Της Ελευθερίας Τσιρώνη,
Η παραληρητική διαταραχή βρίσκεται στο φάσμα της σχιζοφρένειας, το οποίο, παρά τις κοινές αντιλήψεις, δεν αποτελείται από μία μόνο διαταραχή, της οποίας μάλιστα η φύση είναι πολύ παρεξηγημένη, λόγω των υπερβολών που έχουν προβληθεί πολλές φορές στον χώρο του θεάματος. Υπάρχουν πολλές διαγνώσεις ανάλογα με το είδος, τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Η παραληρητική διαταραχή προϋποθέτει την εμφάνιση μίας ή και περισσότερων παραληρητικών ιδεών για τουλάχιστον έναν μήνα (Joseph & Siddiqui, 2022). Άρα, δεν μιλάμε για κάτι που απλώς συνέβη μία φορά, αλλά για κάτι που έχει διάρκεια.
Τα άτομα με αυτήν τη διαταραχή διαφέρουν από τα άτομα με σχιζοφρένεια, διότι δεν εμφανίζουν αποδιοργανωμένο λόγο και συμπεριφορά, ούτε όμως και αυτό που ονομάζουμε «αρνητικά συμπτώματα», όπως είναι η κατάθλιψη ή η αβουλησία. Τέλος, δεν εμφανίζουν ψευδαισθήσεις γενικά, αλλά υπάρχει περίπτωση να εμφανίσουν ψευδαισθήσεις, οι οποίες σχετίζονται με το θέμα του παραληρήματός τους, όπως για παράδειγμα το να πιστεύουν ότι ο σύντροφός τους τους απατά, το να ακούν φωνές από την κρεβατοκάμαρα μόλις μπαίνουν στο σπίτι χωρίς στην πραγματικότητα να βρίσκεται κανείς εκεί κ.ά. Δεν ξεχωρίζουν, όμως, πάντοτε τα άτομα με αυτήν τη διαταραχή, καθώς δεν φαίνεται έντονα μειωμένη η λειτουργικότητά τους και η συμπεριφορά δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερα αλλόκοτη. Αν τυχόν υπήρξε κάποιο καταθλιπτικό ή μανιακό επεισόδιο, αυτό διαρκούσε εμφανώς λιγότερο από το παραληρητικό (Joseph & Siddiqui, 2022).
Ένα ενδιαφέρον σημείο της παραληρητικής διαταραχής είναι η κατηγοριοποίηση ανάλογα με τη θεματολογία των παραληρητικών ιδεών. Έχουμε, λοιπόν, τον διωκτικό τύπο, ο οποίος πιστεύει ακράδαντα πως τον καταδιώκουν. Αυτός ίσως νιώθει πως τον ακολουθούν στον δρόμο, πως τον παρακολουθούν στο σπίτι, πως καταγράφουν τις κλήσεις του κ.λπ. Πρόκειται για έναν τύπο που «βλέπει παντού εχθρούς». Ακόμα και ένα βλέμμα μπορεί να θεωρηθεί ύποπτο (Joseph & Siddiqui, 2022).
Ο ζηλοτυπικός τύπος έχει αλλιώς χαρακτηριστεί και ως αυτός που πάσχει από το «Σύνδρομο του Οθέλλου» και αφορά άτομα, τα οποία είναι σίγουρα πως τους απατά ο/η σύντροφός τους, χωρίς να υπάρχει όμως κάτι που να το αποδεικνύει. Εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες (Kataoka & Sugie, 2018).
Ο ερωτομανιακός τύπος είναι πεπεισμένος ότι ένα άτομο είναι ερωτευμένο μαζί του. Μπορεί να μην το γνωρίζει προσωπικά και να είναι σε ανώτερη κοινωνική θέση χωρίς να έχουν επαφές, δηλαδή μπορεί να είναι κάποιος διάσημος. Το άτομο με παραληρητικές ιδέες μπορεί να παρερμηνεύσει π.χ. τους στίχους του καινούργιου τραγουδιού και να πιστέψει ότι το έγραψαν για αυτόν (Kelly, 2017). Μπορεί να προσεγγίσει τον «στόχο» με σκοπό να επιδιώξει ερωτική σχέση, με την άρνηση του θύματος να θεωρείται στα μάτια του ως ακόμα μια επιβεβαίωση του ερωτικού ενδιαφέροντος (Faden et al., 2017).
