Της Σταυρούλας Παπαποντικού,
Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα γίνεται κάθε χρόνο πόλος έλξης πολλών εκατομμυρίων τουριστών. Καθίσταται μία εκ των κορυφαίων τουριστικών προορισμών από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, που είναι το κλίμα της, η ιστορική της σημασία, η γεωμορφολογία της ηπειρωτικής Ελλάδας και το σύμπλεγμα των νησιών που την περιβάλλει. Συνδυάζει, εν ολίγοις, πολλά είδη τουρισμού όλο τον χρόνο, σχεδόν σε όλη την επικράτειά της. Ωστόσο, ο τουρισμός είναι μία οικονομική δραστηριότητα που αν δεν αναπτυχθεί μετά από ενδελεχή σχεδιασμό, πιθανότατα θα επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στο φυσικό όσο και στο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον των φερόμενων ως τουριστικών περιοχών. Για τον εν λόγω σχεδιασμό, προτεραιότητα ενδείκνυται να έχει η άμβλυνση φαινομένων, όπως η χωρική και χρονική υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας και η αδυναμία κατανομής της ζήτησης στη διάσταση του χωροχρόνου.
Ακρογωνιαίο λίθο στη διαμόρφωση των αρχών της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης αποτέλεσε η διατύπωσή τους με τη μορφή Χάρτας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για τον Τουρισμό (World Tourism Organization, WTO) σε Παγκόσμιο Συνέδριο το 1995. Κατά τον WTO, βιώσιμος ή αειφόρος τουρισμός καθίσταται ο τουρισμός που λαμβάνει υπόψη του τις υφιστάμενες και μελλοντικές οικονομικό-κοινωνικές και, συνάμα, περιβαλλοντικές επιπτώσεις του και ανταποκρίνεται στις εκάστοτε ανάγκες που μπορεί να προκύψουν σε ένα τουριστικό θέρετρο. Ενδεικτικά, πρακτικές που θα έπρεπε να εφαρμοστούν στο πλαίσιο του βιώσιμου τουρισμού είναι η βέλτιστη χρήση περιβαλλοντικών πόρων, ο σεβασμός στη μοναδική ιδιομορφία της κάθε τοπικής κοινότητας, τόσο σε πολιτιστικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, η εξασφάλιση βιώσιμης οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων με την παροχή κινήτρων, όπως σταθερή απασχόληση, ευκαιρίες εισοδήματος και των κοινωνικών υπηρεσιών στις κοινότητες υποδοχής και συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της φτώχειας.
Σε σχέση με το τουριστικό περιβάλλον και βάσει αυτού, η «βιώσιμη ανάπτυξη» στους τόπους υποδοχής αναφέρεται ιδίως:
- Στην ανάγκη για οικονομικά βιώσιμες πρακτικές.
- Στην ανάγκη για εφάμιλλες πρακτικές προς τις ανθρώπινες ανάγκες.
- Στην ανάγκη για περιβαλλοντικά θετικές πρακτικές.
- Στην ανάγκη για πρακτικές που βελτιστοποιούν τομεακά το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2012 οι αφίξεις τουριστών ανήλθαν σε 534 εκατομμύρια στην Ευρώπη, ήτοι 17 εκατομμύρια περισσότερες σε σχέση με το 2011 και 52% επί του συνόλου των διεθνών αφίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα έσοδα από τον τουρισμό ανήλθαν σε 356 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 43% των εσόδων σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2013, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων σε τουριστικά καταλύματα στην Ε.Ε. έφτασε στα 2,6 δις., ξεπερνώντας, έτσι, κατά ποσοστό 1,6% τον αριθμό των διανυκτερεύσεων για το 2012. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την έκθεση του 2013 σχετικά με τη Γαλάζια Ανάπτυξη, συνέστησε σειρά δράσεων για την ενίσχυση του κλάδου και τη στήριξη της ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού στους παράκτιους προορισμούς.
Τελευταία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) αποφάσισε να κηρύξει το 2018 ως έτος τουρισμού Ε.Ε. – Κίνας. Η Κίνα κατέχει τα ηνία τις τελευταίες δεκαετίες, αφού αποτελεί μία από τις ισχυρότερες και ταχύτερα επεκτεινόμενες αγορές πελατών. Το όλο εγχείρημα στοχεύει στο να γνωστοποιήσει προορισμούς μη δημοφιλείς, να βελτιστοποιήσει την όλη ταξιδιωτική και τουριστική εμπειρία, να προωθήσει τη συνεργασία και να απλουστεύσει τη διαδικασία των θεωρήσεων διαβατηρίου και την αεροπορική συνδεσιμότητα.
