Του Θανάση Κουκόπουλου,
Λίγο πιο έξω από την πόλη του Μονάχου, στον οικισμό Oberschleißheim (πρόσβαση με τη γραμμή Νο. 1 του προαστιακού), βρίσκεται ένα μεγαλοπρεπές και σημαντικότατο ανακτορικό συγκρότημα, αποτελούμενο από τρία παλάτια (το παλιό, το νέο και το Lustheim), κήπους με πίδακες και κανάλια, καθώς και μερικά περίπτερα. Πρόκειται για το συγκρότημα Schleißheim, σχεδιασμένο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της δυναστείας των Wittelsbach για πολυτέλεια, αλλά και για έναν ήρεμο τρόπο ζωής. Υπόψιν ότι ο εν λόγω οίκος κυβερνούσε τη Βαυαρία από το 1180 μέχρι το 1918.
Το παλιότερο είναι λιγότερο σημαντικό, αν και αποτέλεσε τον πυρήνα του μεταγενέστερου συγκροτήματος. Οικοδομήθηκε από τον Βαυαρό Δούκα Γουλιέλμο Ε΄ (1579-1598), o οποίος το διάστημα 1595-1598 απέκτησε εννιά ερημητήρια και παρεκκλήσια, το οποία και επέκτεινε, δημιουργώντας, έτσι, το προσωπικό του, ταπεινό καταφύγιο. Ο γιος του, Μαξιμιλιανός Α΄ (1598-1651), αντικατέστησε το 1617 το παλαιό κτίσμα με ένα καινούριο, αντάξιο των βορειοϊταλικών επαύλεων της εποχής της Όψιμης Αναγέννησης. Το παλάτι αυτό υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά το διάστημα 1971/2 ανακατασκευάστηκε. Σήμερα στεγάζει μία αξιόλογη συλλογή με πάνω από 6.000 έργα λαϊκής θρησκευτικής τέχνης, καθώς και εκθέματα σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό της Πρωσίας ως παράρτημα του Εθνικού Μουσείου Βαυαρίας (Bayerisches Nationalmuseum).
To Schleißheim κατέστη ένας από τους σημαντικότερους τόπους για τους Wittelsbach επί ηγεμονίας του Εκλέκτορα Μαξιμιλιανού Β΄ Εμμανουήλ (1680-1726). Όταν ανέβηκε στο ηγετικό του αξίωμα, η Βαυαρία βρισκόταν στο ζενίθ της. Το 1623, ο προαναφερθείς Μαξιμιλιανός Α΄ έλαβε τον τίτλο του πρίγκιπα-εκλέκτορα από τον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως ανταπόδοση για την καθοριστική συμβολή των βαυαρικών στρατευμάτων σε μία πολύ σημαντική μάχη του Τριακονταετούς Πολέμου (Λευκό Όρος, 1620). Ο Μαξιμιλιανός συμμετείχε στην υπεράσπιση της Βιέννης από τους Οθωμανούς το 1683 και συμμάχησε με τους Αψβούργους, αλλά και τον Πολωνό βασιλιά Ιωάννη Γ΄ Sobieski. Ως αντάλλαγμα, κέρδισε τον τίτλο του αντιβασιλέα της νότιας Ολλανδίας.
Ενόσω μεσουρανούσε, αποφάσισε να παρέμβει δυναμικά στο αρχιτεκτονικό τοπίο του Schleißheim και τη δεκαετία του 1690 σχεδίασε με τον αυλικό του αρχιτέκτονα, Enrico Zucalli, ένα καινούριο παλάτι, αποτελούμενο από τέσσερις πτέρυγες. Όπως είναι φυσικό, η μεγαλοπρέπεια του οικοδομήματος αυτού θα αντανακλούσε τόσο τα κατορθώματά του όσο και τις φιλοδοξίες του. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε το 1701, ενώ ο σκελετός του είχε ολοκληρωθεί μέχρι το 1704.
Ωστόσο, το 1702, ο Μαξιμιλιανός Εμμανουήλ είχε κάνει ένα μοιραίο λάθος, το οποίο έμελλε να του κοστίσει ακριβά. Κατά τη διάρκεια των πολέμων της ισπανικής διαδοχής άλλαξε στρατόπεδο και τάχθηκε με το μέρος του «βασιλιά-ήλιου», του Λουδοβίκου ΙΔ΄ της Γαλλίας. Δύο χρόνια μετά, ο γαλλο-βαυαρικός συνασπισμός ηττήθηκε και ο Εκλέκτορας αναγκάστηκε να καταφύγει στη Γαλλία, από την οποία επέστρεψε μόλις το 1715. Τα σχέδια του νέου παλατιού έπρεπε να αλλάξουν. Πλέον, θα διέθετε μόνο μία πτέρυγα.
Παρόλα αυτά, η διακόσμηση, τον σχεδιασμό της οποίας ανέλαβε ο νέος αυλικός αρχιτέκτονας με εκπαίδευση στο Παρίσι, Joseph Effner, σε στιλ όψιμου γαλλικού μπαρόκ, δεν υστερούσε σε τίποτα σε σχέση με άλλα μεγαλειώδη ανάκτορα ανά την Ευρώπη. Το νέο παλάτι του Schleißheim ολοκληρώθηκε το έτος θανάτου του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ, το 1726. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, εργάστηκαν «τιτάνες» της βαυαρικής τέχνης, όπως ο Cosmas Damian Asam, o Johann Baptist Zimmermann, o Ignaz Günther, αλλά και ο Βενετσιάνος Jacopo Amigoni.
