Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Το τέλος του Α´ Παγκόσμιου Πολέμου έφερε στην ευρωπαϊκή ήπειρο πολλές ανακατατάξεις, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων, άλλοτε προς μια καλύτερη ζωή κι άλλοτε πάλι προς μια ζωή με δυσκολίες. Η ολοκλήρωση των εχθροπραξιών δημιούργησε την ανάγκη εξεύρεσης κανονιστικών πλαισίων, που θα ρυθμίζουν τα μετά τον πόλεμο γεγονότα, καθώς και τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των συμβαλλόμενων μερών. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η ανακωχή του Μούδρου, που υπογράφηκε στις 18 Οκτωβρίου 1918 στο ομώνυμο χωριό της Λήμνου, με τις νικήτριες δυνάμεις της Entente, από τη μια πλευρά, και την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, από την άλλη. Το αίτημα για την έναρξη των διαπραγματεύσεων προήλθε από τον Οθωμανό Μεγάλο Βεζίρη (Πρωθυπουργό), Mehmed Talat Pasha. Οι συνομιλίες και η τελική υπογραφή της συμφωνίας διεξήχθησαν πάνω στο αγγλικό πολεμικό πλοίο «Αγαμέμνων», με τον Αντιναύαρχο Arthur Somerset Calthorpe να εκπροσωπεί τους συμμάχους και τον Οθωμανό Υπουργό Ναυτικών, Hüseyin Rauf Orbay, να είναι ο απεσταλμένος της χώρας του.
Οι όροι που αναγκάστηκαν να υπογράψουν οι Οθωμανοί ήταν ιδιαίτερα επαχθείς, αφαιρώντας από τη χώρα βασικά κυριαρχικά δικαιώματα, όπως θα γινόταν και λίγο καιρό αργότερα με την ηττημένη Γερμανία. Οι σκληρές απαιτήσεις που κλήθηκαν να ακολουθήσουν και οι δύο θα οδηγήσουν, όπως φάνηκε εκ των πραγμάτων, σε έναν νέο κύκλο αιματηρών συγκρούσεων. Για να γίνουν, όμως, όλα αυτά κατανοητά καλύτερα, ας δούμε τον βασικό άξονα των συμπεφωνημένων μεταξύ της Entente και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έτσι, η τελευταία έπρεπε να παραδώσει τον οπλισμό της στους Συμμάχους, ενώ θα αναγκαζόταν να αποστρατικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε αυτόν τον κανόνα, δεν συμπεριλαμβάνονται ορισμένες μονάδες της αστυνομίας, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν την τάξη, σταματώντας τις όποιες ταραχές. Με αυτόν τον τρόπο, υπήρχε η ψευδαίσθηση της ασφάλειας της κυβέρνησης, αλλά, επί της ουσίας, οι αστυνομικές δυνάμεις δεν είχαν μεγάλα περιθώρια δράσης. Επιπρόσθετα, θα έπρεπε να αποσυρθούν από τον στρατό όλοι οι Γερμανοί και Αυστριακοί αξιωματικοί, για να μην υπάρχει πλέον καμία σύνδεση με τις Κεντρικές Δυνάμεις, περιορίζοντας τους κινδύνους για μια νέα μελλοντική συμπόρευση.
Περνώντας, τώρα, στο θαλάσσιο τμήμα του στρατού, βλέπουμε τον πολεμικό στόλο να διέρχεται στα χέρια των Συμμάχων, όπως και τα φρούρια-κλειδιά, καθιστώντας τις όποιες προσπάθειες εξέγερσης δύσκολες έως αδύνατες. Μια ακόμα παραχώρηση που δέχτηκαν οι Οθωμανοί ήταν η ελεύθερη διέλευση των Συμμάχων από τα Δαρδανέλια, την Κωνσταντινούπολη και τον Εύξεινο Πόντο, στερώντας, έτσι, από την κυβέρνηση σημαντικές προσόδους και τα θαλάσσια κυριαρχικά της δικαιώματα.
Την ίδια τύχη με τα παραπάνω είχαν και τα συγκοινωνιακά δίκτυα, με τη δικαιολογία πάλι της διατήρησης της τάξης. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η παραπαίουσα πλέον αυτοκρατορία υποχρεούνταν να εφοδιάζει τις δυνάμεις κατοχής με καύσιμα και τρόφιμα.
Πέραν, όμως, από αυτές τις εσωτερικές αλλαγές, οι Οθωμανοί έπρεπε να ανακαλέσουν τις δυνάμεις τους από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και, πιο συγκεκριμένα, από τη Συρία, την Υεμένη, τη Μεσοποταμία, την Κιλικία και την Αρμενία. Αυτή η κίνηση έγινε επί τη βάση της αυτοδιάθεσης των λαών, όπως είχε υποστηρίξει ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Thomas Woodrow Wilson. Σε περίπτωση που δεν τηρούνταν αυτός ο όρος, οι δυτικοί είχαν το δικαίωμα στρατιωτικής παρέμβασης για την επιβολή της τάξης και κατάληψης καίριων σημείων. Ωστόσο, ακόμη και χωρίς την παραβίαση του τελευταίου όρου, βλέπουμε τους Συμμάχους να καταλαμβάνουν από τη μεν πλευρά της Αγγλίας τα Δαρδανέλια, τη Θράκη και περιοχές της Μεσοποταμίας, την δε Ιταλία την Αττάλεια, ενώ οι Γάλλοι μπήκαν στην Κιλικία.
Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ´, βλέποντας τη δεινή θέση της χώρας του λίγο μετά το πέρας του πολέμου, αποφάσισε να δεχτεί τους όρους, με την ελπίδα βελτίωσής τους στο μέλλον, αλλά και για τη γενικότερη καλυτέρευση της ζωής των πολιτών. Βασικό επιχείρημα του Σουλτάνου ήταν πως μέσα από την ανακωχή του Μούδρου αποτρεπόταν ο κίνδυνος περεταίρω διαμελισμού της αυτοκρατορίας, όπως είχε συμβεί, για παράδειγμα, με τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Οι εξελίξεις αυτές, όπως είναι φυσικό, έφεραν μεγάλη αναστάτωση στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξυπνώντας τα εθνικιστικά αισθήματα των κατοίκων, με το κίνημα των Νεότουρκων, αλλά και το Κομμουνιστικό Κόμμα να είναι στο κέντρο των γεγονότων αυτών. Σε όλη αυτήν την κατάσταση, δεν πρέπει να αφήσουμε εκτός τις ευθύνες των Συμμαχικών Δυνάμεων, που επέβαλαν επονείδιστους όρους, ωθώντας τις ακραίες δυνάμεις να αναδυθούν με τραγικά αποτελέσματα για το ελληνικό στοιχείο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1975), Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμος 15ος, Νεότερος Ελληνισμός από το 1913 έως 1941, Εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών
- Παναγιωτόπουλος, Β. (2004), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1700-2000, τόμος 6ος, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
