Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Όπως το 2021 είδαμε πολλούς νέους τίτλους που αφορούσαν τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, τόσο αναφορικά με την Ιστορία όσο και με τη Λογοτεχνία, έτσι και φέτος είναι η χρονιά που το αναγνωστικό κοινό θα έρθει σε επαφή με πολλές πτυχές της καταστροφής της Σμύρνης και του προσφυγικού ζητήματος. Τα 100 χρόνια που μας χωρίζουν πλέον από τα τραγικά γεγονότα του 1922 έχουν εμπνεύσει διαχρονικά πολλούς λογοτέχνες, με αποτέλεσμα, ιδιαίτερα μέσα στο τρέχον έτος, να έχει εκδοθεί πλούτος έργων με αυτήν τη θεματολογία. Ένα από αυτά τα έργα, που μάς ταξιδεύει στην ταραχώδη εκείνη περίοδο, θα σας παρουσιάσουμε και σήμερα.
Πρόκειται για το Σε δύο ζωές: Μια ιστορία της Σμύρνης, το οποίο κυκλοφόρησε φέτος από τις Εκδόσεις Μετρονόμος. Το έργο υπογράφει η Μαρία Ν. Σιούτα, η οποία με το ανάγνωσμα αυτό κάνει την πρώτη της εμφάνιση στον κόσμο του βιβλίου. Γεννημένη στην Αθήνα το 1975, η πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας αγαπά ιδιαίτερα την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά και την Ιστορία. Εργάζεται ως διπλωματούχος ξεναγός και τα τελευταία χρόνια έχει ταξιδέψει πολλές φορές τόσο στη Σμύρνη όσο και στην Κωνσταντινούπολη, συλλέγοντας μαρτυρίες και πηγές. Σήμερα ζει στην Κω, με τον σύζυγο και το ένα τέκνο της.
Το πρώτο μυθιστόρημα της Μαρίας Σιούτα δείχνει, πράγματι, ότι έχει γραφτεί από έναν άνθρωπο που έχει ερευνήσει σε βάθος γεγονότα και δημοσιεύματα της εποχής, αλλά και τη σχετική βιβλιογραφία. Μέσα από την πένα της συγγραφέως, ζωντανεύουν μπροστά μας τόσο η εικόνα της Σμύρνης, όταν ήταν μια πόλη που έσφυζε από ζωή, χωρίς τίποτα να προμηνύει τα όσα έρχονταν, όσο και οι ζοφερές παραστάσεις της Καταστροφής. Κεντρικοί ήρωες του βιβλίου είναι μια οικογένεια από τη Σμύρνη. Κεντρικά πρόσωπα είναι το ζεύγος Θεοφιλοπούλου, ο Λέων και η Ερήνα, δύο ιδιαίτερα αγαπημένοι σύζυγοι που απολαμβάνουν αφθονία αγαθών και προσωπική ευτυχία, χωρίς να υποψιάζονται σε καμία περίπτωση όσα έρχονται στη συνέχεια. Το ζευγάρι έχει τρία παιδιά, τη Μαριάνθη, τον Παύλο και τη μικρή Ξένια, αλλά και την ψυχοκόρη τους, την Καλλιόπη, στην οποία φέρονται με αγάπη και γενναιοδωρία.
Η αφήγηση ξεκινά από τις γιορτές των Χριστουγέννων του 1921 και παρουσιάζει με ιδιαίτερο λαογραφικό ενδιαφέρον –το οποίο, άλλωστε, απαντά και στη συνέχεια της αφήγησης– τις ετοιμασίες ενός παραδοσιακού σμυρναίικου νοικοκυριού για τα γιορτινά έθιμα. Οι πρώτοι μήνες του 1922 περνούν ευχάριστα, αλλά όταν έρχεται το καλοκαίρι, αρχίζουν να διαφαίνονται οι προθέσεις των Τούρκων και η ατμόσφαιρα στην πόλη γίνεται επικίνδυνη για τους Έλληνες. Η οικογένεια Θεοφιλοπούλου αρχίζει τις ετοιμασίες για να διαφύγει στα ελληνικά νησιά, αλλά δε θα φτάσει στην Ελλάδα χωρίς απώλειες.
Με τη ζωή των πρωταγωνιστών στη Σμύρνη να τελειώνει βίαια, ο ερχομός τους στην Ελλάδα δεν είναι λιγότερο γεμάτος από δυσκολίες. Η Σιούτα παρουσιάζει με γλαφυρότητα το πώς οι πρόσφυγες εκδιώχθηκαν από τη Σμύρνη ως Έλληνες, αλλά εντούτοις έγιναν αντικείμενο χλευασμού και δέχτηκαν την επιφυλακτικότητα των γηγενών Ελλήνων, σαν να ήταν Τούρκοι. Παρά το γεγονός ότι είχαν ελληνική παιδεία και ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, οι πρόσφυγες αυτοί αντιμετωπίστηκαν στην Ελλάδα, πράγματι, με μεγάλη καχυποψία από την ελληνική κοινωνία, η οποία ήταν και η ίδια βασανισμένη από μια ιδιαίτερα ταραχώδη δεκαετία, γεμάτη πολεμικές αναμετρήσεις.
Παρόλα αυτά, οι ήρωες του βιβλίου δε θα το βάλουν κάτω. Με όλη την εργατικότητα που σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες διέκρινε τους πρόσφυγες, προσπαθούν να δουλέψουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Πλέον, είναι οι γυναίκες της οικογένειας, η Ερήνα και, στη συνέχεια, η κόρη της, Μαριάνθη, που λόγω της καλής τους μόρφωσης θα κατορθώσουν να βρουν εργασία στον νέο τόπο και να βοηθήσουν την οικογένειά τους. Η νέα ζωή τους δε συγκρίνεται με την παλιά, κανείς τους δεν μπορεί να ξεχάσει τη Σμύρνη, αλλά δεν ήρθαν στην Ελλάδα για να τα παρατήσουν – και ίσως η ζωή να μην έχει ξεχάσει ολωσδιόλου να δίνει χαρές στην οικογένεια.
Το πρώτο βιβλίο της Μαρίας Σιούτα είναι ένα ανάγνωσμα που αναμφίβολα μπορεί να δώσει στους αναγνώστες ένα καλό έναυσμα για να γνωρίσουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό των Ελλήνων της Σμύρνης, αλλά και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν το 1922. Πρόκειται για μια λιτή ιστορία, η οποία, όμως, δεν έχει ανάγκη περαιτέρω γεγονότων ή προσώπων για να αναδείξει, χωρίς διάθεση ωραιοποίησης, την ιστορική πραγματικότητα που αντιμετώπισαν πολλές οικογένειες, όταν ήρθαν από την Ιωνία.
