Του Ιωάννη Περγαντή,
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αποτελεί το σπουδαιότερο δείγμα αυτοκρατορίας του αρχαίου κόσμου. Πολιτισμική άνθιση, πολιτικές-διοικιτικές πρωτοπορίες, στρατιωτικές καινοτομίες, όλα αυτά μαζί περιγράφουν το θαύμα, το οποίο ονομάζουμε Ρώμη. Όμως, όπως λέει και η γνωστή φράση, «Η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια ημέρα», ήταν σαφώς αποτέλεσμα πολλών μεταβολών και μεταρρυθμίσεων, άλλων ειρηνικών και άλλων βίαιων. Τις πιο σημαντικές μεταβολές, στις οποίες προσδίδουμε την αίγλη, την οποία απέκτησε η Ρώμη, τις συναντάμε κατά τη διάρκεια της λεγόμενης “Pax Romana”.
Η Pax Romana, γνωστή και ως Pax Augusti, ήταν μια χρονική περίοδος 200 περίπου χρόνων. Η φράση αυτή μεταφράζεται ως «Ρωμαϊκή Ειρήνη» και οριοθετείται μεταξύ δύο σημαντικών γεγονότων: τη μεταβολή από τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με τον Οκταβιανό Αύγουστο το 27 π.Χ. και τον θάνατο του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου το 180 μ.Χ. Σε αυτούς τους 2 αιώνες έλαβαν χώρα γεγονότα και καινοτομίες, οι οποίες οδήγησαν τη Ρώμη στη «χρυσή» της εποχή.
Αρχικά, στον διοικητικό τομέα, ο Οκταβιανός προέβη σε βαθιές μεταρρυθμίσεις. Η Ρώμη, η οποία είχε μόλις βγει από έναν δαπανηρό εμφύλιο πόλεμο, έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο διοίκησής της, για να διασφαλιστεί η σταθερότητά της. Ένα πρώτο μέτρο του Οκταβιανού ήταν η αποκεντροποίηση της αυτοκρατορίας. Το κράτος θα χωρίζονταν σε περιφέρειες, με την κάθε μια να έχει τον δικό της τοπικό άρχοντα. Αυτό έδινε τη δυνατότητα της ευκολότερης και ταχύτερης αντιμετώπισης ζητημάτων, χωρίς την εμπλοκή της κεντρικής διοίκησης ή της χρονοβόρας γραφειοκρατίας. Επίσης, σε περιφέρειες με έντονο το ξένο στοιχείο, ο τοπικός άρχοντας προερχόταν συνήθως από την εκάστοτε φυλή και σεβόταν τις τοπικές δοξασίες και έθιμα, συμβάλλοντας, έτσι, στην αρμονική διαβίωση και την αποφυγή εξεγέρσεων. Επιπρόσθετα, θέσπισε τη μεταφορά της εξουσίας από άρχοντες και υψηλόβαθμους αξιωματικούς σε γραφειοκράτες, εξασφαλίζοντας, έτσι, την ομαλή λειτουργία του κράτους, αλλά και την αποφυγή της διαφθοράς και της κατάχρησης της εξουσίας. Τέλος, επί Οκταβιανού συγκροτήθηκε η περίφημη Πραιτοριανή Φρουρά ως προσωπική φρουρά του αυτοκράτορα, ενώ μέχρι πρότινος αποτελούσε φρουρά των στρατηγών.
Παρόλο που η περίοδος ονομάζεται «Ρωμαϊκή Ειρήνη», οι πολεμικές συρράξεις δεν έπαψαν να υφίστανται, ούτε στο εσωτερικό, αλλά ούτε και στο εξωτερικό του κράτους. Οι ρωμαϊκές αρχές προέβαιναν σε συνεχείς καταπνίξεις εξεγέρσεων, με τις πιο ταραγμένες περιφέρειες να είναι αυτές της Ιουδαίας και της Βρετανίας. Ανά τακτά χρονιά διαστήματα λάμβαναν χώρα και εμφύλιοι πόλεμοι, αλλά ήταν συντομότεροι και λιγότερο δαπανηροί σε σχέση με αντίστοιχες συρράξεις του παρελθόντος. Επί του αυτοκράτορα Τραΐανού το 116 μ.Χ., η Ρώμη έφτασε στο έπακρον της εδαφικής της επέκτασης, αφού η ρωμαϊκή aquila κυμάτιζε από τη Βρετανία μέχρι το Ιράκ και από το Μαρόκο μέχρι την Αρμενία. Η Ρώμη ήταν κυρίαρχος του τότε γνωστού κόσμου και διέθετε μια πολεμική μηχανή ικανή να αντιμετωπίσει τον οποιοδήποτε αντίπαλο. Τέλος, η πιο σημαντική μεταρρύθμιση στον στρατιωτικό τομέα αφορούσε την πληρωμή των στρατιωτών. Μέχρι και τον Οκταβιανό, η πληρωμή των λεγεωνάριων ήταν μέλημα του εκάστοτε στρατηγού, με τα χρήματα να προέρχονται από την προσωπική του περιουσία. Αυτό εγκυμονούσε κινδύνους, καθώς οι στρατιώτες ήταν πιο πιστοί στον εκάστοτε στρατηγό, αφού ήταν αυτός που τους παρείχε μισθό. Έτσι, με τη θέσπιση αυτού του νόμου, ο μισθός των στρατιωτών θα προερχόταν από το κρατικό θησαυροφυλάκιο, με την πίστη και την υπακοή των πολεμιστών να είναι αφιερωμένη στη Ρώμη και τον αυτοκράτορα.
