Της Σταυρούλας Παπαποντικού,
Α. Στόχοι και Θεματικοί Πυλώνες προγράμματος
Το Σχέδιο «Ελλάδα 2.0» εγκρίθηκε στις 13 Ιουλίου 2021 από το Συμβούλιο Οικονομικών Δημοσιονομικών Θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ecofin). Συνιστά έναν ρηξικέλευθο οικονομικό-κοινωνικό μετασχηματισμό, που επιδρά στην οικονομική δραστηριότητα και σε τομείς, όπως οι τεχνολογίες, οι νομικοί θεσμοί κτλ. Το εν λόγω πρόγραμμα περιλαμβάνει 106 επενδύσεις μαζί με 68 μεταρρυθμίσεις, σε 4 άξονες και συγκεντρώνει 31,16 δισ. ευρώ, όπου οι ευρωπαϊκοί πόροι ανέρχονται σε 30,5 δισ. ευρώ (18,43 δισ. ευρώ σε ενισχύσεις και, παράλληλα, 12,73 δισ. ευρώ σε δάνεια), με γνώμονα τη συνάθροιση 60 δισ. ευρώ σε συνολικές επενδύσεις στη χώρα για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Οι 4 πυλώνες-άξονες ενασχόλησης του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι:
- Πράσινη Μετάβαση
- Ψηφιακός Μετασχηματισμός
- Απασχόληση, Δεξιότητες, Κοινωνική Συνοχή
- Ιδιωτικές Επενδύσεις και Μετασχηματισμός της Οικονομίας
Η δημιουργία του προγράμματος έγινε με γνώμονα το να πυροδοτήσει μία μεταβολή σε ενδεχόμενες παθογένειες του ελληνικού συστήματος. Βασικός στόχος, εν ολίγοις, είναι η εκ νέου δημιουργία ενός οικονομικού μοντέλου προς ένα πιο εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και οικολογικό παραγωγικό μοντέλο, με αποτελεσματικότερο κράτος, όσο το δυνατόν λιγότερο γραφειοκρατικό, με προσπάθεια για μειούμενη παραοικονομία, με φορολογικό σύστημα ευνοϊκό προς την ανάπτυξη και με ένα ισχυρό δίκτυο κοινωνικής προστασίας, καθολικά προσβάσιμο.
Κάποιες από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις είναι: το πρόγραμμα «Εξοικονομώ για νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δημόσιο», κάποιες επενδύσεις στους τομείς του πολιτισμού, του τουρισμού και της αγροδιατροφής ως κινητήριους μοχλούς ανάπτυξης, βελτιστοποίηση εγχώριων ερευνητικών κέντρων, υποδομές 5G, υποδομή οπτικών ινών σε κτίρια, ψηφιακή διασύνδεση των ελληνικών νησιών, επενδυτικά μέτρα στην υγεία, την παιδεία και την κοινωνική ενσωμάτωση ευάλωτων ομάδων και προώθηση της ηλεκτροκίνησης.
Πυλώνας 1: Πράσινη Μετάβαση
Αναλυτικά, σχετικά τόσο με τον πρώτο πυλώνα όσο και με εκείνον του ψηφιακού μετασχηματισμού, η Ετήσια Στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης (COM (2020) 575) θέτει έναν ελάχιστο στόχο 37% των δαπανών του που πρέπει να σχετίζεται με το κλίμα, προκειμένου να δεσμευτεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για ενσωμάτωση του στόχου του κλίματος ίση με 30%. Ο κανονισμός COM (2020) 408 θέτει δεσμευτικό στόχο τουλάχιστον 20% της συνολικής κατανομής του σχεδίου για να συμβάλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τις σχετικές προκλήσεις.
Πυλώνας 2: Ψηφιακός Μετασχηματισμός
Ο κανονισμός (Ε.Ε.) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, ορίζει ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός ενδείκνυται να ενθαρρύνει την ψηφιοποίηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, που αποσκοπεί στην αύξηση των επιπέδων της ανταγωνιστικότητας, αλλά και της ανθεκτικότητας της Ένωσης παγκοσμίως, στην αύξηση της καινοτομίας και στην ελαχιστοποίηση της έκθεσης σε κίνδυνο από τις αλλαγές στις βασικές εφοδιαστικές αλυσίδες.
Αυτή τη στιγμή, σχετικά έργα που αγγίζουν τα 1,7 δισ. ευρώ, βρίσκονται σε φάση υλοποίησης. Χαρακτηριστικά:
- Σύζευξης ΙΙ, αγγίζει 620 εκατ. ευρώ
- Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης για Δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα, ανέρχεται στα 21,08 εκατ. ευρώ
- R.M.S., «Σύστημα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού του Δημοσίου», στα 12,4 εκατ. ευρώ
- GOV E.R.P., στα 36,06 εκατ. ευρώ
- Ψηφιακή Μέριμνα ΙΙ, στα 40,5 εκατ. ευρώ
- Fuel Pass, στα 130 εκατ. ευρώ
- Power Pass, στα 280 εκατ. ευρώ
- Τέλος, το πρόγραμμα Tourism4All, ανέρχεται στα 562,27εκατ. ευρώ.
