Του Μάνου Ματθαιάκη,
Τα κράτη στο διεθνές σύστημα που διέπεται από αναρχία, αυτοβοήθεια και ανασφάλεια, λειτουργούν για την επιβίωση τους. Σε ένα τέτοιο σύστημα, η φυσική κατάσταση των κρατών είναι η εμπόλεμη. Ο πόλεμος είναι φαινόμενο αναπόδραστο και γι’ αυτό η χρήση ισχύος (είτε ήπιας, είτε σκληρής μορφής) επιβάλλεται. Έτσι, κάθε κράτος πρέπει να μπορεί να εργαλειοποιεί τη βία οποιαδήποτε στιγμή, διαφορετικά θα κληθεί να πληρώσει την αδυναμία του. Μια στρατηγική πέραν του πολέμου είναι η εξισορρόπηση, η αμυντική τακτική που συνίσταται στην αύξηση της ισχύος του κράτους για να αντιμετωπίσει μία ή και περισσότερες απειλές, η οποία διακρίνεται σε εσωτερική και εξωτερική. Η εσωτερική αφορά τη προσπάθεια ενός δρώντος κράτους να αυξήσει τις αμυντικές του δυνατότητες, ενώ η εξωτερική άπτεται της διαμόρφωσης συμμαχιών, έτσι ώστε να εναρμονιστούν οι αμυντικές πολιτικές και να αντιμετωπιστούν από κοινού οι απειλές. Ένα κράτος το οποίο αντιλήφθηκε όλα τα παραπάνω, τους κινδύνους, την πραγματική αλλά και τη δυνητική ισχύ του ίδιου και των εχθρών του, είναι το Ισραήλ.
Ειδικότερα, η εσωτερική εξισορρόπηση αποτελεί τον ορισμό του συστήματος που μετέχουν τα κράτη, εφόσον αυτό έχει ως έρεισμα την αυτοβοήθεια. Επομένως η διασφάλιση της αυτονομίας και της στρατηγικής τους ισχύος είναι απαραίτητη. Αρχικά, ο πόλεμος για κάποια κράτη αποτελεί τεράστια καταστροφή, που απειλεί την ίδια την υπόσταση τους, ενώ για άλλα φαντάζει ευκαιρία να εξασφαλίσουν καινούργια φορτία ισχύος. Τέτοια περίπτωση αποτελεί και ο Πόλεμος των Έξι Ημερών για το Ισραήλ. Παρόλο τον υπερκερασμό των Αράβων σε αριθμό, το Ισραήλ κατάφερε με την επένδυση του σε καθοριστικούς τομείς της άμυνας, (ποιότητα οπλισμού, εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού, αντί-κατασκοπία) να θριαμβεύσει σε μόλις έξι ημέρες. Πλέον, οι Ισραηλινοί δαπανούν τουλάχιστον το 5% του ΑΕΠ τους στις Ε.Δ. (IDF). Ιστορικά, το ποσοστό αυτό κυμαινόταν στα ίδια επίπεδα, ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις που άγγιξε μέχρι και το 10% με 15%. Οι δαπάνες αυτές, όχι μόνο εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα, συμβάλλοντας στην επιβίωση που αναφέραμε παραπάνω, αλλά ταυτόχρονα προσδίδουν στα κράτη την εικόνα ενός εξαγωγέα αξιόπιστης και αξιόμαχης στρατιωτικής τεχνολογίας.
Η τεχνολογική καινοτομία συνεπάγεται και ισχυρή πολεμική μηχανή. Το Ισραήλ γνώριζε, πως για να καταστεί αξιόπιστη απειλή για τους εχθρούς του, έπρεπε να καινοτομήσει στη βιομηχανία της άμυνας. Ουσιαστικά, το έχει καταφέρει, αναπτύσσοντας κορυφαία φονικά όπλα, όπως τους Spike NLOS, πυραύλους χειρουργικής ακρίβειας που έχουν τη δυνατότητα να εξαφανίζουν αποβατικά σκάφη και άρματα μάχης, μεταγωγικά και επιθετικά ελικόπτερα, ακόμη και μέτριου εκτοπίσματος πλοία. Όμως, ακόμη και μη φονικά όπλα όπως το Iron Dome, το σύστημα παθητικής αεράμυνας ισραηλινής καταγωγής, έχει γράψει τη δική του ιστορία στους «αμυντικούς κύκλους».
