Του Θεόδωρου Δημούδη,
Είναι γεγονός πως όλοι έχουμε έρθει σε επαφή με τις δυσάρεστες επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, είτε ως θεατές ανήμπορων τοξικομανών σε κακόφημες περιοχές, είτε από το ευρύτερο περιβάλλον μας όπου γνωστοί και φίλοι είναι χρήστες, μιας και τέτοιες ουσίες είναι πλέον ευρέως διαθέσιμες. Παρά τις απαγορεύσεις του νόμου, τα ναρκωτικά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε κάθε μορφή τους και μάλιστα, κυρίως από νέους, με στόχο την ένταξη σε παρέες, την πρόσκαιρη διασκέδαση, αλλά και την αποφυγή της κοινωνικής πίεσης και του καθημερινού άγχους. Είναι, λοιπόν, χρήσιμο να μάθουμε τα είδη των ναρκωτικών στα οποία καταφεύγουν οι γύρω μας, όπως και να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται η εξάρτηση σε αυτά.
Οι κατηγορίες των ναρκωτικών
Με τον όρο «ναρκωτικό», εννοούμε οποιαδήποτε ουσία σε υγρή μορφή, σε σκόνη, σε ταμπλέτα, σε σπρέι, που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και αλλάζει την αντίληψη, το συναίσθημα, τη διάθεση, τη συμπεριφορά και προκαλεί σωματική ή ψυχολογική εξάρτηση. Κάποια εξ’ αυτών είναι νόμιμα για καθημερινή χρήση, όπως η νικοτίνη, το αλκοόλ, η καφεΐνη, κάποια άλλα ενδείκνυνται αποκλειστικά για ιατρική χρήση, ενώ η πλειοψηφία των ναρκωτικών κρίνονται ως παράνομα λόγω των δυσάρεστων επιπτώσεών τους, που μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στον θάνατο.
Η επίδραση μιας ναρκωτικής ουσίας στον οργανισμό ή στην ψυχολογία του ατόμου εξαρτάται από ποια συστήματα διεγείρει ή καταστέλλει, τον χρόνο παραμονής στο κυκλοφορικό σύστημα, αλλά και τα προϊόντα μεταβολισμού της. Για παράδειγμα, η τοξική επίδραση του αλκοόλ οφείλεται στη μετατροπή της αιθανόλης σε ακεταλδεΰδη από ένζυμα του μεταβολισμού μας. Έτσι, οι ναρκωτικές ουσίες κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τη δράση τους στο σώμα μας σε:
- Ηρεμιστικά
Τα ηρεμιστικά ή καταθλιπτικά (depressants) επιβραδύνουν τα μηνύματα μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματος, με αποτέλεσμα την επιβολή ενός αισθήματος γαλήνης και ηρεμίας, που σε μεγάλες δόσεις όμως οδηγεί σε υπνηλία, απώλεια των αισθήσεων και, τέλος, θάνατο. Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι τα οπιοειδή (ηρωίνη, κωδεΐνη, μορφίνη), η κεταμίνη, το αλκοόλ, η κάνναβη (THC –τετραϋδροκανναβινόλη) και οι βενζοδιαζεπίνες (π.χ. Xanax).
- Παραισθησιογόνα
Τα παραισθησιογόνα αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεσαι την πραγματικότητα, επιδρώντας σε όλες τις αισθήσεις και διαστρεβλώνοντας την αντίληψη. Η αίσθηση του βάθους και του χρόνου αλλάζει. Τα χρώματα, οι ήχοι και η αφή είναι πιο έντονα. Σε μεγάλες δόσεις ο χρήστης βιώνει καταστάσεις που δεν υπάρχουν, του έρχονται έντονες και τρομακτικές σκέψεις, όπως αυτή του επικείμενου θανάτου και οδηγείται σε επιθετικές συμπεριφορές πανικού, επικίνδυνες για αυτόν και τους γύρω του. Στις σωματικές επιδράσεις περιλαμβάνονται διεσταλμένες κόρες, αυξημένος καρδιακός ρυθμός και αρτηριακή πίεση, απώλεια της όρεξης, υπνηλία, ξηροστομία. Παραδείγματα παραισθησιογόνων είναι το LSD (διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος), η ψιλοκυβίνη (μαγικά μανιτάρια) και το PCP (φαινκυκλιδίνη).
