Της Ισιδώρας Ανδρέου,
Με τον όρο «Θεό» εννοούμε μία ανώτερη δύναμη, η οποία είναι πάνω από εμάς σε δυνατότητες και φαιά ουσία. Η πίστη μας στον Θεό έχει αποτυπωθεί μέσω της ύλης με διάφορες μορφές, όπως είναι τα αγάλματα στην αρχαία Ελλάδα και οι θρησκευτικές εικόνες στη σημερινή κοινωνία. Οι αρχαίοι Έλληνες έδειχναν με κάθε δυνατό τρόπο μέσω της τέχνης τους πόσο θεοσεβούμενοι και πιστοί ήταν, λαξεύοντας αγάλματα που έχουν μείνει αναλλοίωτα στον χρόνο. Και προφανώς όταν μιλάμε για πίστη και γλυπτά δεν θα μπορούσε να λείπει εκείνο του Δία, του πατέρα των Θεών που λαξεύτηκε και τοποθετήθηκε ως στολίδι, αλλά και σύμβολο πίστης στην πόλη της Ήλιδας. Πρόκειται για ένα άγαλμα κολοσσιαίων διαστάσεων, λαξευμένο στο χέρι από ελεφαντοστό και χρυσό ύψους περίπου 13,5μ., κάτι που το καθιστά ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Το εν λόγω περίφημο άγαλμα του ξακουστού σε όλους μας γλύπτη μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 475 π.Χ., αλλά καταστράφηκε από πυρκαγιά. Οι μόνες πληροφορίες που έχουμε προέρχονται από ένα αρχαίο νόμισμα και την περιγραφή του περιηγητή Παυσανία.
Το άγαλμα…
Η τεχνική του Φειδία βασιζόταν ουσιαστικά σε ξύλο, αφού το εσωτερικό των σωμάτων των αγαλμάτων του ήταν ξύλινο, δηλαδή κούφιο και εμποτιζόταν με ένα ειδικό υγρό για να αποξηραθεί. Το ξύλο ήταν ενδεδυμένο με στρώματα χρυσού και πλάκες ελεφαντοστού, κάτι που καθιστούσε το άγαλμα άκρως πολύτιμο για την πόλη της Ήλιδας. Φιλοτεχνήθηκε στο χέρι από τον Αθηναίο γλύπτη Φειδία περί το 435 π.Χ. και τοποθετήθηκε μέσα στον ναό του αρχαίου Διός στην Ολυμπία. Μέχρι την καταστροφή του κατά τον 5ο αι. π.Χ., θεωρείτο ότι ήταν ένα από τα πιο μεγαλοπρεπή μνημεία που σμιλεύτηκαν ποτέ στην αρχαία Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του, ο Φειδίας είχε ζητήσει να του φτιάξουν ένα εργαστήριο έξω από τον ναό, ώστε να τοποθετηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια και ασφάλεια στο εσωτερικό του εκ των υστέρων.
Πρόκειται για την καθήμενη μορφή του πατέρα των Θεών, ο οποίος κρατούσε στο δεξί του χέρι μία Νίκη, που έφερε ταινία και στέφανο στην κεφαλή και ήταν επίσης από ελεφαντοστό. Ο Δίας απεικονίζεται στο παρόν άγαλμα ως ειρηνικός, κρατώντας στο αριστερό του χέρι ένα σκήπτρο από παντός είδους μέταλλα που έφερε στην κορυφή του έναν αετό, σήμα κατατεθέν του Θεού. Η συγκεκριμένη στάση φανερώνει πως ο Δίας απεικονίζεται εδώ ως «Δίας της Ολυμπιακής Εκεχειρίας», και όχι ως «Θεός Τιμωρός» με κεραυνό, όπως συνηθιζόταν να τον βλέπουμε. Μέσα στον ναό και πάνω σε εβένινο θρόνο βλέπουμε τον Δία καθιστό και στεφανωμένο με ολόχρυσο κλαδί ελιάς στην κεφαλή.
