Του Κέβι Μερκούρη,
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, την 24η Φεβρουαρίου, τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένα στην μεγαλύτερη ένοπλη σύρραξη που έχει λάβει χώρα σε ευρωπαϊκό έδαφος από την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, ένα από τα επιμέρους ζητήματα αυτού του πολέμου, που προκαλεί έντονη ανησυχία τις τελευταίες εβδομάδες, είναι τα τεκταινόμενα γεγονότα στον πυρηνικό σταθμό της Zaporizhzhia, στην νοτιοανατολική Ουκρανία. Εκεί, οι βομβαρδισμοί που πραγματοποιήθηκαν το περασμένο διάστημα και συνεχίζουν ακόμη, με τις δύο πλευρές να αλληλοκατηγορούνται για τις ευθύνες, σήμαναν συναγερμό, τόσο στα Ηνωμένα Έθνη όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η εγκατάσταση, το μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο στην Ευρώπη, που καταλήφθηκε από τη Ρωσία τον Μάρτιο, βομβαρδίστηκε σποραδικά μεταξύ 5 και 11 Αυγούστου. Δεν υπάρχει προηγούμενο για μια μονάδα πυρηνικής ενέργειας που λειτουργεί και τροφοδοτείται με καύσιμα να παγιδευτεί εντός ενεργής εμπόλεμης ζώνης, αν και ορισμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις, όπως ο αντιδραστήρας Osirak στο Ιράκ και ημιτελείς αντιδραστήρες, ήταν στρατιωτικοί στόχοι στο παρελθόν. Το εργοστάσιο της Ουκρανίας διαθέτει έξι υδρόψυκτους αντιδραστήρες VVER-1000 σοβιετικού σχεδιασμού που περιέχουν ουράνιο-235. Από τις 22 Ιουλίου, μόνο δύο από τους αντιδραστήρες λειτουργούν. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι αντιδραστήρες πεπιεσμένου νερού είναι διαφορετικοί από εκείνους του Chernobyl, είναι μάλιστα πιο ασφαλείς, καθώς διαθέτουν ένα σκληρυμένο (tempered) σύστημα που περιβάλλει τους αντιδραστήρες, κάτι το οποίο δεν είχε ο αντιδραστήρας του Chernobyl.
Όμως οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί. Εάν κατά την διάρκεια του πολέμου —ας πούμε ένα λανθασμένο φράγμα πυροβολικού— προκαλούσε διακοπή στην ψύξη του νερού ή τα ηλεκτρικά συστήματα και οι εφεδρικές γεννήτριες δεν λειτουργούσαν, οι ράβδοι καυσίμου στους αντιδραστήρες θα μπορούσαν να θερμανθούν γρήγορα, οδηγώντας στο πρώτο στάδιο μιας πυρηνικής κατάρρευσης. Μπορεί η Ουκρανία να έλαβε μέτρα για την ενίσχυση της ασφάλειας των πυρηνικών σταθμών, μετά την καταστροφή της Fukushima το 2011 στην Ιαπωνία, αλλά αυτά πιθανότατα είναι ανεπαρκή για την προστασία από έναν πόλεμο.
Ο Josep Borrell, Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής, καταδίκασε τις στρατιωτικές ενέργειες της Ρωσίας τόσο στην ευρύτερη περιοχή όσο και μέσα στις εγκαταστάσεις του πυρηνικού σταθμού. Ο ίδιος χαρακτήρισε την στάση της ρωσικής ηγεσίας ανεύθυνη και απολύτως αντίθετη με τους κανόνες ασφαλείας των πυρηνικών εργοστασίων. Παράλληλα, υπογράμμισε για μια ακόμη φορά το γεγονός πως η Ρωσία έχει επανειλημμένα καταπατήσει το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή νομιμότητα με τις πράξεις της καθ’ όλη την διάρκεια του πολέμου. Τέλος, ο Borrell εξέφρασε την βούληση της Ένωσης για την εξασφάλιση της πρόσβασης στις εγκαταστάσεις της Zaporizhzhia, στην Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) προκειμένου να συνδράμει στην ομαλή λειτουργία της δομής.