- Διεγερτικά
Οι διεγερτικές ναρκωτικές ουσίες επιταχύνουν τα μηνύματα μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματος, προκαλώντας μια αίσθηση σωματικής και ψυχικής ευφορίας, μια άνοδο των επιπέδων ενέργειας η οποία δίνει την αίσθηση ότι βελτιώνεται η επίδοση σε χειρωνακτικές και πνευματικές εργασίες, ενώ παράλληλα επιβραδύνεται η κούραση και η πείνα.
Συνήθως έχουν αντίστροφη δράση από τα ηρεμιστικά, προκαλώντας αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας του σώματος (που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θερμοπληξία), καθώς και αϋπνίες. Μεγαλύτερες δόσεις επιφέρουν κρίσεις άγχους, επιληψία, κράμπες και παράνοια. Τέτοιες ουσίες είναι οι αμφεταμίνες, η καφεΐνη, η κοκαΐνη και η έκσταση (MDMA – μεθυλενοδιοξυμεθαμφεταμίνη).
Τα ναρκωτικά μπορεί επίσης να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τον λόγο ή τον τόπο που χρησιμοποιούνται. Με αυτόν τον τρόπο, ομαδοποιούνται σε:
- Συνταγογραφούμενα
Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ασθενή και δίνονται πάντα με συνταγή γιατρού. Περιλαμβάνονται παυσίπονα (κωδεΐνη, μορφίνη) και υπνωτικά χάπια (βενζοδιαζεπίνες). Η μη τήρηση των οδηγιών ή ο συνδυασμός με άλλα φάρμακα ή αλκοόλ τα καθιστά εξίσου επικίνδυνα.
- Ναρκωτικά των πάρτυ
Είναι μια ομάδα διεγερτικών και παραισθησιογόνων που χρησιμοποιούνται από νέους σε πάρτι και συναυλίες για την αύξηση της κοινωνικότητας και τη βελτίωση της διάθεσης. Κυριότερος εκπρόσωπος αυτών είναι η έκσταση (MDMA). Συνήθως, ωστόσο, τα χάπια που προσφέρονται είναι μεταβλητής καθαρότητας σε MDMA και περιέχουν ένα ευρύ φάσμα άλλων ουσιών, με αποτέλεσμα να προκύπτει μεγάλος κίνδυνος για την υγεία.
- Εισπνεόμενα
Είναι κατασταλτικές ουσίες που εισέρχονται άμεσα στην κυκλοφορία του αίματος μέσω εισπνοής από το στόμα ή τη μύτη. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν πτητικοί διαλύτες, όπως βενζίνη, διαλυτικά χρωμάτων, καθώς και σπρέι αεροζόλ, όπως η λακ για μαλλιά ή αέρια όπως το αέριο γέλιου (NO) και το βουτάνιο (συχνά σε αναπτήρες).
- Οπιοειδή
Περιλαμβάνει παυσίπονες ουσίες που προέρχονται απευθείας από το φυτό της παπαρούνας, δηλαδή το όπιο (Papaver somniferum), όπως η κωδεΐνη και η μορφίνη, αλλά και άλλες συνθετικές που παρασκευάζονται από επεξεργασία αυτών, όπως η ηρωίνη.
Δημοφιλέστερα νακρωτικά και νέες τάσεις
Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας για το 2022, η κάνναβη παραμένει η ουσία με τη μεγαλύτερη κατανάλωση στην Ευρώπη (>22 εκατομμύρια χρήστες), στη συνέχεια έπονται τα διεγερτικά (3,5 εκατομμύρια ενήλικες έκαναν χρήση κοκαΐνης, 2,6 εκατομμύρια MDMA και 2 εκατομμύρια αμφεταμινών), ενώ συχνή είναι και η χρήση οπιοειδών (1 εκατομμύριο Ευρωπαίοι έκαναν χρήση ηρωίνης ή άλλου παράνομου οπιοειδούς), τα οποία μάλιστα ευθύνονται για τους περισσότερους θανάτους από υπερβολική δόση.
