Του Χάρη Κουρή,
Την Πέμπτη 4 Αυγούστου, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Abiy Ahmed, εγκαινίασε τη λειτουργία του δευτέρου κινητήρα στο αμφιλεγόμενο Μέγα Αιθιοπικό Φράγμα Αναγεννήσεως (Grand Ethiopian Renaissance Dam – GERD), παρά τις διαμαρτυρίες της Αιγύπτου και του Σουδάν πάνω στο θέμα. Παράλληλα, σχεδιάζεται η εκκίνηση και του τρίτου κινητήρα, πάλι με την Αίγυπτο και το Σουδάν να διαμαρτύρονται (όπως και έγινε τον προηγούμενο μήνα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ).
Αυτό το φράγμα άρχισε να χτίζεται το 2011, συμπίπτον με την Αραβική Άνοιξη, χωρίς να ζητηθεί πρώτα η γνώμη της Αιγύπτου. Η Αίγυπτος θεωρεί τον Νείλο ένα ζωτικού συμφέροντος ποτάμι (ας θυμηθούμε τους αρχαίους Έλληνες που χαρακτήριζαν την Αίγυπτο ως «το Δώρο του Νείλου»). Σύμφωνα με τις σχετικές συνθήκες του 1929 και του 1959, η Αίγυπτος και το Σουδάν έχουν δικαιώματα πάνω σχεδόν σε όλα τα νερά του ποταμού, και συγκεκριμένα η Αίγυπτος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την ανέγερση οποιουδήποτε δομήματος που θα μπορούσε να επηρεάσει τη ροή των υδάτων. Η Αιθιοπία, παρόλα αυτά, καθώς δεν υπολογίστηκε από τις συνθήκες, έχει τονίσει ότι δεν πρέπει να περιορίζεται από αυτές.
Ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Abd al-Fattah al-Sisi, τόνισε τον Σεπτέμβριο του 2019 ότι το φράγμα δεν θα είχε αρχίσει να κτίζεται, αν η Αίγυπτος δεν ήταν απασχολημένη με την Αραβική Άνοιξη. Οι Αιγύπτιοι είναι αρκετά θορυβημένοι με αυτό το φράγμα, λόγω του γεγονότος ότι θα μπορούσε να επηρεασθεί το φράγμα του Aswan (αν και αυτό το φράγμα αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού της Αιγύπτου), να μειωθεί η ήδη αρκετά μειωμένη ροή υδάτων και να πληγούν οι καλλιέργειες. Και το Σουδάν τηρεί αρνητική στάση, η οποία άρχισε το 2020, μετά το κλείσιμο τριών από τις τέσσερις εξόδους εκτροπής, κάτι που έχει μειώσει αρκετά τη ροή του ποταμού για σημαντική χρήση, παρά τους ισχυρισμούς της Αιθιοπίας ότι το φράγμα θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες πλημμυρών.
Αξίζει να τονισθεί ο λόγος για τον οποίο η Αιθιοπία θέλει τόσο πολύ ένα τέτοιο κατασκεύασμα. Η κατασκευή αυτού του φράγματος κόστισε 4 δις δολάρια, αλλά η απόδοση υπολογίζεται ως πολύ μεγαλύτερη, αφού η ηλεκτρική του παραγωγή τοποθετείται στα 6.000 μεγαβάτ. Ένα τέτοιο μέγεθος παραγωγής είναι εξαιρετικά σημαντικό για μία χώρα όπως η Αιθιοπία, αφού, πριν κτιστεί το φράγμα, το 65% του πληθυσμού δεν είχε πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. Μάλιστα, αυτό το φράγμα μπορεί όχι μόνο να λύσει το ενεργειακό πρόβλημα της Αιθιοπίας, αλλά και να δώσει στην Αιθιοπία τη δυνατότητα να πουλήσει ηλεκτρικό ρεύμα στις γειτονικές χώρες, αποτελώντας έτσι παράγοντα εθνικής αυτάρκειας και υπερηφάνειας για τους Αιθίοπες.
Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες διαπραγμάτευσης μεταξύ των χωρών της περιοχής, με ενδιάμεσο τις Ηνωμένες Πολιτείες, για να σταματήσει η κατασκευή του φράγματος, ή τουλάχιστον η Αίγυπτος και το Σουδάν να κερδίσουν περισσότερα από αυτό το γεγονός. Ωστόσο, δεν οδήγησαν σε κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα και η Αιθιοπία συνέχισε με την κατασκευή του φράγματος.
Δυστυχώς, για την Αίγυπτο και το Σουδάν, δεν ήταν τόσο εύκολο να σταματήσει η παρακράτηση νερού, από τη στιγμή που άρχισαν τα έργα κατασκευής. Ειδικά κατά τη διάρκεια της Ομβρικής Περιόδου, περισσότερο νερό εισέρχεται στο φράγμα από ότι εξέρχεται από τις δύο ανοιχτές εξόδους, από τις οποίες μπορούν να εξέλθουν 60-110 εκατομμύρια κυβικά μέτρα κάθε μέρα. Υπολογίζεται ότι το 2024, τη χρονιά που θα ολοκληρωθούν τα έργα, το μεσαίο κομμάτι του φράγματος θα έχει συνολικό ύψος 640 μέτρων πάνω από το επίπεδο της θάλασσας (ας συγκριθεί με τον πυθμένα του ποταμού στο σημείο του φράγματος, ο οποίος βρίσκεται 509 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας).
Δεν πρέπει να αγνοηθούν οι φόβοι πολλών αναλυτών, οι οποίοι προειδοποιούν ότι αυτή η αντιπαράθεση μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε πόλεμο, τον πρώτο από αυτούς που πολλοί αποκαλούν «πόλεμο για το νερό». Από τη μία, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας τόνισε προς κάποιους βουλευτές ότι τίποτα δεν θα αποτρέψει την ολοκλήρωση των έργων. Από την άλλη, ο πρόεδρος της Αιγύπτου είπε ότι θα πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσει τα αιγυπτιακά συμφέροντα στον Νείλο, και υπάρχουν ακόμη και αναφορές περί μυστικών συνομιλιών από το 2013 στην Αίγυπτο, οι οποίες εξέταζαν την πιθανότητα χρήσης ένοπλης βίας. Το γεγονός ότι και οι Η.Π.Α. έχουν εμπλακεί στο θέμα δείχνει πόσο σοβαρή είναι αυτή η κατάσταση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ethiopia starts generating power from second turbine at mega-dam on Blue Nile, Alarabiya News, Διαθέσιμο εδώ
- Ethiopia starts generating power from River Nile dam, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Egypt-Ethiopia row: The trouble over a giant Nile dam, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- River Nile dam: Why Ethiopia can’t stop it being filled, BBC, Διαθέσιμο εδώ