Από την πλευρά του, ο επικεφαλής της IAEA, Rafael Grossi, διατύπωσε την έντονη ανησυχία του για τις εκρήξεις που έγιναν στις εγκαταστάσεις του σταθμού. Σύμφωνα με τον ίδιο, οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια είτε αυτή προέρχεται από το εσωτερικό της βιομηχανικής δομής είτε κατευθύνεται προς αυτή, μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστη καταστροφή τόσο σε επίπεδο δημόσιας υγείας όσο και σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Αξίζει να αναφερθεί, ότι όπως το σύνολο των ηγετών δυτικών κρατών, ο Grossi υποστηρίζει την αποστολή ομάδας της IAEA στην Zaporizhzhia, προκειμένου να παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη στους Ουκρανούς εργαζομένους, που παραμένουν εν υπηρεσία παρά την ρωσική κατοχή στην περιοχή.
Σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάντως, προς το παρόν δεν έχουν καταγραφεί αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας ούτε στην Ουκρανία ούτε στις γύρω χώρες. Παρά την πληθώρα ζημιών που προκλήθηκαν από τις εκρήξεις των προηγούμενων ημερών, οι ενεργοί αντιδραστήρες συνεχίζουν να παρέχουν ενέργεια και συνάμα ηλεκτροδότηση σε πολλούς Ουκρανούς πολίτες. Ωστόσο, η κατάσταση μπορεί να μεταβληθεί πολύ γρήγορα εφόσον συνεχιστούν οι εχθροπραξίες. Για το λόγο αυτό, η ουκρανική πλευρά έχει ζητήσει τη δημιουργία αποστρατικοποιημένης ζώνης στην ευρύτερη περιοχή.
Τη συγκεκριμένη πρόταση συμμερίζεται και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron, που τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της δημιουργίας μια ζώνης ασφαλείας. Ο Γάλλος Πρόεδρος, από τους τελευταίους δυτικούς ηγέτες που κράτησε ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας με τον Ρώσο ομόλογο του μέχρι την έσχατη στιγμή, υποστήριξε πως η προαναφερθείσα ενέργεια θα δρούσε αποτρεπτικά για την αποφυγή ενός πραγματικά τραγικού ατυχήματος. Παρόλα αυτά, χωρίς τη Ρωσική συναίνεση οποιαδήποτε προσπάθεια συνεννόησης για την επίτευξη μιας συμφωνίας φαντάζει πολύ μακρινή.
Επικριτικός απέναντι στις ρωσικές ενέργειες ήταν και ο Επίτροπος Ενέργειας της Ε.Ε., Kadri Simson. Ο ίδιος καταδίκασε την εν γένει ρωσική επιθετικότητα, αλλά έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο ζήτημα του σταθμού της Zaporizhzhia. Η Ρωσία οφείλει να εξασφαλίσει την ασφάλεια των εργαζομένων, καθώς και την επιδιόρθωση των ζημιών, που προκλήθηκαν από τους βομβαρδισμούς, σύμφωνα με τον Simson. Παράλληλα, ο Ευρωπαίος Επίτροπος κάλεσε τη Ρωσική ηγεσία να απέχει από οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια στην περιοχή, όπου λειτουργεί ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.
Εν κατακλείδι, η κατάσταση που επικρατεί το τελευταίο χρονικό διάστημα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Zaporizhzhia παραμένει έκρυθμη. Η Ευρώπη παρά την έντονη καταδίκη των ρωσικών ενεργειών στην περιοχή, παραμένει ανήμπορη να εξασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της δομής και συνάμα την ίδια την ασφάλεια της. Με τις μνήμες του πυρηνικού ατυχήματος του Chernobyl να μην έχουν σβήσει ακόμα, μια παρόμοια ή και μεγαλύτερη καταστροφή παραμένει πιθανή ανά πάσα στιγμή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ukraine / EU Joins Condemnation Of Shelling At Zaporizhzhia Nuclear Power Station, NUCNET.org, διαθέσιμο εδώ
- Zaporizhzhia: Real risk of nuclear disaster in Ukraine – watchdog, BBC.com , διαθέσιμο εδώ
- Ukraine’s nuclear chief warns of ‘very high’ risks at occupied power plant, REUTERS, διαθέσιμο εδώ
