Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Παρά το γεγονός ότι το καλοκαίρι στο μυαλό των περισσοτέρων μας είναι η ιδανική εποχή για τους νέους, καθώς σηματοδοτεί ένα διάλειμμα από την κουραστική καθημερινότητα του σχολείου ή του Πανεπιστήμιου και αποτελεί ευκαιρία για χαλάρωση και διασκέδαση. Η πραγματικότητα δεν είναι πάντα ίδια για όλους, όμως.
Λόγω της απουσίας της καθημερινής επαφής με τους συνομηλίκους που προσφέρει το σχολείο, το καλοκαίρι δεν γίνεται συχνά λόγος για “peer pressure”, πρόκειται όμως για ένα φαινόμενο που όχι μόνο εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά μπορεί να επηρεάσει ακόμη πιο έντονα την καλοκαιρινή καθημερινότητα των νέων. Με τον όρο “peer pressure” (στα ελληνικά: πίεση από ομότιμους), εννοούμε την άμεση και καταλυτική επιρροή που ασκούν μεταξύ τους οι έφηβοι και νέοι, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της παρέας, η οποία συνήθως οδηγεί στη μίμηση και τελικά στη μαζοποίηση. Όσοι έχουμε ακούσει τη συγκεκριμένη έννοια, τη συνδέουμε κυρίως με την άσκηση επιρροής ως προς τις καταχρήσεις ή και τις εξαρτήσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, η κοινωνική πίεση δεν σχετίζεται μόνο με αλκοόλ, τσιγάρα και ναρκωτικά, αλλά μπορεί να αφορά ένα συγκεκριμένο και φαινομενικά «αθώο» life style.
Προκειμένου να συναναστρέφονται ομαλά και να ενταχθούν με ευκολία στις παρέες, οι περισσότεροι νέοι προσπαθούν να μιμηθούν ένα συγκεκριμένο κυρίαρχο πρότυπο συμπεριφοράς, το οποίο αισθάνονται ότι θα τους ξεκλειδώσει την πόρτα προς την κοινωνικοποίηση. Πρόκειται για το πρότυπο του εξωστρεφούς, ανοικτού και υπέρμετρα κοινωνικού ατόμου που δεν χάνει ευκαιρία να βγει, να διασκεδάσει και να περάσει καλά με τους φίλους του. Ο τύπος αυτός φίλου, ο οποίος είναι μέσα σε όλα, δεν λέει ποτέ όχι και δεν αποφορτίζεται ποτέ κοινωνικά πέρα από το γεγονός ότι είναι σπάνιος, τις περισσότερες φορές είναι και προσποιητός. Άτομα που συγκεντρώνουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά φυσικά και υπάρχουν, αλλά αποτελούν μάλλον τη μειοψηφία και, σε κάθε περίπτωση, ένα μόνο μέρος του συνόλου. Όπως και στην ενήλικη ζωή, έτσι και στην εφηβική ηλικία τα παιδιά διαφέρουν μεταξύ τους: κάποια είναι περισσότερο κοινωνικά από τα άλλα, κάποια είναι πιο κλειστά, κάποια έχουν λίγους φίλους και άλλα έναν πιο διευρυμένο κύκλο συναναστροφών. Οι διαφορές αυτές, όμως, είναι σύμφυτες με τον χαρακτήρα τους και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διακρίνονται σε θετικές και αρνητικές.