Προκειμένου να καταστούν δημοσιονομικά δυνατές οι πολιτικές εσωτερικής ενδυνάμωσης, απαιτείται η ύπαρξη δημοσιονομικού εύρους. Σε αυτό το μήκος κύματος, κινείται και η πολιτική του Ισραήλ όσον αφορά τις πηγές πλούτου. Ειδικότερα, σε μία περίοδο ενεργειακής ανασφάλειας, όπως η σημερινή που γίνονται τεράστιες προσπάθειες αποκοπής της Ευρώπης από το Ρωσικό φυσικό αέριο, το Ισραήλ μπορεί να έχει καθοριστική επίδραση στην εξισορρόπηση του Ευρωπαϊκού ενεργειακού ισοζυγίου, διαθέτοντας σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στην περιοχή ευθύνης του (EastMed). Επιπροσθέτως, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το “EuroAsia Interconnector” που αφορά τη διασύνδεση της Κύπρου με το ηλεκτρονικό δίκτυο του Ισραήλ και της Ελλάδος, μέσω αγωγού. Συμπερασματικά, στο πλαίσιο της εσωτερικής εξισορρόπησης, οι Ισραηλινοί φροντίζουν οι ένοπλες τους δυνάμεις να βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος της τεχνολογίας και σε επίπεδα ετοιμότητας “Combat Ready”, που θα επιτρέπουν στην εκάστοτε κυβέρνηση την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της χώρας, και με τη σειρά τους οι πόροι που θα προέρχονται από εκεί να επενδύονται ξανά σε αρκετά μεγάλο βαθμό στο IDF.
Ομοίως, ως εξωτερική εξισορρόπηση ορίζεται η δημιουργία συνασπισμού κρατών, ώστε να αντιμετωπιστεί ένα ισχυρότερο ή ηγεμονικό κράτος. Έτσι αυξάνεται η διαθέσιμη ισχύς, καθώς συντονίζοντας τις πολιτικές τους, οι πόροι των συνεργαζόμενων δρώντων χρησιμοποιούνται για τον κοινό τους σκοπό. Το Ισραήλ από την απαρχή του, περιτριγυριζόταν από εχθρούς προσκείμενους στην ΕΣΣΔ, μέσα σε ένα διπολικό σύστημα που λειτουργούσε με βάση τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Βλέποντας την εξάπλωση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ, βρήκαν στο Ισραήλ αυτό που έψαχναν: ένα κράτος αρκετά δυνατό στη Μέση Ανατολή για να διεισδύσουν, σε αντάλλαγμα ποιοτικών στρατιωτικών εξοπλισμών, ώστε να αποκρούσουν ουσιαστικά την εξάπλωση και την συσσώρευση ισχύος της ΕΣΣΔ. Ο Biden εξάλλου είχε δηλώσει στο Αμερικανικό Κογκρέσο πως αν δεν υπήρχε το Ισραήλ, θα έπρεπε να το δημιουργήσουν. Επομένως, από την εναρμόνιση των πολιτικών των δύο αυτών κρατών, οι ΗΠΑ κατάφεραν να έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και το Ισραήλ πέτυχε τη δημιουργία και τη διατήρηση σχέσεων στρατηγικής σημασίας με μια υπερδύναμη, ώστε να αποτρέψει τα κράτη που το επιβουλεύονται.
