Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Με την έναρξη του Ρωσοουκρανικού πολέμου, η Ευρωπαϊκή Ένωση (E.E.) προχώρησε στην ψήφιση κυρώσεων προς την Ρωσία, που αποτελεί τον «εισβολέα» στην προκειμένη, παίρνοντας ξεκάθαρα θέση υπέρ της ουκρανικής πλευράς. Οι κυρώσεις αυτές είναι κατασταλτικού χαρακτήρα και τα αποτελέσματά τους έχουν γίνει εμφανή σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Παράλληλα, όμως, με αυτές τις ενέργειες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προχώρησε και στην έκδοση κυρώσεων ενάντια της Λευκορωσίας, η οποία καθ’ όλο αυτό το διάστημα στηρίζει την ρωσική πλευρά ποικιλοτρόπως.
Η Λευκορωσία συμμετέχει στη ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας, από την πρώτη κιόλας στιγμή, και λόγω της νευραλγικής θέσης που κατέχει στον παγκόσμιο χάρτη η παρουσία της θεωρείται καίριου χαρακτήρα, καθώς πλήττει τα βόρεια εδάφη της Ουκρανίας και όχι με έναν μόνο τρόπο. Αρχικά, έχει παραχωρήσει τα νότια εδάφη της, στη διάθεση της Ρωσίας, επιτρέποντάς της με αυτό τον τρόπο να εκτοξεύει βαλλιστικούς πυραύλους προς την Ουκρανία. Παράλληλα, διεκπεραιώνει τη μεταφορά ρωσικού στρατιωτικού προσωπικού και βαρέων όπλων, αρμάτων μάχης και στρατιωτικών μεταφορικών οχημάτων (για οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές) προς την Ουκρανία. Ακόμη, αν και πολλές χώρες έχουν απαγορεύσει την διέλευση ρωσικών αεροσκαφών από τον εναέριο χώρο τους, η Λευκορωσία επιτρέπει στα ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη να διασχίζουν τον εναέριο χώρο της με κατεύθυνση προς τη νότιο γείτονα, ενώ συμπληρωματικά παρέχει σημεία ανεφοδιασμού καυσίμων των ρωσικών στρατιωτικών αεροσκαφών που συμμετέχουν στις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Τέλος, εξίσου σημαντικής ισχύος είναι η δυνατότητα που δίνει στην Ρωσία να αποθηκεύει όπλα και εξοπλισμό στα εδάφη της, διατηρώντας έτσι οπλοστάσιο εντός ευρωπαϊκού εδάφους. Η συμμετοχή της και η στήριξή της στα ρωσικά επιτελεία είναι άκρως σημαντική, ειδικά τώρα που οι περισσότερες χώρες έχουν «γυρίσει την πλάτη» στο «ξανθό γένος». Η Λευκορωσία με τις αποφάσεις της δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την προσπάθεια της Ουκρανίας, καθώς η υπό επίθεση χώρα καλείται να αντιμετωπίσει πρακτικά δύο μέτωπα, ένα από τα βόρεια και ένα από τα ανατολικά. Είναι σαφές πως λόγω του μεγάλου της γεωγραφικού μεγέθους τα οχήματα και οι εξοπλισμοί διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις για να ανταποκριθούν και στα δύο μέτωπα και η προσπάθεια που καταβάλλει είναι διπλή.
Με βάση λοιπόν μία τόσο ενεργή συμμετοχή δεν μπορούσαν η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Η.Π.Α) να μείνουν άπραγες. Έτσι κατ’ αναλογία επέβαλλαν περιοριστικά μέτρα και προς την Λευκορωσία. Το αξιοσημείωτο στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι πως η επιβολή κυρώσεων είχε ξεκινήσει παλαιότερα, για άλλους βέβαια λόγους, αλλά το «επιθετικό προσωπείο» που διατηρούσε από τότε η χώρα, προανήγγειλε ενδεχομένως την έντονη συμμετοχή της στο μέλλον, κάνοντας τις προαναφερθείσες Η.Π.Α και Ε.Ε. να είναι υποψιασμένες για το ανερχόμενο “playmaker”. Από την άλλη, έχοντας αντιμετωπίσει πολλά εμπόδια από την Δύση, δεν ήταν δύσκολο για την Λευκορωσία να απομακρυνθεί από τον ευρωπαϊκό και αμερικανικό συνασπισμό και να συμπορευτεί με την ρωσική δημοκρατία.