Στον σωματικό τύπο παρατηρείται ένα είδος υποχονδριακής διαταραχής, η οποία προκαλεί σοβαρή δυσλειτουργία στο άτομο που συμβαίνει. Μπορεί να νιώθει ότι παράσιτα περπατούν πάνω του, ότι το σώμα του είναι πολύ χειρότερο από ότι στην πραγματικότητα ή ότι χαρακτηρίζεται από έντονη δυσοσμία, συμπτώματα που με την σειρά τους μπορεί να προκαλέσουν έντονο άγχος.
Ο μεγαλειώδης τύπος χαρακτηρίζεται από μεγαλομανία (Joseph & Siddiqui, 2022), δηλαδή από την πεποίθηση πως είναι στην κορυφή του κόσμου, πως μπορεί να καταφέρει τα πάντα κ.λπ. Παρότι ενδέχεται να μην ακούγεται τόσο κακό, ο βαθμός στον οποίο συμβαίνει αυτό είναι τέτοιος, με αποτέλεσμα να τίθεται ο εαυτός του σε κίνδυνο. Για παράδειγμα, μπορεί να θεωρεί ότι έχει την απόλυτη ιδέα για τη σωστή οργάνωση μιας επιχείρησης και να χάσει ολόκληρη την περιουσία του. Ίσως επιδίδεται και σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η γρήγορη οδήγηση ή ο τζόγος.
Υπάρχει και ο μικτός τύπος, ο οποίος παρουσιάζει παραληρητικές ιδέες για 2 ή παραπάνω θεματολογίες.
Ο απροσδιόριστος τύπος αφορά διάχυτες παραληρητικές ιδέες, οι οποίες δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν ακριβώς (Joseph & Siddiqui, 2022).
Σε γενικές γραμμές, ένας συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα σε ασθενείς με παραληρητικές ιδέες, αλλά άμα δεν χορηγηθεί κάποια θεραπεία υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης κατάθλιψης, νομικών ζητημάτων ή βίας και κοινωνικής αποξένωσης (Joseph & Siddiqui, 2022). Παρά το γεγονός ότι αποτελεί μία σοβαρή διαταραχή, δεν είναι γνωστή από το ευρύ κοινό και στόχος αυτού του άρθρου είναι αφενός να διατυπωθούν έγκυρες πληροφορίες για το εν λόγω ζήτημα και αφετέρου να μειωθεί το στίγμα για αυτές τις ψυχικές διαταραχές, καθώς η αποτύπωσή τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης παραπληροφορεί το κοινό, με αποτέλεσμα να γενικεύεται η άποψη ότι οι ψυχικά ασθενείς και ιδιαίτερα οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνοι. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπάρχει η πιθανότητα βίας, αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας, κάτι που πρέπει να έχει ο καθένας στο μυαλό του όταν αναφέρεται σε ζητήματα ψυχικής υγείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Faden, J., Levin, J., Mistry, R., & Wang, J. (2017). Delusional Disorder, Erotomanic Type, Exacerbated by Social Media Use. Case Reports in Psychiatry, 2017, 1–2. Διαθέσιμο εδώ
- Joseph, S. M., & Siddiqui, W. (2022). Delusional Disorder. PubMed; StatPearls Publishing. Διαθέσιμο εδώ
- Kataoka, H., & Sugie, K. (2018). Delusional Jealousy (Othello Syndrome) in 67 Patients with Parkinson’s Disease. Frontiers in Neurology, 9. Διαθέσιμο εδώ
- Kelly, B. D. (2017). Love as delusion, delusions of love: erotomania, narcissism and shame. Medical Humanities, 44(1), 15–19. Διαθέσιμο εδώ