Όταν ένα κράτος έχει ασφαλή σύνορα και σταθερή διοίκηση, εύλογο είναι να έρθει και η οικονομική ευημερία. Μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στις υποδομές της αυτοκρατορίας, με δρόμους και υδραγωγεία χιλιάδων χιλιομέτρων να κατασκευάζονται ανά την επικράτεια, στοχεύοντας στην ανάπτυξη των επαρχιών, αλλά και την καλύτερη σύνδεση στρατηγικών θέσεων για τη γρηγορότερη μεταφορά στρατευμάτων. Γνωστά μνημεία της Ρώμης, όπως το Κολοσσαίο και το Πάνθεον, χτίστηκαν εκείνη την περίοδο, ως αποτέλεσμα της οικονομικής άνθισης και της νομισματικής σταθερότητας που επιτεύχθηκε, δίνοντας τη δυνατότητα στους Ρωμαίους να προβαίνουν στην κατασκευή πολυδάπανων κοσμικών και θρησκευτικών έργων. Τέλος, εξαλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό η πειρατεία στη Μεσόγειο, ανοίγοντας περισσότερους εμπορικούς δρόμους για εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων, συμβάλλοντας, έτσι, στην περαιτέρω άνθιση των οικονομικών του κράτους, αλλά και στην ανάπτυξη διαφόρων πόλεων–εμπορικών σταθμών.
Κλείνοντας, οι τομείς του πολιτισμού και των τεχνών δεν έμειναν ούτε και αυτοί πίσω. Σημαντικοί λόγιοι, όπως ο Οράτιος, ο οποίος έγραψε την περίφημη Αινειάδα, και ο γνωστός ρήτορας Κικερώνας ξεδίπλωσαν το ταλέντο τους εκείνη την περίοδο και άφησαν πίσω τους έργα, το οποία μνημονεύονται μέχρι και σήμερα. Η αρχιτεκτονική γνώρισε αντίστοιχη ανάπτυξη, με την κατασκευή των πιο γνωστών ρωμαϊκών κτιρίων (Κολοσσαίο, Πάνθεον), κοσμικών εγκαταστάσεων (στάδια, φόρουμ, λουτρά), αλλά και την υιοθέτηση του τρούλου ως αρχιτεκτονική τεχνοτροπία, ο οποίος ήθελε να συμβολίσει τη ρωμαϊκή ισχύ. Τέλος, η Ρώμη είχε καταφέρει να επιβληθεί στο μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου, όντας η υπερδύναμη της εποχής της. Όλοι τη φθονούσαν και ήθελαν να μοιάσουν σε αυτήν και σε όσα πρέσβευε, ελπίζοντας να αποκτήσουν ένα μέρος της αίγλης της. Έτσι, ο ρωμαϊκός τρόπος ζωής επεκτάθηκε σε όλη την επικράτεια της αυτοκρατορίας, με ξένους και «βαρβάρους» να συμπεριφέρονται και να ντύνονται ως Ρωμαίοι πολίτες. Ένιωθαν πια ως μέρος αυτού του κράτους και όχι ως κατακτημένοι ή υποδεέστεροι. Όλοι ήταν πια Ρωμαίοι υπήκοοι.
Η “Pax Romana” αποτέλεσε περίοδο προόδου, ευημερίας και άνθισης. Όλα τα μεγάλα επιτεύγματα και οι πρωτοπορίες που σημειώθηκαν έμειναν ανεξίτηλα στην Ιστορία και η κληρονομιά τους διατηρείται μέχρι και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, τίποτα δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα. Η «χρυσή εποχή» της Ρώμης έληξε το 180 μ.Χ., με τον θάνατο του Μάρκου Αυρηλίου. Διάδοχός του ήταν ο υιός του, Κόμμοδος, ο οποίος, δυστυχώς, δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Η ανικανότητά του να κυβερνήσει, αλλά και ο ιδιόρρυθμος τρόπος ζωής του οδήγησε στη δολοφονία του, το 192 μ.Χ., βάζοντας τέλος σε μια μακρά περίοδο πολιτικής σταθερότητας και ανοίγοντας τον δρόμο για έναν νέο κύκλο εμφύλιων συρράξεων και διαμαχών, οι οποίες, τελικά, θα αποβούν μοιραίες για την τύχη της αυτοκρατορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- How Ancient Rome Thrived During Pax Romana, History.com, διαθέσιμο εδώ
- The Pax Romana, Ushistory.org, διαθέσιμο εδώ
