Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Ο Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios, ή όπως είναι γνωστός Simon Bolivar, υπήρξε μέγας πατριώτης, πολιτικός και στρατιωτικός του 19ου αιώνα, με όραμα μια ενωμένη Λατινική Αμερική.
Γεννημένος στο Καράκας της σημερινής Βενεζουέλας το 1783, πέρασε τα παιδικά του χρόνια με τους αριστοκράτες γονείς του. Οι τελευταίοι, εκμεταλλεύονταν μεταλλεία χρυσού και σιδήρου και έτσι ο Bolivar είχε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει μέρος των εσόδων αυτών για τη χρηματοδότηση των απελευθερωτικών πολέμων. Κατόπιν του θανάτου των γονέων του, την κηδεμονία του ανέλαβε ο θείος του, ο οποίος φρόντισε για την καλλιέργεια του Bolivar προσλαμβάνοντας σπουδαίους παιδαγωγούς, όπως ο Simón Rodríguez, ο John Locke, ο Adam Smith, ο Βολταίρος και ο Jean-Jacques Rousseau. Ο γάμος του το 1802 με την María Teresa del Toro y Alayza υπήρξε δυστυχώς σύντομος, καθώς το 1803 σε ένα ταξίδι τους στο Τέξας η Maria πέθανε από κίτρινο πυρετό.
Το 1807 ο Bolivar επιστρέφει στο Καράκας και επαναστατεί κατά των Ισπανών κατακτητών, οι οποίοι βρίσκονταν σε δυσμενή θέση εξαιτίας των Ναπολεόντειων Πολέμων. Τρία χρόνια αργότερα, δεδομένης της νίκης των επαναστατών, ο Bolivar μετέβη στο Λονδίνο σε αναζήτηση βοήθειας. Όμως δε στάθηκε τυχερός, καθώς η Αγγλία τήρησε στάση ουδετερότητας. Καθοριστική αποδείχθηκε η γνωριμία του εκεί με τον εξόριστο Sebastián Francisco de Miranda y Rodríguez de Espinoza, αφού ο τελευταίος τον έπεισε να γυρίσει στο Καράκας και να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα.
Το 1811 κηρύττει την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας (Πρώτη Δημοκρατία). Ο 28χρονος Bolivar κατατάσσεται στον στρατό, ενώ διαφωνίες με τον Sebastián Francisco de Miranda ώθησαν τους Ισπανούς να ξαναεπιβληθούν. Ο Bolivar αποφασίζει να συνεχίσει τον αγώνα. Το επόμενο έτος καταφεύγει στην Καρθαγένη της Νέας Γρανάδας (σημερινή Κολομβία), όπου δημοσίευσε την πρώτη πολιτική του διακήρυξη, το «Μανιφέστο της Καρθαγένης», στο οποίο ανέλυε τις αιτίες της ήττας στη Βενεζουέλα και παρακινούσε επαναστάτες να κατατροπώσουν τους Ισπανούς.
Εισέρχεται στο Καράκας το 1813 θριαμβευτικά, ως επικεφαλής του εκστρατευτικού σώματος και ο λαός τον επευφημεί. Τα πλήθη τον αποκαλούσαν «Απελευθερωτή» (El Libertador). Οι εσωτερικές πολιτικές αντιπαραθέσεις οδήγησαν σε εμφύλιο πόλεμο και έτσι οι Ισπανοί κατάφεραν να καταλύσουν και τη Δεύτερη Δημοκρατία της Βενεζουέλας. Εξόριστος στη Τζαμάικα, πήγε για βοήθεια στην Αϊτή, στην οποία ο πρόεδρός της, Alexandre Pétion, τον υποδέχθηκε ως ήρωα. Τον εξοπλίζει και πλήθος στρατιωτών που υποστήριζαν την ελευθερία τάσσονται με το μέρος του. Αίτημα του Προέδρου της Αϊτής, η απελευθέρωση των σκλάβων στις χώρες που θα αποτίναζαν την ισπανική κυριαρχία. Μετά από δύο έτη, ο Bolivar εισβάλλει στη Βενεζουέλα, εγκαθιστά επαναστατική κυβέρνηση και εκλέγεται Πρόεδρος της χώρας.
Έχοντας απελευθερώσει αρκετά εδάφη από τον ισπανικό ζυγό, στις 7 Δεκεμβρίου 1821 ανακηρύσσει την Ομόσπονδη Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας, που περιλάμβανε τη Βενεζουέλα, την Κολομβία, τον Παναμά και τον Ισημερινό (Εκουαδόρ). Στο Κίτο, ο Bolivar θα συναντήσει τη γυναίκα της ζωής του, που θα τον στηρίξει εφ’ όρου ζωής. Το 1822 μάχεται για την ανεξαρτησία του Περού, ενώ το 1824 εκλέγεται δικτάτωρ από το Κογκρέσο της απελευθερωμένης περιοχής της χώρας. Μεριμνά για την ψήφιση Συντάγματος και το Κογκρέσο του Άνω Περού ονομάζει τη χώρα Βολιβία (1825) για να τον τιμήσει. Το 1826, το σπουδαίο σχέδιό του για δημιουργία συνομοσπονδίας των αμερικανικών κρατών δεν καρποφόρησε, ένεκα αντιδράσεων που προκλήθηκαν. Μάλιστα, δεν έλειψαν και κατηγορίες προς τον Bolivar για βοναπαρτισμό.
Το 1828, συγκαλώντας Συντακτική Συνέλευση, ο Bolivar προτείνει τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού κράτους με ισχυρή κεντρική εξουσία και ισόβιο Πρόεδρο, ο οποίος θα είχε δικαίωμα επιλογής του διαδόχου του. Ωστόσο, η ενέργεια αυτή συνάντησε την αντίσταση των φιλελεύθερων, που τάσσονταν υπέρ του περιορισμού των κεντρικών εξουσιών. Δυσαρεστημένος ο Bolivar αποχωρεί με τους υποστηρικτές του από τη Συνέλευση και αυτοανακηρύσσεται δικτάτορας στις 27 Αυγούστου 1828. Πίστευε ότι η αυταρχική αυτή λύση θα τον βοηθούσε να προστατέψει την ενότητα της Μεγάλης Κολομβίας. Τον Σεπτέμβριο του 1828 γλιτώνει από απόπειρα δολοφονίας, χάρη στην επαναστάτρια Manuela Sáenz.
Το 1830 παραιτείται, όταν «φυγόκεντρες τάσεις» σφυροκοπούν την ενότητα της χώρας. Τα σχέδιά του για ταξίδι στην Ευρώπη ανατράπηκαν απρόσμενα με τον θάνατο του ήρωα αυτού από φυματίωση, στις 17 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Ο Simon Bolivar υπήρξε πρότυπο ανθρωπιστή και πατριωτικού ηγέτη, μια προσωπικότητα που δομήθηκε με Διαφωτιστικά πρότυπα και διδάγματα και θα μείνει ανεξίτηλη στην ιστορία ως ο «Απελευθερωτής» της Νότιας Αμερικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bolivar, Simon (2014), O Απελευθερωτής των Συνειδήσεων, βασικά πολιτικά κείμενα, μτφρ. Δαμηλάκου Μαρία, Αθήνα: Εκδόσεις Νότιος Άνεμος
- Chavez, Hugo (2009), Hugo Chavez Presents Simon Bolivar, London & New York: Verso Books
