Του Νίκου Διονυσάτου,
Κατά την μακρά ιστορία του υπαρκτού σοσιαλισμού, η τέχνη στις λαϊκές δημοκρατίες ανά τον κόσμο αποτελούσε έναν από τους κεντρικότερους τομείς που επηρεαζόταν από την νέα τάξη πραγμάτων, στα πλαίσια της κομμουνιστικής αναδιάρθρωσης των διάφορων κοινωνιών. Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός ως καλλιτεχνικό ρεύμα, από την λογοτεχνία και το σινεμά, μέχρι την μπρουταλιστική αρχιτεκτονική των χωρών του ανατολικού μπλοκ, αποτελεί μια από τις βαθύτερες τομές που έχει μείνει ως παρακαταθήκη στις χώρες του δεύτερου κόσμου. Τι κι αν έχουνε περάσει, όμως, οι δεκαετίες από την εποχή που γεννήθηκαν τα αριστουργήματα «Ιβάν, ο Τρομερός» του Eisenstein στην μεγάλη οθόνη, ή ο «Ήρεμος Ντον» του Sholokhov στο λογοτεχνικό πεδίο, μέχρι και σήμερα ο υπαρκτός σοσιαλισμός εξακολουθεί να φυτοζωεί σε ορισμένες μεριές του κόσμου, παράγοντας μέχρι και σήμερα κάποια ιδιαίτερα προϊόντα πολιτισμού. Στο συγκεκριμένο άρθρο λοιπόν, θα θέσω επί τάπητος, την περίπτωση του πιο ενδιαφέροντος ίσως από αυτά τα τελευταία εναπομείναντα κομμουνιστικά κράτη, εκείνο, δηλαδή, της Βόρειας Κορέας.
Αρχίζοντας κανείς να παρακολουθεί τον παράδοξο πολιτιστικό πλούτο της ασιατικής αυτής χώρας, σίγουρα θα βρει μια σειρά από εντυπωσιακά επιτεύγματα. Πρώτα απ’ όλα, το σύστημα καλλιτεχνικής, όπως και αθλητικής και επιστημονικής αντίστοιχα, εκπαίδευσης, στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, όπως και στις περισσότερες σοσιαλιστικές κοινωνίες του παρελθόντος, λειτουργεί με υποδειγματική πειθαρχία και αποτελεσματικότητα στην ανεύρεση ταλαντούχων νέων, αν μη τι άλλο βασισμένο στην απίστευτη σκληρότητα για την οποία η χώρα φημίζεται.
Ωστόσο, εκτός της ίδιας της καλολαδομένης βορειοκορεάτικης κρατικής μηχανής, υπάρχουν μερικοί τομείς στους οποίους πραγματικά κανένας δεν μπορεί να φτάσει σε δεξιότητα τους Κορεάτες. Παραδείγματος χάρη, η μνημειακή αρχιτεκτονική της Βόρειας Κορέας, με τις κλασικές μονότονες τσιμεντένιες προσόψεις και τα επιβλητικά αγάλματα που σφύζουν από σοσιαλιστικό στυλ, έχει καταστήσει περιζήτητο προμηθευτή την χώρα σε πολλά μέρη του εξωτερικού, ειδικά στην Αφρική, όπου πολλά αυταρχικά καθεστώτα δεν ενδιαφέρονται για τις κυρώσεις του ΟΗΕ, ή τη γενική κατακραυγή των πληθυσμών τους. Επίσης, και εξαιτίας της λατρείας του Kim Jong–Il, πατέρα του σημερινού ηγέτη Kim Jong–Un, για το σινεμά, η Βόρεια Κορέα διαθέτει μια πλουσιότατη εγχώρια ταινιοθήκη, αποτελούμενη ωστόσο από ως επί τω πλείστον χαμηλής ποιότητας σεναριακά και σκηνοθετικά δημιουργημάτων, πολλές φορές γυρισμένων και από τον ίδιο τον υπέρτατο ηγέτη, Kim Jong–Il. Αλλά μακράν ένα από τα πιο εντυπωσιακά και ταυτοχρόνως σουρεαλιστικά επιτεύγματα της Βόρειας Κορέας σε πολιτιστικό επίπεδο, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί το θηλυκό μουσικό γκρουπ Moranbong.
