Του Τάσου Μοσχονά,
Η 8η Αυγούστου, από το 2002, έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Γάτας από το Διεθνές Ταμείο για την Ευημερία των Ζώων (IWAF). Από την αρχαιότητα, όταν και λατρευόταν ως ένα θείο πλάσμα, μέχρι και το παρόν, όπου εξακολουθεί και κυριαρχεί ως ένα από τα πιο αγαπημένα και προσηνή ζώα στον άνθρωπο, οι γάτες δεν έχουν σταματήσει να ενθουσιάζουν το είδος μας με το μυστήριο, τη συμπεριφορά και την ανεξάρτητη αύρα που αναδίδουν. Με αφορμή τον εορτασμό αυτό, λοιπόν, ας δούμε κάποια καίρια σημεία στην πρόσφατη –και κοντινή στον άνθρωπο μετά την εξημέρωσή τους– ιστορία τους!
Η πρώτη εξημερωμένη γάτα κατοικούσε στην Κύπρο;
Τα στοιχεία σχετικά με την πρώτη εξημερωμένη γάτα και την προέλευσή της σίγουρα διαφέρουν, και για αρκετούς από εμάς η απάντηση θα ήταν προφανής: Αρχαία Αίγυπτος. Άλλωστε, στην Αίγυπτο η γάτα λατρευόταν ως θεά, και με την παρουσία της σε πληθώρα έργων τέχνης, δημιουργείται η εντύπωση πως η χώρα ήταν η πρώτη που κατάφερε να εξημερώσει το είδος. Κι όμως, η Κύπρος, το «νησί της Αφροδίτης», φαίνεται να αποτελεί μάλλον το μέρος με τα παλαιότερα ευρήματα εξημερωμένης γάτας. Το 1983, αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το σκελετό σαγονιού μιας γάτας με χρονική προσέγγιση τα 8.000 χρόνια. Ενώ το 2004, ένας ανθρώπινος σκελετός που θάφτηκε μαζί με μία γάτα ηλικίας περίπου 9.500 χρόνων τοποθετεί το χρονικό άξονα ακόμα πιο πίσω. Το πώς βρέθηκαν οι γάτες στο νησί είναι άγνωστο, πάντως είναι εξαιρετικά αβέβαιο να ήρθαν με πλοία όταν είχαν ακόμα τη μορφή αγριόγατας. Πάντως, το debate συνεχίζεται, με τελευταίες έρευνες να τοποθετούν τις πρώτες εξημερωμένες γάτες στην Εγγύς Ανατολή πριν 12.000 χρόνια, ως απογόνους της μεσανατολικής αγριόγατας Felix Silvestris.
Θεός ή διάβολος;
Δεν είναι ψέμα πως στην Αρχαία Αίγυπτο οι γάτες λατρεύονταν. Στο Μπενί-Χασάν της Αιγύπτου, είχε βρεθεί νεκροταφείο με περίπου 30.000 μούμιες γατών. Ακόμη, η θεά της αγάπης Μπαστέτ είχε τη μορφή γάτας, ενώ η ποινή για τη θανάτωση μιας γάτας ήταν η εκτέλεση.
Παρομοίως, στην Αρχαία Ρώμη, παρόλο που δεν υπήρχε λατρεία για τις γάτες, εντοπιζόταν μια συμπάθεια και υποχρέωση σεβασμού προς αυτές, μιας και συμβόλιζαν την ελευθερία.
Στις κουλτούρες της Άπω Ανατολής, δε, οι γάτες θεωρούνταν σύμβολο κοινωνικού στάτους, με αρκετές πλούσιες οικογένειες να τις χρησιμοποιούν και να τις φροντίζουν για την καταπολέμηση των τρωκτικών και την προστασία σημαντικών χειρογράφων.
Όμως, για κάποιο λόγο στα χρόνια του Μεσαίωνα η κατάσταση άλλαξε δραματικά. Οι γάτες συσχετίστηκαν με τη μαγεία και έγιναν σύμβολο του διαβόλου. Αρκετές εξ αυτών, μάλιστα θανατώθηκαν κατά την περίοδο της πανούκλας, θεωρούμενες πως μεταφέρουν τον ιό (ενώ στην πραγματικότητα «υπεύθυνοι» ήταν οι αρουραίοι). Η εικόνα τους στη Δύση άρχισε να αλλάζει κατά τον 16ο με 17ο αιώνα, με αρκετές γάτες να μεταφέρονται με πλοία στην Αμερική για να ελαχιστοποιήσουν τις ασθένειες από τους αρουραίους. Να, λοιπόν, που η υπόσχεση ενός νέου κόσμου με την ανακάλυψη μιας νέας ηπείρου έφερε και ένα ελπιδοφόρο μέλλον για όλες τις γάτες.
Το σήμερα
Ανά τους αιώνες, οι γάτες κατάφεραν να ανακτήσουν την πρωταγωνιστική θέση που είχαν στην αρχαιότητα. Και αν πλέον δεν λατρεύονται ως θεότητες, σίγουρα διατηρούν μια θέση ισχύος ως σούπερ σταρς των κατοικιδίων ζώων. Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90, η βιομηχανία προϊόντων για γάτες και γατοτροφών υπολογιζόταν στα 1 δισ. δολάρια, ενώ συχνά πρωταγωνιστεί σε διαφημίσεις, ταινίες και μουσικά βίντεο. Ο παγκόσμιος πληθυσμός τους αγγίζει τα 500 εκατομμύρια, ενώ λατρεύονται από ανάλογο και σίγουρα μεγαλύτερο ανθρώπινο πληθυσμό.
Ο συσχετισμός των γατών, βέβαια, με το κακό δεν έχει φύγει σε μερίδα του πληθυσμού, με τις γάτες συχνά να παρουσιάζονται στα media ως άσπονδοι εχθροί, ως πονηρά εγωϊστικά όντα, σε αντίθεση με τους φιλικούς και «χαμογελαστούς» σκύλους. Και αν κοιτάξουμε τη χώρα μας, παρά τη γενικευμένη αγάπη των γονιών γατών, δεν είναι λίγες οι φορές που γάτες εγκαταλείπονται, κακομεταχειρίζονται και κυκλοφορούν στους δρόμους με κίνδυνο της ζωής τους. Μπορούμε σίγουρα καλύτερα από αυτό, με το πρόβλημα των αδεσπότων στη χώρα μας να μη συναντά όμοιό του στη Δυτική Ευρώπη. Ας μην είναι, λοιπόν, ο χώρος του Internet μόνο αυτός στον οποίο πρέπει να δείχνουμε έμπρακτα την αγάπη μας για τα αγαπημένα μας αιλουροειδή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- International Cat Day, National Today, διαθέσιμο εδώ
- The Brief History and Journey of the Domestic Cat, Boehringer Ingelheim, διαθέσιμο εδώ