Ήδη από τις εισόδους του ανακτόρου (από ξύλο βελανιδιάς), έργα του Günther, μπορεί να αντιληφθεί κανείς τις μεγάλες αγάπες του Μαξιμιλιανού: την τέχνη, η αλληγορία της οποίας μαζί με τη δόξα του ηγεμόνα απεικονίζεται σε ανάγλυφο στην κύρια είσοδο, και το κυνήγι, αφού η θεά Άρτεμις απεικονίζεται μαζί με τη Χλωρίδα σε ανάγλυφο στην είσοδο που έβλεπε προς τον κήπο. Εντυπωσιακός είναι ο προθάλαμος με ένα «δάσος» από κίονες και ιλουζιονιστική ζωγραφική τύπου quadratura, καθώς δίνεται η εντύπωση σχηματισμού τρούλων με καθαρά ζωγραφικά μέσα. Πολύ όμορφη είναι και η διακόσμηση από stucco στις αίθουσες με θέα προς τον κήπο (χώροι μουσικής και μπιλιάρδου), ενώ στο ισόγειο εκτίθενται και κάποιοι πίνακες της μπαρόκ εποχής (μεταξύ άλλων, και ένας που εικονίζει τον Ιωάννη Sobieski επιβλητικό και έφιππο).
Το μεγάλο κλιμακοστάσιο καθηλώνει. Η γύψινη διακόσμηση, έργο του Zimmermann, περιστρέφεται γύρω από το θέμα της δόξας του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ με αφορμή τις νίκες του επί των Οθωμανών. Εικονίζονται κεφάλια Τούρκων και όπλα-τρόπαια. Η νωπογραφία του Κοσμά Δαμιανού Άζαμ στον τρούλο εικονίζει την Αφροδίτη στο σιδηρουργείο του Ηφαίστου, όπου η θεά του Έρωτα επιβλέπει την κατασκευή των όπλων για τον γιο της, Αινεία, ο οποίος φέρει τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του κτήτορα του παλατιού.
Η πρώτη πολύ σημαντική αίθουσα του ορόφου είναι η λεγόμενη «Αίθουσα των Νικών», η οποία χρησίμευε και ως αίθουσα φαγητού. Το μάτι του θεατή εστιάζει στον κεντρικό πίνακα (έργο του Amigoni), ο οποίος απεικονίζει τον Μαξιμιλιανό Εμμανουήλ να δέχεται μία αντιπροσωπεία Οθωμανών στο στρατόπεδο του Βελιγραδίου μετά τη νίκη στη Βιέννη. Τον Εκλέκτορα, ο οποίος αποδίδεται με ένα δυναμικό και αποφασιστικό βλέμμα και στάση του σώματος, ετοιμάζεται να δαφνοστεφανώσει ένας σαλπίζων άγγελος. Τα πολεμικά κατορθώματά του εξυμνεί και μια σειρά από πίνακες, που παριστάνουν μάχες εντός της ίδιας αίθουσας.
Στον όροφο βρίσκεται και το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής πινάκων του ανακτόρου, αλλά και οι ξεχωριστοί ιδιαίτεροι χώροι του Εκλέκτορα και της συζύγου του. Στις οροφές εξακολουθούν να κυριαρχούν μυθολογικά θέματα, όπως η μονομαχία του Αχιλλέα και του Έκτορα σε ένα από τα δωμάτια του Εκλέκτορα (σαφής υπόμνηση των πολεμικών αρετών του). Επίσης, υπάρχουν και ταπισερί με τα κατορθώματα του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ. Το κύριο παρεκκλήσι του ανακτόρου είναι αφιερωμένο στον Άγιο Μαξιμιλιανό, προστάτη του κτήτορα, ενώ δέος προκαλεί ο μικρός ιδιωτικός χώρος προσευχής της συζύγου του ηγεμόνα, οι τοίχοι του οποίου είναι διακοσμημένοι με την τεχνική intarsia (ένθεση κομματιών γύψου και μαρμάρου σε διάφορα σχέδια). Καταλήγοντας, το νέο παλάτι φιλοδοξούσε να προβάλλει το μεγαλείο μίας Βαυαρίας που είχε χάσει την παλιά της αίγλη και έπαιρνε την κατιούσα…
Το ανάκτορο Lustheim ήταν το κυνηγετικό, αλλά και… το ερωτικό καταφύγιο του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ. Κτίστηκε μεταξύ 1684 και 1688 με αφορμή τον γάμο του εκλέκτορα με την κόρη του Αυτοκράτορα, Μαρία Αντωνία. Οι οροφογραφίες επικεντρώνονται σε σκηνές με την Άρτεμη, θεά του κυνηγιού. Σήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος που στεγάζει αντικείμενα από πορσελάνη Meißen.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bayerische Schlösserverwaltung, Schleißheim (Neues Schloss, Altes Schloss, Schloss Lustheim, Hofgarten)
- Ενημερωτικά πάνελ εντός του ίδιου του ανακτόρου
- Συλλογικό Έργο (2005), Μόναχο και Βαυαρικές Άλπεις, Αθήνα: Εκδ. Explorer