Τα γυμνά μέρη του αγάλματος ήταν από ελεφαντοστό, λαξευμένα στο χέρι, ο μανδύας του Θεού ήταν από χρυσάφι, το στεφάνι που κοσμούσε την κεφαλή του επίσης από χρυσό ενώ οι οφθαλμοί του ήταν από πολύτιμες πέτρες. Στο ένδυμα της μορφής υπήρχαν σκαλισμένα μικρά ζώα (ζώδια) και κρίνα από άνθη. Στη βάση του αγάλματος, λαξευμένη από ασβεστόλιθο φανερώνεται ως πολύ ενδιαφέρουσα με ένα συμβολικό για την Ήλιδα γεγονός, που αποτελούσε τη θαυματουργική γέννηση της Θεάς Αφροδίτης που αποδίδεται με ανάγλυφες μορφές. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν ο Κρόνος πήρε τη βασιλεία από τον πατέρα του, Ουρανό, έκοψε τα γεννητικά του όργανα και τα πέταξε στη θάλασσα. Κατά αυτόν τον τρόπο και εκ θαύματος, γεννήθηκε μέσα από τους αφρούς της θάλασσας η Θεά Αφροδίτη. Ο λόγος που ο γλύπτης Φειδίας επιλέγει αυτό το γεγονός για να κοσμήσει τη βάση του κολοσσιαίου αγάλματός του ήταν διότι η Θεά Αφροδίτη αποτελούσε την πολιάδα Θεά της πόλης της Ήλιδας.
Όπως είναι φανερό, από το μνημειακό σε μέγεθος έργο του γλύπτη Φειδία, οι αρχαίοι ‘Έλληνες έδειχναν μέσω της Τέχνης τους πόσο θεοσεβούμενοι ήταν, σε αντίθεση με τη σημερινή κοινωνία που οι νέοι κυρίως αρνούνται οποιαδήποτε ενασχόληση με τα θεία, αλλά και την ίδια την εκκλησία. Στην αρχαία Ελλάδα, πολίτες όλων των ηλικιών συμμετείχαν στις τελετές και στα έθιμα της εκάστοτε πόλης και επισκέπτονταν πολύ συχνά τους ναούς προκειμένου να συμμετέχουν στο τελετουργικό γεγονός που λάμβανε χώρα κάθε φορά. Στη σημερινή κοινωνία αντίθετα, παρατηρούμε την απομάκρυνση κυρίως των νέων από οποιουδήποτε είδους θρησκευτική τελετή, αλλά και εκκλησιαστική τελετουργία. Οι νέοι αποποιούνται τον Θεό και επιλέγουν μια ζωή περισσότερο υλιστική και μακριά από οτιδήποτε τους ενώνει με την ανώτερη δύναμη που ονομάζουμε «Θεό». Μία μορφή ένδειξης σεβασμού προς τα Θεία θα μπορούσε να είναι πολύ εύκολα και η Τέχνη, μα οι σύγχρονοι νέοι στην κοινωνία μας έχουν εγκαταλείψει και αυτό, με αποτέλεσμα την αποξένωση του ανθρώπου από τον Θεό και τη λατρεία του.
Ίσως θα έπρεπε να σκεφτούμε ξανά τη δημιουργία αγαλμάτων και γλυπτών που εξιστορούν και εξυμνούν την πίστη μας στον Θεό, προκειμένου να φέρουμε πιο κοντά τους νέους, πάντοτε μέσω της Τέχνης, με την ανώτερη δύναμη που μας κυβερνά. Ίσως είναι καιρός να θυμηθούμε την αρχαία λατρεία, αλλά και τους αρχέτυπους τρόπους εξιστόρησης της πίστεως, ώστε να επέλθει η επανένωση του σώματος με το πνεύμα, του ανθρώπου δηλαδή με την πίστη στον Θεό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Τα εφτά θαύματα του κόσμου: Ο χρυσελεφάντινος Δίας της Ολυμπίας, archaiologia.gr, διαθέσιμο εδώ.