Υπόθεση της περιβαλλοντικής καμπύλης Kuznets και βιώσιμος τουρισμός
Η επιλογή των τουριστών προς τις φιλικές προς το περιβάλλον υπηρεσίες μεταφορών, φιλοξενίας και εστίασης δύναται να αποσαφηνισθεί μέσα από µία σειρά ποσοτικών και ποιοτικών μεταβλητών. Μεταξύ άλλων, είναι ιδιάζουσας σημασίας να διερευνηθεί η αντιστοίχιση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας των τουριστών µε το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημά τους. Η τελευταία συνιστά την άμβλυνση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των μεταφορών του τουρίστα και συναρτάται µε την επιλογή της χρήσης φιλικών μέσων μεταφοράς, και δή υβριδικών, ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ομοίως, σχετίζεται µε την επιλογή ξενοδοχείων που ακολουθούν αυστηρές προδιαγραφές, με πολιτικές ανακύκλωσης, μείωσης αποτυπώματος άνθρακα και κατανάλωσης νερού, καθώς και µε την επιλογή ξενοδοχείων που κατέχουν ειδικά συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Άξιο προσοχής αποτελεί το κατά πόσον παρατηρείται πρακτικά το πρότυπο που περιγράφεται από την Περιβαλλοντική Καμπύλη Kuznets (Environmental Kuznets Curve – E.K.C.). Ειδικότερα, η υπόθεση της περιβαλλοντικής καμπύλης Kuznets, στηρίζεται στη θέση ότι υπάρχει μία σχέση ανεστραμμένου -U μεταξύ υποβάθμισης περιβάλλοντος και κατά κεφαλήν εισοδήματος. Με λίγα λόγια, αποτυπώνει ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος αυξάνεται έως ένα επίπεδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος και, κατόπιν, αρχίζει να φθίνει. Αυτό συμβαίνει, διότι, στα αρχικά στάδια της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας, το αποτύπωμα περιβάλλοντος (που αποτυπώνεται ως ρύπανση και περιβαλλοντική υποβάθμιση) αποκτά ανελικτική πορεία, ώσπου να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο επίπεδο –διαφοροποιημένο ανά περίπτωση– κατά κεφαλήν εισόδημα, οπότε και η τάση αντιστρέφεται, µε αποτέλεσμα σε υψηλά επίπεδα εισοδήματος η οικονομική μεγέθυνση να συνάδει µε αυξημένα επίπεδα περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, βάσει και της πρόσφατης μεγάλης οικονομικής κρίσης, τόσο σε χώρες τουριστικής προέλευσης όσο και σε χώρες τουριστικού προορισμού, είναι κρίσιμο να αποσαφηνισθεί το κατά πόσον η επίτευξη περιβαλλοντικής ευαισθησίας στον τομέα των τουριστικών μεταφορών είναι µία απλή συνάρτηση του μεγέθους του εισοδήματος του υποψήφιου τουρίστα, κατά το πρότυπο της E.K.C., ή αν η επιλογή πράσινων τουριστικών μέσων μεταφοράς, ξενοδοχείων και λοιπών τουριστικών υπηρεσιών εξαρτάται και επηρεάζεται από άλλες παραμέτρους, η ανάπτυξη των οποίων θα μπορούσε να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τη γενικότερη προώθηση ενός τουριστικού προορισμού. Η σχετική διεθνής βιβλιογραφία καταγράφει ότι το όλο και περισσότερο πλήθος καταναλωτών µε περιβαλλοντική ευαισθησία παρουσιάζει παραπλήσιες συμπεριφορές και στον τουριστικό τομέα, αφού όλο και περισσότεροι πελάτες επιλέγουν ξενοδοχεία με μεγαλύτερη συναίσθηση των επιπτώσεων που προκαλεί η λειτουργεία τους στο περιβάλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λογιστική και Οικονομική των Επιχειρήσεων- Accounting and Business Economics, Κωνσταντίνος Ι. Λιάπης, Γιάννης Λ. Φίλος, Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα, 2017
- Φυσικοί Πόροι, Περιβάλλον και Ανάπτυξη, Γαρύφαλλος Αραμπατζής, Σεραφείμ Πολύζος, Εκδόσεις Τζιόλα, Αθήνα, 2018
- Πολιτική Οικονομικής Ανάπτυξης Οικονομική και Θεσμική Προσέγγιση, Ιωάννης Σ. Βαβούρας, Δεύτερη Βελτιωμένη Έκδοση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2016
- Κλαδική Λογιστική: Ξενοδοχειακή, Ναυτιλιακή, Τραπεζική, Στυλιανή Ασβεστά, Γαρυφαλλιά Πετροπούλου, 2009
- Ανακοίνωση της Επιτροπής Προς Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Το Συμβούλιο, Την Ευρωπαϊκή Οικονομική Και Κοινωνική Επιτροπή Και Την Επιτροπή Των Περιφερειών: Μια Ευρωπαϊκή Στρατηγική Για Την Τόνωση Της Ανάπτυξης Και Τη Δημιουργία Θέσεων Εργασίας Στον Παράκτιο Και Θαλάσσιο Τουρισμό, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- Ecotourism And Sustainable Tourism, Deepan, easyhotelmanagement.com, διαθέσιμο εδώ
- Sustainable tourism, greentourism.eu, διαθέσιμο εδώ
- How you can do your part for sustainable tourism, Stephanie Lauw, skyscanner.com.sg, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι βιώσιμος ή αειφόρος τουρισμός, tourismpress.gr, διαθέσιμο εδώ
- Environmental Kuznets curve, Tejvan Pettinger, economicshelp.org, διαθέσιμο εδώ
- The Political Economy of Kuznets curve, Daron Acemoglu, James A.Robinson, Review of Development Economics, Blackwell Publisher Ltd. 2002, διαθέσιμο εδώ
- Ελληνικός Τουρισμός Και Κλιματική Αλλαγή: Πολιτικές Προσαρμογής Και Νεα Στρατηγική Ανάπτυξης, Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, Οκτώβριος 2014, bankofgreece.gr, διαθέσιμο εδώ