Το πλάνο των κυρώσεων λοιπόν από την Ευρωπαϊκή Ένωση προς την Λευκορωσία ξεκίνησε νωρίς, συγκεκριμένα από τις 14η Αυγούστου 2020. Βέβαια, το συγκεκριμένο πακέτο κυρώσεων, δεν τροφοδοτείται από την ρωσοουκρανική εισβολή, όμως αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα αντίστασης της Ένωσης προς τις ματαιοδοξίες της χώρας του αυταρχικού ηγέτη Alexander Lukashenko. Στις 9 Αυγούστου 2020, ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών της χώρας, με τον Alexander Lukashenko, να συγκεντρώνει το 80,2% των ψήφων. Ο ίδιος κατέχει το τιμόνι της εξουσίας από το 1994 και αυτή την στιγμή διατελεί την 6η συνεχόμενη θητεία του ως Πρόεδρος της χώρας. Το γεγονός πως ο ίδιος συγκέντρωσε ένα τόσο υψηλό ποσοστό, σε συνδυασμό με τα άκρως χαμηλά ποσοστά που συγκέντρωσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης (η βασική αντίπαλός του Sviatlana Tsikhanouskaya, που ηγείτο του δεύτερου κόμματος, συγκέντρωσε μόλις 9,9%), έκανε τα δεύτερα κόμματα να διαμαρτυρηθούν για το αποτέλεσμα, κατηγορώντας τον εκλεγμένο Πρόεδρο, αλλά και την αρμόδια εφορευτική επιτροπή για νοθεία. Αμέσως, ξέσπασαν διαδηλώσεις σε όλη την επικράτεια της χώρας, με την αστυνομία να επιδεικνύει πρωτοφανή σκληρότητα προς τους διαδηλωτές, με δεκάδες συλλήψεις, προσαγωγές, μέχρι και νεκρούς. Η Ε.Ε. καταδίκασε την απαράδεκτη στάση της αστυνομίας προς τους διαδηλωτές και εξέφρασε την υποστήριξή της σε μία δημοκρατική αλλαγή. Παράλληλα, κάλεσε την κυβέρνηση Lukashenko, να απελευθερώσει τους συλληφθέντες και ζήτησε έρευνα διαφάνειας σχετικά με τις κατηγορίες της νοθείας.
Παρόλα αυτά, η εκλεγμένη κυβέρνηση δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της Ένωσης, κάνοντας την να προβεί σε σκληρότερα μέτρα, εφόσον εκείνη την περίοδο οι διαδηλώσεις και η πολιτική βία ήταν άνευ προηγουμένου. Έτσι λοιπόν, στις 2 Οκτωβρίου, το Συμβούλιο επέβαλε περιοριστικά μέτρα (ταξιδιωτική απαγόρευση, δέσμευση περιουσιακών στοιχείων) έναντι 40 ατόμων που χαρακτηρίστηκαν υπεύθυνα για την καταστολή και τον εκφοβισμό ειρηνικών διαδηλωτών, καθώς και για παραπτώματα κατά την εκλογική διαδικασία. Η ένταση κλιμακώθηκε, όταν ο αντίλογος της Ένωσης περιέλαβε την απαγόρευση των πτήσεων πάνω από τον εναέριο χώρο της και την πρόσβαση σε αερολιμένες της από κάθε είδους αερομεταφορείς της Λευκορωσίας, τον Ιούνιο του 2021. Μέχρι το τέλος του έτους, είχαν επιβληθεί συνολικά πέντε πακέτα κυρώσεων στη χώρα, ενώ στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ψηφίστηκε παράταση των μέτρων αυτών για ένα ακόμη χρόνο, δηλαδή έως τις 8 Φεβρουαρίου 2023. Είναι άραγε τυχαίο που ο Vladimir Putin, εισέβαλλε στο ουκρανικό έδαφος την ίδια μέρα της ψήφισης της παράτασης των κυρώσεων προς την γείτονα σύμμαχό του;
