Του Κέβι Μερκούρη,
Από το 1991 και την ανάκτηση της πλήρους ανεξαρτησίας τους, για τα τρία κράτη της Βαλτικής, η Ρωσική Ομοσπονδία αποτελεί την κύρια πηγή κινδύνου. Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, με συνολικό πληθυσμό που μετά βίας ξεπερνά τα 6 εκατομμύρια κατοίκους, βρίσκονται διαρκώς κάτω από τη Ρωσική απειλή, ιδιαίτερα μετά από την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στο Ουκρανικό έδαφος. Παρ ’όλα αυτά, τα εν λόγω κράτη είναι μέλη τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη από το 2004, γεγονός που αποτελεί και την βασική εγγύηση ασφαλείας τους.
Όλα τα προηγούμενα χρόνια, η πολιτική που ακολούθησε Ρωσία απέναντι στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, που δεν πρόσκεινται πλέον ευνοϊκά στην ίδια, δεν άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας στα Βαλτικά κράτη. Ο πόλεμος στη Γεωργία το 2008 και η παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 αποτέλεσαν χαρακτηριστικό παράδειγμα των προθέσεων της ρωσικής ηγεσίας απέναντι σε οποιαδήποτε προσπάθεια προσέγγισης της Δύσης και ιδιαίτερα του ΝΑΤΟ, που αποτελεί κόκκινο πανί για την ίδια. Ωστόσο, στην περίπτωση των χωρών της Βαλτικής η κατάσταση είναι σίγουρα διαφορετική.
Το 2004 αποτελεί χρονιά ορόσημο για τα τρία κράτη. Η ένταξη στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ αποτέλεσε μια στρατηγική επιλογή και ταυτόχρονα σημαντική επιτυχία που έθεσε τα θεμέλια για την οικονομική ανάπτυξη, καθώς και την διασφάλιση της εδαφικής τους ακεραιότητας. Η επιτυχία της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας έγκειται στο γεγονός πως κατάφεραν να ενταχθούν στους δύο οργανισμούς σε μια περίοδο που η Ρωσία ήταν σαφώς αποδυναμωμένη, αλλά και απασχολημένη με εσωτερικά ζητήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των Τσετσένων και η ένοπλη σύρραξη που έλαβε χώρα μεταξύ των ρωσικών δυνάμεων και των αυτονομιστών. Οι πολιτικές ηγεσίες σε Ταλίν, Βίλνιους και Ρίγα εκμεταλλεύτηκαν τόσο τη μεταβατική περίοδο που βίωνε η Ρωσία όσο και τις ανοιχτές πόρτες της Ε.Ε. που εκείνη τη περίοδο πραγματοποίησε μια μαζική διεύρυνση προς την Ανατολή.
Στο σήμερα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σήμανε κόκκινο συναγερμό στις χώρες της Βαλτικής. Η απροκάλυπτη ρωσική επιθετικότητα καταδικάστηκε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο από τα τρία κράτη, που μαζί με την Πολωνία έχουν κρατήσει την πιο σκληρή στάση, μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, απέναντι στη Ρωσία. Εξ αρχής, τα εν λόγω κράτη ζήτησαν την επιβολή των σκληρότερων δυνατών κυρώσεων από την Ε.Ε. και προχώρησαν στην απέλαση Ρώσων διπλωματών. Παράλληλα, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία απέστειλαν στρατιωτικό εξοπλισμό στην αμυνόμενη Ουκρανία, ενώ ζήτησαν την άμεση ενίσχυση των ήδη υπαρχουσών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Το αίτημά τους σε πρώτο χρόνο έγινε δεκτό, καθώς συμμαχικές χώρες, με κυριότερη τις Ηνωμένες Πολιτείες, απέστειλαν στρατεύματα και εξοπλισμό στην περιοχή της Βαλτικής προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε διεύρυνση της ένοπλης σύρραξης εκτός των ουκρανικών συνόρων. Παρόλα αυτά, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, οι χώρες της Βαλτικής ζήτησαν περαιτέρω ενίσχυση των νατοϊκών δυνάμεων.
Από την πλευρά της, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε αντίποινα τόσο με την απέλαση διπλωματών από τα Βαλτικά κράτη όσο και παίζοντας το «χαρτί» της ενέργειας. Τις προηγούμενες ημέρες, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός της Gazprom γνωστοποίησε πως διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου προς τη Λετονία, υποστηρίζοντας πως η Ρίγα παραβίασε τους συμφωνηθέντες όρους. Παράλληλα, η ρωσική πλευρά έχει προβεί σε απειλές πως θα σταματήσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας προς τις βαλτικές χώρες, με την Ε.Ε. να δηλώνει έτοιμη για ενσωμάτωση των τριών κρατών στο ευρωπαϊκό αποκεντρωμένο δίκτυο ηλεκτροδότησης. Παρά τις εντεινόμενες και σε μεγάλο βαθμό επιτυχείς προσπάθειες των τελευταίων ετών να απεξαρτηθούν από την ρωσική ηλεκτρική ενέργεια, τα κράτη της Βαλτικής συνέχισαν να εισάγουν ηλεκτρισμό μέσω του ρωσικού δικτύου.
Τέλος, μια ακόμη πηγή ανησυχίας για τα Βαλτικά κράτη αποτελεί ο ρωσικός πληθυσμός στο εσωτερικό τους. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Εσθονίας, οι Ρώσοι αποτελούν περίπου το 25% του συνολικού πληθυσμού, γεγονός που ενδέχεται ανά πάσα στιγμή να αποτελέσει πρόσχημα ρωσικής ανάμειξης στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας, ενώ και στην Λετονία ενδεικτική είναι η περίπτωση της πόλης Daugavpils, όπου το ρωσικό στοιχείο είναι έντονο. Στα παραπάνω μπορεί να προστεθεί και ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ, όπου σταθμεύουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις. Εκεί, η απόφαση της Λιθουανίας να διακόψει την παροχή προϊόντων έχει προκαλέσει νέα πηγή έντασης με τη Ρωσία.
Εν κατακλείδι, οι σχέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τα τρία κράτη της Βαλτικής από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και έπειτα παρέμεναν σε χαμηλό επίπεδο. Ωστόσο, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φαίνεται να έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτο ρήγμα. Οποιαδήποτε εξομάλυνση των σχέσεων στο άμεσο μέλλον φαντάζει απίθανο σενάριο, ενώ το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή αναμένεται να παραμείνει «πολεμικό» για μεγάλο χρονικό διάστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Friends or Foes? – Russia and the Baltic States, DW.com, διαθέσιμο εδώ
-
Οι χώρες της Βαλτικής φοβούνται την επιθετικότητα της Ρωσίας – Οι ΗΠΑ προσπαθούν να τις καθησυχάσουν, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Εισβολή στην Ουκρανία: Οι χώρες της Βαλτικής αναρωτιούνται εάν έρχεται η σειρά τους, CNN.gr, διαθέσιμο εδώ