Η κοινωνική πίεση, όμως, που ασκείται σε αυτές τις ηλικίες έχει ως αποτέλεσμα να προβάλλεται η έντονη κοινωνικότητα και η προσωπικότητα «πάρτυ» ως ο ορθός κανόνας, ενώ η εσωστρέφεια ως η καταδικαστέα εξαίρεση. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά που δεν είναι από τη φύση τους τόσο ανοιχτά υποχρεώνονται να υιοθετούν μια ψεύτικη στάση προκειμένου να γίνονται αποδεκτά από τον περίγυρό τους. Προσποιούνται, δηλαδή, ότι απολαμβάνουν τους τρόπους διασκέδασης και τα ενδιαφέροντα που θεωρούνται πρέποντα για την ηλικία τους, βάζοντας στην άκρη τι κάνει τους ίδιους πραγματικά χαρούμενους. Στην προσπάθεια, μάλιστα, να υιοθετήσουν τις κοινώς αποδέκτες συνήθειες της ηλικίας τους, πολλοί νέοι αδυνατούν να κατανοήσουν τα γνήσια ενδιαφέροντά τους, καθώς και τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσουν αυτογνωσία, κι επομένως να έχουν μια πιο καθυστερημένη συναισθηματική και προσωπική ωρίμαση.
Για όσα παιδιά, μάλιστα, η προσαρμογή του χαρακτήρα τους στις επιταγές της κοινωνικής πίεσης είναι αδύνατη, μονόδρομος είναι η απομόνωση. Πολλοί είναι, έτσι, οι νέοι οι οποίοι οδηγούνται στην περιθωριοποίηση επειδή δεν αισθάνονται άξιοι να ενταχθούν σε κάποια παρέα. Είτε επειδή νιώθουν ότι ο χαρακτήρας τους θα αποτελέσει εξαρχής εμπόδιο στην προσπάθειά τους να συνδεθούν με συνομηλίκους τους είτε επειδή φοβούνται ότι όταν ο πραγματικός τους χαρακτήρας γίνει αντιληπτός από τον περίγυρο θα κατακριθεί, τα άτομα αυτά προτιμούν να κλειστούν στον εαυτό τους και στην ασφάλεια του σπιτιού. Και καθώς αυτό συμβαίνει σε άτομα που ήδη έχουν μια τάση προς την εσωστρέφεια, τα ζητήματα που τίθενται στο προσκήνιο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για την κοινωνική τους ανάπτυξη, η οποία σαφώς επηρεάζει και τη νοητική και συναισθηματική τους ωρίμαση.
Πώς, όμως, μπορούμε να καταλάβουμε αν ένας νέος περνάει περισσότερο χρόνο μόνος του επειδή είναι κλειστός χαρακτήρας ή επειδή φοβάται την απόρριψη λόγω της κοινωνικής πίεσης; Αρχικά, με το να μην πέφτουμε κι εμείς οι ίδιοι στην παγίδα του peer pressure, θεωρώντας ότι το πρότυπο του κοινωνικού κι εξωστρεφούς ατόμου είναι το «φυσιολογικό» και ό,τι αποκλίνει από αυτό είναι προβληματικό. Αν ένας νέος έχει ενδιαφέροντα, ασχολείται με δραστηριότητες και έχει έστω λίγα άτομα με τα οποία μπορεί να ανοιχτεί και να είναι ο εαυτός του, τότε μάλλον έχει μια υγιή κοινωνική ζωή, ακόμη και αν δεν περιλαμβάνει τόσες εξόδους και διασκεδάσεις όσες θα θεωρούσαμε εμείς λογικό για κάποιον της ηλικίας του. Όταν, όμως, κάποιος φαίνεται να αποκόπτεται από τον κοινωνικό του περίγυρο από ανασφάλεια, αισθάνεται ντροπή για τον χαρακτήρα του και επιλεγεί να απομονωθεί για να μην πληγωθεί, μάλλον δεν είναι απλώς εσωστρεφής, αλλά θύμα της κοινωνικής πίεσης.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τους γύρω μας να είναι ο εαυτός τους, να εκφράζονται ελεύθερα και να μην φοβούνται να δείξουν τον πραγματικό τους χαρακτήρα, έχοντας πάντα στο μυαλό μας ότι ο καθένας μας είναι διαφορετικός και στη διαφορετικότητα δεν υπάρχει σωστό και λάθος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Peer Pressure?, verywellfamily.com, διαθέσιμο εδώ
- Yes, Introversion and Social Anxiety Are Two Different Things, healthline.com, διαθέσιμο εδώ
