Της Μαριάννας Τέλλη,
Η shufa, γνωστή ευρέως ως κινεζική καλλιγραφία, είναι μια τεχνική με την οποία η γραφή των κινεζικών ιδεογραμμάτων μετατρέπεται σε μορφή Τέχνης. Αυτή η τεχνοτροπία έρχεται να συνδυάσει την καθαρά εικαστική τέχνη με την ερμηνεία του λογοτεχνικού νοήματος των λέξεων. Ο συγκεκριμένος τύπος καλλιτεχνικής έκφρασης ξεκίνησε από την Κίνα και, μετά την εγχώρια εφαρμογή του, εξαπλώθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ασίας. Η καλλιγραφία απέκτησε σημαίνουσα θέση στη ζωή των Κινέζων λογίων, ενώ παραδοσιακά θεωρείτο μία από τις τέσσερις πιο περιζήτητες δεξιότητες των μορφωμένων Κινέζων, από κοινού με τη ζωγραφική, τη μουσική παιδεία και το επιτραπέζιο παιχνίδι “Go”.
Οι κινεζικοί χαρακτήρες τοποθετούνται ιστορικά πρώτη φορά στο 4000 π.Χ. και, μέσα από αρχαιολογικές παρατηρήσεις σε σκαλισμένα δέρματα, φάνηκε ότι, ανά τους αιώνες, τα κινεζικά ιδεογράμματα εξελίσσονταν συνεχώς. Κατά την περίοδο της αυτοκρατορικής Κίνας, Κομφουκιανοί λόγιοι και λόγιοι που εργάζονταν ως αξιωματούχοι στην υπηρεσία της κυβέρνησης ήταν οι κύριοι γνώστες και ασκούμενοι της καλλιγραφίας. Ένα από τα σημαντικότερα έργα της περιόδου αποτελούν τα «Ποιήματα των τεσσάρων θησαυρών στη μελέτη ενός λόγιου», από τη δυναστεία Τσινγκ, ενώ παραστάσεις καλλιγραφίας σε παλιές στήλες εξακολουθούν να είναι προσβάσιμες στο κοινό ακόμη και σήμερα. Παράλληλα, η καλλιγραφία χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από Κινέζους και Μογγόλους γραφείς για την αντιγραφή βουδιστικών κειμένων, μία διαδικασία που θεωρείτο ιδιαίτερα ευεργετική για την ψυχή του καλλιγράφου, εφόσον αυτός ασχολούνταν με μερικά από τα πιο σεβαστά κείμενα.
Σήμερα, η κινεζική καλλιγραφία είναι ζωντανή και αρκετά δημοφιλής, ακόμη και στις νεότερες γενιές. Οι μοντέρνοι καλλιγράφοι ακολουθούν τα βήματα των παλαιότερων λογίων της αυτοκρατορικής Κίνας, χρησιμοποιώντας τις διασωζόμενες τεχνικές και είδη γραφής, όπως το στυλ Kǎishū (παραδοσιακή κανονική γραφή) της δυναστείας των Τανγκ, αλλά και τα γραμμικά στυλ Xíngshū και το Cǎoshū της δυναστείας Χαν. Συμπληρωματικά, χρησιμοποιείται και η μοντέρνα απλοποιημένη κινεζική γραφή, ενώ αρκετά ενδιαφέρον είναι και το στυλ της καλλιγραφίας νερού.
Αντίθετα με τον παραδοσιακό τρόπο καλλιγραφίας, που χρησιμοποιείται ειδική βούρτσα, αποκλειστικά μαύρο μελάνι και ρυζόχαρτο, στην καλλιγραφία νερού ο καλλιγράφος σχεδιάζει μόνο με νερό στο πάτωμα. Η πρακτική αυτή δεν είναι μόνιμη, όπως η παραδοσιακή καλλιγραφία, αλλά στεγνώνει μέσα σε λίγα λεπτά. Αυτός ο εφήμερος χαρακτήρας την κάνει ιδιαίτερα δημοφιλή στη νέα γενιά των συνταξιούχων Κινέζων, που περνάνε τον χρόνο τους στα δημόσια πάρκα της Κίνας.
Για να καταφέρει κανείς να κατακτήσει τη δεξιότητα της καλλιγραφίας χρειάζεται χρόνο, έντονη προσήλωση και πολλή επιμονή, γι’ αυτό και συστήνεται για την εξάσκηση της αυτοπειθαρχίας. Ο επαναλαμβανόμενος χαρακτήρας της τεχνικής, σε συνδυασμό με το αισθητικό κομμάτι, λειτουργούν ως δίοδος για την έκφραση των συναισθημάτων και των πιο ενδόμυχων σκέψεων του καλλιγράφου. Οι κινήσεις του συγγραφέα και η σειρά από τις πινελιές των χαρακτήρων δίνουν ένα ξεχωριστό «πνεύμα» στο έργο, επηρεάζοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό το τελικό σχήμα και αποτυπώνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε καλλιγράφου. Εξάλλου το «πνεύμα» ή “yi”, που σημαίνει «πρόθεση ή ιδέα» στα κινέζικα, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην καλλιγραφία.
Μέσα από τη συνεχή εξάσκηση ενός καλλιγράφου, θα μετατρέψει την τεχνική του από το αρκετά πρώιμο στάδιο του “youyi”, δηλαδή τη σκόπιμη δημιουργία καλλιτεχνικού έργου, στο υψηλότερο στάδιο για τους καλλιγράφους, το “wuyi”, δηλαδή τη δημιουργία έργων τέχνης με ακούσιες κινήσεις. Το να φτάσει ένας καλλιγράφος στο “wuyi” απαιτεί τον τέλειο έλεγχο πάνω στο πινέλο και τον καρπό, αλλά και προϋποθέτει ότι ο καλλιτέχνης μπορεί να ακολουθεί την καρδιά του.
Η πρακτική της κινεζικής καλλιγραφίας είναι μία ενασχόληση με πολλά οφέλη, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά, αφού εξασκεί τον συγχρονισμό ματιού-χεριού, ενώ κρατάει το πνεύμα σε εγρήγορση. Η επαναλαμβανόμενη διαδικασία και η σημασία που δίνεται στην αυτοσυγκέντρωση βοηθούν στη χαλάρωση και την αποσυμφόρηση από τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, καθιστώντας την καλλιγραφία μία εξαιρετική επιλογή για κάθε άτομο που επιθυμεί μια ευεργετική ανάπαυλα από τη δύσκολη καθημερινότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η κινεζική καλλιγραφία ως πολυκομβικό πεδίο, hartismag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η κρυφή γοητεία της κινεζικής καλλιγραφίας, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