Πυλώνας 3: Απασχόληση, Δεξιότητες, Κοινωνική Συνοχή
Στοχεύει, κυρίως, στην εισαγωγή παρεμβάσεων στην αγορά εργασίας για την ενίσχυση της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ποιοτική βελτίωση της εργασίας, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας, την προώθηση της ένταξης στην αγορά εργασίας με παράλληλη άμβλυνση των παρατηρούμενων ανισοτήτων, φτώχειας και του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού. Το περιεχόμενο του εν λόγω πυλώνα παρατηρείται στους θεμελιώδεις στόχους του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (R.R.F.), στη στρατηγική ανάπτυξης από την έκθεση Πισσαρίδη και στις εθνικές ειδικές συστάσεις ανά χώρα (C.S.Rs) που παρέχονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2019 και 2020. Χαρακτηριστικά, μέσω μιας στοχευμένης παρέμβασης που περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου (ID:16744), την ενεργοποίηση νέων πολιτικών απασχόλησης (A.L.M.Ps & P.L.M.Ps) και τη σχετική ψηφιοποίηση, ο άξονας προσπαθεί να πετύχει τους παραπάνω στόχους για προώθηση της απασχόλησης. Ο Κανονισμός COM (2020) 408 θέτει στόχο τουλάχιστον 20% των δαπανών του σχεδίου για να συμβάλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό ή στις σχετικές προκλήσεις.
Πυλώνας 4: Ιδιωτικές Επενδύσεις και Μετασχηματισμός της Οικονομίας
Το εγχείρημα για μία πιο ψηφιοποιημένη οικονομία, αλλά και αυτό των εθνικών φορολογικών αρχών για την αναβάθμιση των βασικών ψηφιακών συστημάτων, η εισαγωγή αυτοματοποιημένων διαδικασιών γραφείου και εργασίας, η ψηφιοποίηση ελέγχων, καθώς και η βελτιστοποίηση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών φορολογουμένων αποτελούν πρόκληση και ευκαιρία. Η χρησιμοποίηση ψηφιακών λύσεων θα ενισχύσει την ικανότητα των φορολογικών αρχών, θα βελτιώσει τη συνολική απόδοση και θα αναβαθμίσει την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται σε ιδιώτες και επιχειρήσεις και, τελικά, θα καταστήσει τους φόρους πιο φιλικούς για την ανάπτυξη, βελτιώνοντας, έτσι, τη φορολογική και τελωνειακή διοίκηση και την είσπραξη φόρων.
Β. Κριτική ανάλυση για το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0»
Κατά το Παρατηρητήριο Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και Ε.Σ.Π.Α. 2021-2027 του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών, ο εν λόγω σχεδιασμός απαριθμεί ορισμένες αδυναμίες, δηλαδή:
- Έλλειψη στόχου άμβλυνσης ανισοτήτων, καθώς και ένταξη μεταρρυθμίσεων που, με τη σειρά τους, οξύνουν τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες.
- Έλλειψη στόχου αύξησης της εγχώριας παραγόμενης αξίας και ενίσχυσης της παραγωγικής βάσης της χώρας, ώστε οι πόροι να οδεύουν ιδίως σε εισαγωγές.
- Απομάκρυνση από τις δημόσιες πολιτικές
- Έλλειψη περιφερειακής διάστασης, καθώς το σχέδιο δεν θέτει επί τάπητος κάποια στρατηγική αποκέντρωσης της Αθήνας.
- Όσον αφορά την άμυνα, παρά τις ρήσεις για την ανάπτυξη του TH2ORAX, ενός εκσυγχρονισμένου συστήματος πληροφόρησης με παράλληλες εφαρμογές και στην πολιτική προστασία, λείπει ο καθορισμός μας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής.
- Στις μεταφορές, η ανάγκη επέκτασης των δημόσιων μέσων μεταφοράς, παρά τις επιτακτικές ανάγκες που δημιούργησε η πανδημία, είναι υποβαθμισμένη.
- Στη ναυτιλία, η σταδιακή αντικατάσταση του στόλου θα συνεισφέρει μείωση του οικολογικού αποτυπώματος, λείπουν, όμως, πολιτικές πύκνωσης των ακτοπλοϊκών συνδέσεων των νησιών μας μέσω της ναυπήγησης νέων πλοίων.
Αναφορικά με τις πραγματοποιηθείσες δαπάνες, ο κυβερνητικός στόχος για το 2021 δεν καθίσταται επιτυχής, ενώ ανέφικτος συνιστά και για το 2022. Οι στόχοι αυτοί ήταν αρίφνητα φιλόδοξοι για τη δεδομένη χρονική φάση εκκίνησης του προγράμματος. Οι φιλόδοξοι αυτοί στόχοι του θα εξεταστούν από τη διατήρηση της γενικής ρήτρας διαφυγής και τις παρεκκλίσεις από τις δημοσιονομικές απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας έως το 2023, με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει μια εθνική ευκαιρία δημιουργικής ανασυγκρότησης, μετά την καταστροφή κεφαλαίου που προκάλεσε η COVID-19.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ελλάδα 2.0, Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Επιχειρηματικότητας, Υπουργείο Οικονομικών, Funded by the European Union, Next Generation EU, greece20.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παρατηρητήριο Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και ΕΣΠΑ 2021-2027, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών, ΕΝΑ, enainstitute.org, διαθέσιμο εδώ
- Εκτελεστική Απόφαση Συμβουλίου για την έγκριση αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βρυξέλλες, 6 Ιουλίου 2021, greece20.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κοινωνία της Πληροφορίας: Ψηφιακά έργα 1,4 δισ. ευρώ ως τις αρχές του 2023, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ελλάδα 2.0»: Μια πρώτη κριτική του κυβερνητικού σχεδίου ανάκαμψης, huffingtonpost.gr, διαθέσιμο εδώ