Οι κυρώσεις του σήμερα, που αφορούν την υποστηρικτική δράση της Λευκορωσίας, προκύπτουν από τις κινήσεις που περιγράψαμε προηγουμένως. Οι κυρώσεις αυτές, περιλαμβάνουν περιοριστικά μέτρα έναντι συνολικά 702 ατόμων και 53 οντοτήτων, τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και τη απαγόρευση διάθεσης κεφαλαίων στα πρόσωπα και τις οντότητες που έχουν καταχωρηθεί στον κατάλογο κυρώσεων. Επιπλέον, η ταξιδιωτική απαγόρευση που επιβάλλεται στα πρόσωπα τα οποία έχουν καταχωρηθεί στον κατάλογο εμποδίζει την είσοδό τους στο έδαφος της Ε.Ε. ή τη διέλευσή τους από αυτό. Επίσης, το Συμβούλιο θέσπισε περαιτέρω περιορισμούς στο εμπόριο αγαθών, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ή την κατασκευή προϊόντων, των οποίων η διακίνηση επιφέρει τεράστιες εισπράξεις στα Λευκορωσικά ταμεία, όπως είναι τα προϊόντα καπνού, ορυκτών καυσίμων, ασφαλτούχων ουσιών ή αέριων υδρογονανθράκων.
Στις 9 Μαρτίου, η Ένωση διεύρυνε τις κυρώσεις της κυρίως στο πεδίο του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αρχικά, περιόρισε την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών χρηματοπιστωτικών μηνυμάτων (SWIFT) σε τρεις Λευκορωσικές τράπεζες, ενώ απαγόρευσε όλες τις συναλλαγές με την Κεντρική Τράπεζα της Λευκορωσίας. Προέβη επιπλέον στην απαγόρευση της εισαγωγής μετοχών Λευκορωσικών κρατικών οντοτήτων και πώλησης τραπεζογραμματίων «ευρώ», ενώ αποφάσισε την κατά κόρον μείωση των χρηματοοικονομικών εισροών από τη Λευκορωσία στην Ε.Ε. Τέλος, στις 3 Ιουνίου διευρύνθηκε ο κύκλος των περιοριστικών μέτρων συμπεριλαμβάνοντας επιπλέον 12 άτομα και 8 οντότητες. Οι νέες καταχωρήσεις στον κατάλογο περιλαμβάνουν υψηλόβαθμους κρατικούς αξιωματούχους, επιχειρηματίες και τις οικογένειές τους, μέλη του δικαστικού σώματος και εξέχοντες προπαγανδιστές της Λευκορωσίας.
Σε κάθε περίπτωση, θα λέγαμε πως η επιβολή κυρώσεων προς την Λευκορωσία είναι αν μη τι άλλο ένα φαινόμενο, που εξελίσσεται εντός διετίας και έχει επιφέρει σημαντική, αν όχι ανεπανόρθωτη ρήξη, στους δεσμούς της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα αποτελέσματά τους θα φανούν στο εγγύς μέλλον, και μακάρι οι δράσεις αυτές να «επιφέρουν καρπούς», καθώς «το γυαλί πλέον έχει ραγίσει» και ακόμη και τα πιο ισχυρά κίνητρα να υπάρξουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πολύ δύσκολα θα δεχθεί η Λευκορωσία να «ξεγράψει» τις κινήσεις που πραγματοποίησε εναντίον της η Ένωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χρονοδιάγραμμα – Περιοριστικά μέτρα της Ε.Ε. έναντι της Λευκορωσίας, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Ο ρόλος της Λευκορωσίας στη ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας: Κυρώσεις του Συμβουλίου σε 22 επιπλέον άτομα και περαιτέρω περιορισμοί στο εμπόριο, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Λευκορωσία: Έκτη νίκη Λουκασένκο με 80,2% – Τουλάχιστον ένας νεκρός σε συγκρούσεις (video), ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ
