Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Ένας αιώνας μας χωρίζει από το –όχι και τόσο μακρινό– 1922 που αποτέλεσε ορόσημο για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο λόγος, φυσικά, για τα γεγονότα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και της επακόλουθης Καταστροφής, που άλλαξαν την πορεία των δύο γειτονικών χωρών, Ελλάδας και Τουρκίας. Λίγο πολύ όλοι έχουμε μια εικόνα από τα τραγικά συμβάντα της εποχής αυτής, τις μάχες, τις πολιτικές διεργασίες και διπλωματικές ζυμώσεις, τα μεγάλα προσφυγικά ρεύματα και τις αιματηρές διώξεις.
Αυτά κι άλλα σημαντικά γεγονότα αναλύονται στο νέο βιβλίο του καθηγητή Ιστορίας Θάνου Βερέμη, με τίτλο 22 ερωτήσεις & απαντήσεις για το ´22, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο πολυγραφότατος καθηγητής μέσα από τις σελίδες του έργου του δίνει στο αναγνωστικό κοινό πτυχές γνωστές αλλά και στοιχεία δεν συναντάμε συχνά στα βιβλία. Οι 22 ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους παρασύρουν το φιλίστωρ κοινό, που δεν μπορεί να σταματήσει την ανάγνωση εάν δεν το ολοκληρώσει.
Το ενδιαφέρον στο παρόν πόνημα είναι πως αναλύονται και παρουσιάζονται γεγονότα πριν από την Εκστρατεία, ξεκινώντας από τον 18ο αιώνα, τότε που το ελληνικό στοιχείο άρχιζε να ενισχύεται και να αποκτά περισσότερους πόρους. Την αφηγηματική σκυτάλη παίρνουν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, που αποτέλεσαν την αρχή του διαμελισμού της Οθωμανικής αυτοκρατορία, πράγμα που αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες ανάδυσης και εδραίωσης του κινήματος των Νεότουρκων. Φυσικά, από το κλίμα της εποχής αυτής δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι εξελίξεις του εθνικού διχασμού, που στιγμάτισαν για χρόνια την Ελλάδα και ήταν από τις πολλές αιτίες που οδήγησαν στα όσα τραγικά ακολούθησαν στη Μικρά Ασία.
Αφού θυμηθούμε αυτά τα κύρια χαρακτηριστικά που προηγήθηκαν είμαστε έτοιμοι να δούμε τις διπλωματικές διεργασίες που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη και οδήγησαν στην απόδοση της διοίκησης της Σμύρνης στην Ελλάδα, αλλά και της αναγνώρισης της Ανατολικής Θράκης ως ελληνικό έδαφος, αν και για μικρό διάστημα όλα αυτά. Μετά από αυτές τις αλλαγές ανοίγει ο ασκός τους Αιόλου και μεταφερόμαστε στο στρατιωτικό θέατρο των επιχειρήσεων στην Ανατολή με την προέλαση του ελληνικού στρατού πολύ πέρα από τα όρια της δικαιοδοσίας του και από όσο θα άντεχε, ώστε να έχει τη δυνατότητα ανεφοδιασμού.
Ένας ακόμη παράγοντας που φωτίζεται μέσα στο βιβλίο αυτό είναι και ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες σταδιακά απομακρύνονταν από το πλευρό της Ελλάδας, κάτι στο οποίο συνέβαλε και η άνοδος του βασιλιά Κωνσταντίνου στον θρόνο, πράγμα που αποτελούσε κόκκινο πανί για τους δυτικούς. Έτσι, πρώτες η Γαλλία και η Ιταλία στράφηκαν στο πλευρό του Κεμάλ, υπερασπίζοντας τα συμφέροντά τους, τη στιγμή που η σταθερή σύμμαχός μας, Βρετανία, δεν είχε πλέον τη δύναμη και τα επιχειρήματα για να μας στηρίξει. Αποτέλεσμα αυτών ήταν η κατάρρευση της εθνικής οικονομίας και, εν συνεχεία, του μεγάλου μετώπου που είχε δημιουργηθεί. Τα θλιβερά επακόλουθα των εξελίξεων αυτών είναι δύσκολο να αποτυπωθούν εδώ μέσα σε λίγες γραμμές, αλλά μένουν πάντα μέσα μας ως φάρος μνήμης.
Η υποδοχή των προσφύγων στη μητέρα πατρίδα, αλλά και η Συνθήκη της Λωζάνης μαζί με τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια είναι, επίσης, μέρος της πλούσιας θεματικής του έργου αυτού. Έπειτα, υπενθυμίζεται η συμβολή των ανθρώπων αυτών στην εθνική ομοιογένεια του τόπου αλλά και την πρόοδο που επήλθε τα επόμενα χρόνια μέσα από το νέο εργατικό και εμπορικό δυναμικό. Εκείνο που κεντρίζει, επίσης, το ενδιαφέρον του αναγνώστη είναι και η παράθεση ορισμένων προσωπικοτήτων Μικρασιατικής καταγωγής και των σύντομων βιογραφικών τους, που ξεχώρισαν στη σύγχρονη ιστορία, όπως του Αριστοτέλη Ωνάση, Μανώλη Ανδρόνικου, Φώτη Κόντογλου των αδελφών Δεσποτόπουλου και άλλων.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε τον πλούσιο βιβλιογραφικό κατάλογο που παρατίθεται και δίνει το κίνητρο για μεγαλύτερη εμβάθυνση στο ζήτημα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής. Βέβαιο είναι πάντως πως όσοι διαβάσουν το έργο αυτό θα δουν πτυχές γνωστές αλλά και άγνωστες με έναν απλό και κατανοητό τρόπο και θα τους δημιουργηθεί παράλληλα η ανάγκη για μια προσωπική έρευνα πάνω στα όσα τραγικά εκτυλίχθηκαν εκείνο το διάστημα.