Κάνναβη: Πρασινωπή ή καφετιά ουσία που μοιάζει με καπνό και γίνεται από τις ανθοφόρες κορφές ή τα φύλλα του φυτού κάνναβη, έπειτα από αποξήρανση. Η ρητίνη του φυτού ή αλλιώς χασίς, είναι η έκκριση των ανθοφόρων κορφών η οποία κονιορτοποιείται, ενώ το έλαιο της κάνναβης είναι υγρό που βγαίνει από τα αποξηραμένα μέρη του φυτού ή από τη ρητίνη. Όλες οι μορφές της κάνναβης συνήθως καπνίζονται, χαλαρώνοντας τους χρήστες και εμποδίζοντας τους λογικούς συλλογισμούς. Εάν η δόση είναι πολύ μεγάλη, η επίδραση της κάνναβης είναι παρόμοια με αυτή των παραισθησιογόνων, ενώ ο καπνός της κάνναβης περιέχει 50 φορές περισσότερη πίσσα από τα τσιγάρα θέτοντας τους χρήστες σε κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου των πνευμόνων. Παρατηρείται αυξανόμενη ποικιλία στο εύρος των προϊόντων κάνναβης που διατίθενται στην Ευρώπη, με εκχυλίσματα και εδώδιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε THC να εμφανίζονται στην αγορά ναρκωτικών και προϊόντα CBD με χαμηλή περιεκτικότητα σε THC να προωθούνται για εμπορική χρήση.
Κοκαΐνη: Λευκή ή υπόλευκη σκόνη που εξάγεται από τα φύλλα του φυτού κόκα. Συνήθως, αραιώνεται και νοθεύεται με άλλες ουσίες, για να αυξηθεί η ποσότητά της, όπως το κρακ, που έχει επεξεργαστεί με αμμωνία ή μαγειρική σόδα και μοιάζει με νιφάδες. Η κοκαΐνη συνήθως ρουφιέται από τη μύτη, ενώ το κρακ καπνίζεται χαρίζοντας στους χρήστες ευφορία και υψηλά επίπεδα ενέργειας. Οι μακροχρόνιοι χρήστες κοκαΐνης διατρέχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως βλάβες στο βλεννογόνο της μύτης, υποσιτισμό και ψύχωση. Σε συνδυασμό με το αλκοόλ, μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο.
Γενικά, η νέα τάση που παρατηρείται στην αγορά των ναρκωτικών είναι η διακίνηση συνθετικών σκευασμάτων που παρασκευάζονται φθηνά μέχρι και σε κουζίνες σπιτιών και υποκαθιστούν τις γνωστές μέχρι στιγμής ουσίες. Για παράδειγμα, η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετικό ναρκωτικό τύπου αμφεταμίνης που κυκλοφορεί σε μορφή κρυστάλλων (crystal meth) και αναμιγνύεται με υγρά μπαταρίας, φέροντας στην αγορά το Sisa, που είναι 10 φορές φθηνότερο από την ηρωίνη. Άλλες ουσίες είναι οι συνθετικές καθινόνες που υποκαθιστούν τα ελεγχόμενα διεγερτικά, νέα συνθετικά καναβινοειδή “OXIZID” καθώς και φάρμακα-απομίμηση που περιέχουν νέες βενζοδιαζεπίνες. Τέλος, την τιμητική τους έχουν και τα συνθετικά οπιοειδή παράγωγα φαιντανύλης, καθώς και νέες μη ελεγχόμενες ψυχοδραστικές ουσίες. Ο τρόπος με τον οποίο αυτές επιδρούν στον εγκέφαλο και δημιουργούν εθισμό θα μελετηθεί σε επόμενο άρθρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ναρκωτικές ουσίες, kethea.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Types of drugs, health.gov.au. Διαθέσιμο εδώ
- Σαρώνει η χρήση συνθετικών ναρκωτικών στην Ελλάδα, tovima.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά, Τάσεις και εξελίξεις 2022, emcdda.europa.eu. Διαθέσιμο εδώ
