Της Νεφέλης Στούπα,
Η σχέση διατροφής και υγείας έχει διερευνηθεί εκτενώς και έχει αποτελέσει κύριο θέμα μελέτης για την επιστημονική κοινότητα. Ταυτόχρονα, η μελέτη της σύνδεσης της διατροφής και της υγείας άρχισε να πραγματοποιείται από τα αρχαία χρόνια. Γύρω στο 400 π.Χ., ο Ιπποκράτης διατύπωσε τη φράση «Η τροφή σου να είναι το φάρμακό σου και το φάρμακό σου να είναι η τροφή σου». Σαφέστερα, από τα αρχαία χρόνια είχε γίνει κατανοητό πως η τροφή και, κατ΄ επέκταση, η πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών έχει τεράστιο αντίκτυπο στην υγεία μας. Εκτός από τη σωματική υγεία, όμως, η διατροφή επηρεάζει και την ψυχολογική μας διάθεση. Εύλογα, λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα «Με ποιον τρόπο επηρεάζει η τροφή που καταναλώνουμε την ψυχολογίας μας;».
Υπάρχουν αρκετοί μηχανισμοί με τους οποίους είναι δυνατόν η διατροφή να επηρεάζει την ψυχολογική μας διάθεση. Αρχικά, η διατροφή ορίζεται ως το σύνολο των διεργασιών που εμπλέκονται στην πρόσληψη και εκμετάλλευση ουσιών της τροφής από ζωντανούς οργανισμούς. Οι διαδικασίες αυτές έγκεινται στην πρόσληψη, την πέψη, την απορρόφηση και τον μεταβολισμό της τροφής. Για να κατανοήσουμε τη σχέση της διατροφής με την ψυχική μας υγεία είναι σημαντικό να καταλάβουμε πώς τα διάφορα είδη τροφίμων επηρεάζουν τη φυσιολογία του εγκεφάλου μας. Για παράδειγμα, οι υδατάνθρακες, μέσω της διαδικασίας της καύσης τους, χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας. Παράλληλα, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα συμμετέχουν στη διαμόρφωση των κυττάρων που δομούν τον εγκέφαλο. Επίσης, σε κάθε γεύμα πραγματοποιείται μεταβολή των χημικών στοιχείων του εγκεφάλου.
Ταυτόχρονα, για να κατανοήσουμε πώς επιδρούν οι διάφορες τροφές στη συμπεριφορά και τη διάθεση, είναι απαραίτητο να αντιληφθούμε τι είναι οι νευροδιαβιβαστές και ποιος είναι ο ρόλος τους. Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικά μόρια που διασχίζουν τις συνάψεις, προκειμένου να γίνει μετάδοση ενός μηνύματος από έναν νευρώνα σε έναν άλλον, σε ένα αδενικό κύτταρο ή σε ένα μυϊκό κύτταρο. Με άλλα λόγια, οι νευροδιαβιβαστές αξιοποιούνται για την αποστολή σημάτων από ένα σημείο του σώματος σε ένα άλλο. Περισσότεροι από 100 νευροδιαβιβαστές είναι γνωστοί. Πολλοί κατασκευάζονται από αμινοξέα, άλλοι είναι πιο πολύπλοκα μόρια. Δισεκατομμύρια μόρια νευροδιαβιβαστών μετακινούνται συνεχώς για να λειτουργεί ο εγκέφαλός μας και να ρυθμίζει λειτουργίες, όπως η αναπνοή, ο καρδιακός ρυθμός, η μάθηση και η συγκέντρωση. Επιπλέον, οι νευροδιαβιβαστές ασκούν επιρροή και σε συναισθηματικές καταστάσεις, όπως ο φόβος, η διάθεση, η ευχαρίστηση και η χαρά.
Έχει διαπιστωθεί, λοιπόν, πως οι νευροδιαβιβαστές έχουν άμεση σχέση με τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Οι κυριότεροι νευροδιαβιβαστές που εμπλέκονται είναι η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη. Ως πρώτη ύλη, για τη σύνθεση αυτών των νευροδιαβιβαστών χρησιμοποιούνται τα αμινοξέα τυροσίνη και τρυπτοφάνη. Η πρόσληψη των αμινοξέων πραγματοποιείται με την κατανάλωση πρωτεϊνούχων τροφών (εφόσον τα αμινοξέα είναι τα δομικά μονομερή των πρωτεϊνών). Από την τυροσίνη συντίθενται η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη, νευροδιαβιβαστές που είναι συνδεδεμένοι με το αίσθημα της οξύνοιας και της ευεξίας, ενώ από την τρυπτοφάνη συντίθεται η σεροτονίνη, η οποία ρυθμίζει τη διάθεση, τα επίπεδα ενέργειας, τις κινήσεις, την όρεξη και την αντοχή στον πόνο. Η έλλειψη ή η περίσσεια αυτών των νευροδιαβιβαστών είναι υπεύθυνη για διάφορες συναισθηματικές διαταραχές, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η υπερκινητικότητα και η αδυναμία συγκέντρωσης.
Παράλληλα, ο ρόλος των θρεπτικών συστατικών είναι σημαντικός για τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και, επομένως, αυτά επηρεάζουν τη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, η έλλειψη κάποιων βιταμινών έχει συνδεθεί με την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, υστερίας και υποχονδρίας. Ταυτόχρονα, συμπτώματα κατάθλιψης έχουν συσχετιστεί με χαμηλά επίπεδα χολικού οξέος στο αίμα. Τα χολικά οξέα αποθηκεύονται στη χοληδόχο κύστη και μεταφέρονται στο έντερο –συγκεκριμένα στο τμήμα του δωδεκαδακτύλου– μέσω του χοληφόρου πόρου, μετά τη λήψη ενός λιπαρού γεύματος. Επιπλέον, η έλλειψη σιδήρου σχετίζεται με μειωμένη διάθεση, αίσθημα άγχους, λήθαργο και δυσκολία στη συγκέντρωση.
Επομένως, είναι έκδηλο πως η τροφή μας είναι παραπάνω από ένα «καύσιμο». Ακόμα και αν ο πρωταρχικός ρόλος της τροφής που τρώμε είναι να µας εξασφαλίσει µία πληθώρα θρεπτικών συστατικών, ανάλογα με αυτό που τρώμε, αλλάζει όλη η βιοχημεία!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αξιοπιστία και εγκυρότητα μίας κλίμακας αυτοπεποίθησης για υγιεινή διατροφή, lab.pe.uth.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Human Physiology/Nutrition, resources.saylor.org. Διαθέσιμο εδώ
- Χολικά οξέα, mednutrition.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Διατροφή, μεταβολισμός και ψυχολογική διάθεση., apothesis.lib.hmu.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Οι 4 κύριοι νευροδιαβιβαστές της ευτυχίας, therapia.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Νευροδιαβιβαστές και ψυχοπαθολογία, psychology.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Τι πρέπει να ξέρετε για τους νευροδιαβιβαστές, el.eferrit.com. Διαθέσιμο εδώ
