Του Λάμπρου Καρασμάνη,
Το Διεθνές terrain είναι άναρχο. Εντός αυτού, οι δρώντες λειτουργούν στη βάση του «καθεστώτος» της Διεθνούς Αναρχίας. Η Διεθνής Αναρχία, ανάλογα με τις διαθέσεις των παικτών και την αξιοπιστία των προθέσεών τους, μπορεί να ωθεί τα κράτη να λειτουργούν με βάση την οπτική πως οι άλλοι κρατικοί διεθνείς δρώντες είναι «εχθροί» (Λοκιανή Αναρχία), «ανταγωνιστές» (Χομπσιανή Αναρχία) ή «συνεργάτες» (Καντιανή Αναρχία). Οι τρεις αυτές σχολές θέασης των διεθνών σχέσεων λαμβάνουν τα ονόματά τους από τους τρεις μεγάλους φιλοσόφους John Locke, Thomas Hobbes και Immanuel Kant. Στην περίπτωση των δυο πρώτων, μιλάμε για το πώς αυτοί αντιλαμβάνονταν τον κόσμο, ενώ στην περίπτωση του Kant, μιλάμε για το πώς ο Γερμανός φιλόσοφος θα ήθελε να αντιλαμβάνεται τον κόσμο, θέση που πηγάζει από το έργο του «Προς την Αιώνια Ειρήνη».
Περνώντας από την πρώτη προσέγγιση, αυτή του «εχθρού», στην τρίτη, αυτή του «συνεργάτη», απαραίτητη ήταν η δημιουργία ενός κοινού ρυθμιστικού πλαισίου της συμπεριφοράς των κρατών. Έτσι, πρωτίστως έχουμε την ανάπτυξη της διμερούς και της πολυμερούς συνεργασίας και συνεννόησης μεταξύ των κρατών, η οποία, με τη σειρά της, ωθεί στη δημιουργία του Διεθνούς Δικαίου, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Ειδικότερα, το Διεθνές Δίκαιο είναι το κατεξοχήν πολιτικό δίκαιο. Οι ίδιες οι πράξεις των κρατών, όταν αποτελούν κομμάτι χρόνιας και επαναλαμβανόμενης πρακτικής, δημιουργούν εθιμικούς κανόνες που τείνουν να δεσμεύουν ή τουλάχιστον να προτείνουν τη δέσμευση των οντοτήτων σε συγκεκριμένα μονοπάτια συμπεριφοράς.
Η Διεθνής Αναρχία, πάντα παρούσα, δεδομένης της απρόβλεπτης κρατικής συμπεριφοράς, δεν εξαφανίζεται, αλλά το νέο κανονιστικό πλαίσιο, εντός του οποίου εξελίσσεται, αποπειράται να μετατρέψει τη διεθνή ζούγκλα σε έναν ζωολογικό κήπο, όπου τα άγρια κρατικά θηρία αντιμετωπίζουν τόσο αντικίνητρα όσο και περιορισμούς στο να ενδώσουν πλήρως στα κελεύσματα της φύσης τους. Πάντα, όμως, κάποιος «αποδρά» και θέτει την ασφάλεια των υπολοίπων σε κίνδυνο, ενώ, παράλληλα, παραδειγματίζει αρνητικά ως προς τη συμπεριφορά που δύνανται και οι υπόλοιποι να αναπτύξουν. Μπορεί κανείς να διακρίνει μια ευθεία αναλογία του παραπάνω ως προς τις συμπεριφορές που σήμερα αναπτύσσουν διάφορες αναθεωρητικές οντότητες, όπως η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και η Τουρκική Δημοκρατία, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Το Διεθνές Δίκαιο υπάρχει και εξελίσσεται πάντα στη βάση της βούλησης των κρατών, δεν υπάρχει υπερκείμενος κώδικας, διεθνής αστυνομική αρχή επιβολής της τάξης, ούτε και ex ante υποχρέωση τήρησης των διεθνών συμφωνιών. Τα κράτη προσέρχονται στις συνδιασκέψεις, υπογράφουν το παράγωγο κείμενο και μέσω αυτής της υπογραφής δεσμεύονται μόνο αρνητικά, όντας υποχρεωμένα όχι να ενσωματώσουν τις πρόνοιες των παραπάνω, αλλά να μην πάρουν μέτρα που αντίκεινται στους σκοπούς τους. Η θετική δέσμευση έρχεται σε δεύτερο στάδιο, όταν επιλέξουν τα ίδια να κυρώσουν τα συμβατικά κείμενα στο εσωτερικό τους, με διαδικασία που διαφέρει από κράτος σε κράτος, ανάλογα με τη φύση του εσωτερικού νομικού και διοικητικού πλαισίου τους.
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως ο βασικός στόχος των κρατών είναι η εξασφάλιση και η απόκτηση των απαραίτητων πόρων και πλουτοπαραγωγικών πηγών για τη διαιώνιση της ύπαρξης και λειτουργίας τους, η οποία είναι άμεσα συνδεόμενη με το επίπεδο ευημερίας των πολιτών τους. Έτσι τα κράτη, δοθείσης της ευκαιρίας, αναπτύσσουν συμπεριφορές «υφέρπουσας δικαιοδοσίας». Ο διεθνής όρος είναι “Creeping Jurisdiction” και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις προσπάθειες των κρατών να δημιουργήσουν ή να εκμεταλλευτούν νομικά κενά, συνήθως στη βάση της ισχύος τους.
Σήμερα, το διεθνές σύστημα ασθμαίνει από τις κακές πρακτικές των μεγάλων δρώντων. Η φιλελεύθερη προσέγγιση του Immanuel Kant θα παραμείνει στο παρασκήνιο, καθώς η διεθνής συνεργασία έχει δώσει τη θέση της στην παγκόσμια αρρυθμία. Τα κράτη θα αναπτύσσουν παραβατικές και αντισυμβατικές συμπεριφορές για τα επόμενα έτη, μέχρις ότου η διεθνής κοινότητα διαγνώσει την ανάγκη δημιουργίας ενός νέου διεθνούς modus vivendi των εθνών, με κανόνες που παράγονται στο σήμερα, για να εξυπηρετήσουν τα έθνη του αύριο, με μη θνησιγενείς αποκαταστατικές διαδικασίες και ποινικές ρήτρες που θα δικαιώνουν τα θύματα και θα αποτρέπουν τους εν δυνάμει θύτες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- ΑΠΟΣΧΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ – ΜΠΟΥΜΠΑΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΙΔΕΡΗΣ 2020
- Σύμβασης Βιέννης για το δίκαιο των Συνθηκών – 1969, nomothesia.gr, διαθέσιμη εδώ
