Της Κωνσταντίνας Στάμου,
Ο όρος «Ρωσοτουρκικοί Πόλεμοι» καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα πολεμικών συγκρούσεων, μεταξύ της Ρωσικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι που έχουν καταγραφεί είναι δώδεκα. Κατά την περίοδο της δεκαετίας 1560-1570 ξέσπασε διαμάχη, μεταξύ του κράτους της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πρόκειται για την εκστρατεία στον Ντον, τον Βόλγα και το Αστραχάν, που συνοδεύτηκε από έναν μεγάλο αριθμό βιαιοπραγιών και λεηλασιών.
Την αφορμή για το ξέσπασμα της διένεξης φαίνεται να έδωσαν οι Οθωμανοί το 1568 και, πιο συγκεκριμένα, ο σουλτάνος Σελίμ Β΄, ο οποίος προέτρεπε τον Χάνο της Κριμαίας να συμμαχήσει μαζί του σε μία αντι-ρωσική εκστρατεία. Κύρια πηγή της αντιμαχίας ήταν οι επεκτατικές προσπάθειες του Ιβάν του Τρομερού στον μέσο ρου του Βόλγα. Ήδη από τα μέσα του 16ου αι. οι Κοζάκοι αποτελούσαν σοβαρή απειλή για τους Τούρκους εμπόρους στον κάτω ρου του Ντον.
Η υλοποίηση ενός σχεδίου ένωσης των ποταμών Βόλγα και Ντον με κανάλι θα επέτρεπε στους Τούρκους να προωθηθούν προς τη ρωσική ενδοχώρα. Το καλοκαίρι του 1569, ο Κασίμ Πασάς έστειλε 20.000 Τούρκους και 10.000 Τατάρους να ξεκινήσουν τα έργα στο κανάλι. Τα σχέδια για το τελευταίο, τελικά, ναυάγησαν. Έτσι, αποφασίστηκε η έναρξη της πολιορκίας του Αστραχάν. Παρά την αρχική επιτυχία, η διάσταση απόψεων μεταξύ Οθωμανών και Τατάρων δεν ευνόησε την περαιτέρω προέλαση των μουσουλμάνων. Λίγο αργότερα, στάλθηκε ένα μεγάλο στράτευμα 30.000 Ρώσων, το οποίο διασκόρπισε τον στρατό των Τατάρων. Μεγάλες απώλειες υπέστησαν ακόμα και στο ταξίδι του γυρισμού προς την πατρίδα, αφού το 70% του στρατού είτε πάγωσε είτε έπεσε θύμα επιθέσεων των Κιρκασιών.
Ο οθωμανικός στόλος ηττήθηκε, αλλά ως νίκη του μπορεί να θεωρηθεί η επιτυχής μετακίνηση των αδελφών μουσουλμάνων από εκείνα τα μέρη, καθώς και η καταστροφή του ρωσικού οχυρού στις όχθες του ποταμού Terek. Ο οθωμανικός στόλος ναυάγησε στη θάλασσα του Αζόφ. Τελικά, οι δύο μεγάλες αυτές αυτοκρατορίες συμφώνησαν σε συνθήκη ειρήνης, από την οποία επωφελήθηκαν από κοινού˙ η Ρωσία με τις παγιωμένες, πλέον, κατακτήσεις της στον Βόλγα και η Οθωμανική Αυτοκρατορία με τις εμπορικές προοπτικές που διαφαίνονταν στον ορίζοντα.
Ωστόσο, περίπου 100 χρόνια αργότερα επήλθε μια ακόμη μεγάλη ρήξη των σχέσεων των δύο αυτοκρατοριών, που δεν άργησε να πάρει τη μορφή πολέμου. Στο στόχαστρο αυτή τη φόρα βρέθηκαν τα εδάφη της Ουκρανίας. Η Ρωσία κατέκτησε το δυτικό κομμάτι της μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο, κατά το διάστημα 1654-1667.
Λίγο αργότερα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία με τον πολωνο-οθωμανικό πόλεμο κατέκτησε την ανατολική όχθη της Ουκρανίας, με την υποστήριξη του Petro Doroshenko, ο οποίος και δέχθηκε μεγάλη κριτική για αυτή την κίνησή του. Το 1676 τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν το Chyhyryn και εξόρισαν τον Doroshenko στη Ρωσία. Το 1677 οι Οθωμανοί προσπάθησαν να διατηρήσουν τον έλεγχο του Chyhyryn, αλλά ηττήθηκαν. Τελικά, το 1678 ο κύριος στόχος επετεύχθη και το Chyhyryn πέρασε και πάλι στα χέρια των Οθωμανών.
Στις 13 Ιανουαρίου 1681 υπογράφηκε ακόμα μια συνθήκη, ονόματι Συνθήκη του Μπαχισσαράι. Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή, τα ρωσοτουρκικά σύνορα ορίζονταν δίπλα στον ποταμό Δνείπερο. Η Ρωσία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ιεράς Ένωσης (Αυστρία, Πολωνία, Βενετία) το 1686. Επίσης, οργάνωσε εκστρατεία στην Κριμαία το διάστημα 1687-1689 και στο Αζόφ την περίοδο 1695-1696.
Το 1700 υπεγράφη η περίφημη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με τον τρόπο αυτό, η Ρωσία προσάρτησε το Αζόφ, αποκτώντας πρόσβαση στη θάλασσά του. Παρά, όμως, τις πολλαπλές συνθήκες, τις οποίες υπέγραψε η Ρωσία, προκειμένου να βελτιώσει τη θέση της, η ίδια αναγκάστηκε να συνάψει μια συμφωνία με ιδιαίτερα δυσμενείς όρους για αυτήν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- De Madariaga, Isabel (2005), Ivan the Terrible, Yale University Press
- hmn.wiki, Ιστορία των ρωσοτουρκικών πολέμων. Διαθέσιμο εδώ