Όταν τον Σεπτέμβριο του 1993, ο Michael Jackson έδωσε για πρώτη φορά συναυλία στη Μόσχα στα πλαίσια της διεθνούς του περιοδείας, για τους εκατομμύρια λάτρεις της pop μουσικής στην προσφάτως διαλυμένη Σοβιετική Ένωση, συντελούνταν μια πραγματική επανάσταση εκείνη τη βροχερή νύχτα της συναυλίας στο Ολυμπιακό Στάδιο της Μόσχας. Για δεκαετίες ολόκληρες, κάθε είδος δυτικής κουλτούρας, συμπεριλαμβανομένης και της μουσικής φυσικά, απαγορευόταν σε μεγάλο βαθμό στον υπαρκτό σοσιαλισμό, και μόνο μετά την εφαρμογή της Περεστρόικα από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και μετά αυτοί οι περιορισμοί είχαν χαλαρώσει. Αυτοί οι ξεκάθαροι πολιτισμικοί διαχωρισμοί και οι απαγορεύσεις που τους πλαισίωναν, ανήκουν ωστόσο αμετάκλητα στο παρελθόν. Το κομμουνιστικό προσωποπαγές καθεστώς της Βόρειας Κορέας, επιβιώνοντας μέσα σε αυτήν την μεταμοντέρνα παγκοσμιοποιημένη «σούπα» που ζούμε όλοι μας, έχει προσαρμοστεί στους μοντέρνους καιρούς.
Οι Moranbong, και επειδή δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για την Κορεατική χερσόνησο, είναι ένα K–Pop συγκρότημα, με βορειοκορεάτικη φυσικά «εσάνς». Το συγκρότημα έκανε πρεμιέρα στη Βόρεια Κορέα, περίπου το 2012, και αποτελεί ένα από τα σύμβολα της νέας εποχής που ήρθε μετά τον θάνατο του Kim Jong–Il και την ανάληψη της εξουσίας από τον Kim Jong–Un. Η μπάντα είναι εξαιρετικά δημοφιλής εντός Βόρειας Κορέας, και για πολλούς αφελείς ξένους παρατηρητές, η μοντέρνα τους εμφάνιση και η χορευτική pop μουσική τους, σχεδόν στα όρια των Δυτικών προτύπων, είχε δημιουργήσει διάφορες φρούδες ελπίδες για την απομονωμένη απολυταρχία των Kim.
Οι Moranbong, όμως, οι οποίες σε αντίθεση με την νοτιοκορεάτικη αντιστοιχία τους, είναι τόσο πολυπληθείς που θυμίζουν συμφωνική ορχήστρα αντί για σούπερ γκρουπ, δεν άργησαν να δείξουν και την «πιο σοσιαλιστική» τους πλευρά. Καταρχάς, τα μέλη του συγκροτήματος, όλα γένους θηλυκού όπως προαναφέρθηκε, στο σύνολο τους είναι υψηλόβαθμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας, και πολλές φορές, αντί των μοδάτων φορεμάτων που τους επιτρέπεται να έχουν, φορούν τις στρατιωτικές περιβολές και τα παράσημά τους κατά τις ζωντανές τους εμφανίσεις. Έτσι, οι Moranbong συχνά έχουν θεωρηθεί περισσότερο ως μια στρατιωτική μπάντα που χρησιμοποιεί στοιχεία pop, funk και folk, σε κάτι που μπορεί να θεωρηθεί ως «βορειοκορεάτικη K–pop» ή “NK–pop”, παρά σαν ένα καθαρόαιμο K–pop συγκρότημα, όπως συμβαίνει στο βιομηχανοποιημένο μουσικό στερέωμα του νότου.