Έτσι, ξεκίνησε η αμυντική συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ, με ιστορικό αποκορύφωμα την πώληση F-4 Phantom το 1968, γεγονός που αποτέλεσε και αφορμή να αναβαθμιστεί περαιτέρω το πλαίσιο συνεργασίας τους (Bard), με επακόλουθο την αναγνώριση του Ισραήλ ως «Μείζονος Σημασίας Συμμάχου Εκτός του ΝΑΤΟ» εκ μέρους του Κογκρέσου το 1987. Οι Ισραηλινοί με τη σειρά τους, έχουν συνδράμει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες για τον εχθρό. Σήμερα, οι σχέσεις των δύο κρατών είναι στο καλύτερο δυνατό επίπεδο, με συχνές συνομιλίες μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων σε πολιτικό και σε στρατιωτικό επίπεδο, ενώ ενδεικτικό των μεταξύ τους σχέσεων αποτελεί η συμμετοχή των Ισραηλινών στο πρόγραμμα συμπαραγωγής και διάθεσης των κορυφαίων 5ης γενιάς μαχητικών αεροσκαφών F-35.
Συμπερασματικά, το Ισραήλ αποδεικνύεται πρότυπο «μικρού» κράτους στο διεθνές σύστημα. Κι αυτό διότι, υλοποίησε σοφά τις στρατηγικές των κρατών, ήτοι τον πόλεμο αλλά το δόγμα της εξισορρόπησης, ώστε να αντισταθμίσει τις απειλές τις οποίες δεχόταν και δέχεται ακόμη και σήμερα. Στο διεθνές σύστημα, το οποίο διακρίνεται για την ανασφάλεια, τον ανταγωνισμό και τη αυτοβοήθεια, οι Ισραηλινοί έστρεψαν την προσοχή τους αρχικά στο εσωτερικό, επενδύοντας στο προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων και στους απαραίτητους εξοπλισμούς. Στη συνέχεια, συντόνισαν τις μυστικές υπηρεσίες τους για τη παροχή πολύτιμων στρατηγικών πληροφοριών και κατάφεραν να φέρουν εις πέρας την υλοποίηση της θεωρίας της εσωτερικής ενδυνάμωσης. Ύστερα από το ’67 και το πέρας της συρράξεως, που απέδειξαν την ικανότητα τους στο πεδίο, επιχείρησαν και την εξωτερική ενδυνάμωση, τη δημιουργία συμμαχιών, ικανών να εξυπηρετήσουν τα ζωτικά τους συμφέροντα αλλά και την αύξηση της επιρροής τους στο εξωτερικό. Ίσως αυτό κάνει το Ισραήλ τόσο ισχυρό. Το ότι σε οποιαδήποτε περίπτωση, βλέπει τον εαυτό του ως τον ανασφαλή Δαυίδ που καλείται να αντιμετωπίσει τον Γολιάθ. Καταλαβαίνουν καλά, πως το μέλλον είναι αβέβαιο. Μπορεί λοιπόν να μην είναι μεγάλη δύναμη πληθυσμιακά, είναι σίγουρα όμως οικονομικά καθώς ανήκει στα κράτη με τον υψηλότερο δείκτη ανάπτυξης. Τέλος, είναι σίγουρα αξιόμαχη στρατιωτική δύναμη, διαθέτοντας έναν από τους πιο σύγχρονους, αξιόμαχους και καινοτόμους στρατούς του κόσμου. Επομένως, θα λέγαμε πως μπορεί να θεωρηθεί μικρό κράτος; Φαινομενικά ναι, πρόκειται όμως για ένα κράτος που μόνο μικρό δεν είναι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Bard, M. G. (χ.χ.). U.S.-Israel Strategic Cooperation: The 1968 Sale of Phantom Jets to Israel, διαθέσιμο εδώ
- Bowen, J. (2017, Ιούνιος 5). 1967 war: Six days that changed the Middle East. BBC, διαθέσιμο εδώ
- Κύπρος, Ισραήλ και Ελλάδα υπέγραψαν Μνημόνιο για τον EuroAsia Interconnector. Euronews. διαθέσιμο εδώ
- Israel Military Spending/Defense Budget 1960-2022, Macrotrends, διαθέσιμο εδώ
- Γεώργιος, Σ. (2010). ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ-ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ. Αθήνα: ΠΟΙΟΤΗΤΑ
-
- “Iron Dome”, η αντιπυραυλική «ασπίδα» του Ισραήλ, DW, διαθέσιμο εδώ
- Σπυρίδων, Λ. (2014). ΙΛΙΑΔΑ και διεθνής πολιτική. Αθήνα: ΠΟΙΟΤΗΤΑ.