Επιπλέον, πέραν των διαφορών στη σύνθεση της μπάντας και στο υπόβαθρο των μελών της, το κυριότερο κομμάτι διαφοροποίησης είναι το περιεχόμενο των στίχων στα τραγούδια τους. «Τα κορίτσια του Kim», όπως συχνά έχουν χαρακτηριστεί, πλαισιώνοντας με τη νεανική τους φρεσκάδα το παχουλό σουλούπι του «αιώνιου ηγέτη» τους, στα μουσικά τους άσματα περιγράφουν τα επιτεύγματα του σοσιαλιστικού μοντέλου, τις ιδεολογίες της Juche και του Songun που αποτελούν τη βάση του Εργατικού Κόμματος της Κορέας, τον άσβεστο πατριωτισμό της βορειοκορεάτικης κοινωνίας, το μίσος των απλών εργατών και αγροτών για τους ιμπεριαλιστές και καπιταλιστές του εξωτερικού, και φυσικά τη λατρεία που κάθε άνθρωπος οφείλει να θρέφει για το πρόσωπο του υπέρτατου ηγέτη. Οι θεματικές των τραγουδιών επομένως, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμικού πλούτου που έχει παραχθεί στη Βόρεια Κορέα, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική προέκταση της πολιτικής προπαγάνδας που το καθεστώς των τριών Kim, παππού, πατέρα και γιού, έχει αναγάγει σε κανονική επιστήμη. Όπως και να έχει όμως, ο πολιτισμικός πλούτος, ακόμα και εάν έχει ως μήτρα του τον απόλυτο έλεγχο των πολιτών και την καταπάτηση κάθε είδους ελευθερίας, όπως συμβαίνει στη Βόρεια Κορέα, όσο κυνικό κι αν ακούγεται, έχει την αξία του ως κοινωνικό φαινόμενο που σίγουρα θα εξεταστεί από τους ιστορικούς, τους κοινωνιολόγους και τους ανθρωπολόγους του μέλλοντος.
Μέχρι τότε, ωστόσο, το συγκρότημα των Moranbong θα συνεχίσει να τραγουδάει άσματα για τους λαμπρούς σοσιαλιστικούς ηγέτες και το όρος Paektu, μια από τις πιο κεντρικές γεωγραφικές τοποθεσίες του κομμουνιστικού, και σχεδόν εθνογεννησιακού θα έλεγε κανείς, “folkore”, το οποίο έχει κατασκευάσει γύρω από τον εαυτό της η δυναστεία των Kim. Το όρος Paektu είναι ένα ανενεργό ηφαίστειο στα σύνορα με την Κίνα, αποτελεί την ψηλότερη κορυφή της χώρας, εθνικό της έμβλημα και το μέρος στο οποίο υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο Kim Jong–Il, όταν ο πατέρας του Kim Il–Sung και ιδρυτής της Βόρειας Κορέας, αγωνιζόταν ακόμα με τον αντάρτικο στρατό του, εναντίον της Ιαπωνικής κατοχής της Κορέας. Εικόνες, μάλιστα, του Kim Jong–Un να καβαλάει το άλογο του στην περιοχή του συγκεκριμένου βουνού δεν είναι σπάνιες, μιας και είναι βαθιά συνδεδεμένο με το “cult of personality” και την ιερότητα τουλάχιστον των δύο τελευταίων Kim. Κλείνοντας, τα τραγούδια των Moranbong εξάγονται υποτιτλισμένα σε διάφορες γλώσσες, ανά διαστήματα, από το Υπουργείο Πολιτισμού της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας σε διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το YouTube και το Spotify, ως μια φανταχτερή βιτρίνα της χώρας, και μαζί με τόσα άλλα ιδιαίτερα και περίεργα που μας γίνονται γνωστά για την μακρινή Βόρεια Κορέα, είναι σίγουρο πως θα συνεχίσουν, το λιγότερο, να εξάπτουν το ενδιαφέρον του μέσου Δυτικού θεατή, που μπορεί κατά τύχη να σκοντάψει επάνω τους…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Moranbong Band, Kim Jong Un’s answer to K-pop, garnering attention in South Korea, ABC News, Διαθέσιμο εδώ
- Kim Jong-Un’s Girl Band Is Everything You Thought It Would Be, Fortune, Διαθέσιμο εδώ
- Moranbong: North Korea’s all-girl band is hoping to start a pop-cultural revolution, The Independent, Διαθέσιμο εδώ
- New North Korea: Short skirts and synthesizers?, CNN, Διαθέσιμο εδώ
- Φραγκίσκα Μεγαλούδη: Η Ελληνίδα που έζησε στη Βόρεια Κορέα, TV100, Διαθέσιμο εδώ
