Οι νέες μεταρρυθμίσεις στο νομικό πλαίσιο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

Της Ιωάννας Μπινιάρη,

Πριν λίγες μέρες δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, για την ακρίβεια στο ΦΕΚ Α’ 142/21.07.2022, ο νέος νόμος 4958/2022, με τον οποίο επήλθαν ουσιώδεις μεταβολές στο καθεστώς που διέπει την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή. Η πλειοψηφία των αλλαγών ήταν κρίσιμη για τον εν λόγω θεσμό, που εισήχθη στη χώρα μας με τη θέσπιση του ν. 3089/2002, τον οποίο αντικατέστησε μετέπειτα ο Ν.3305/2005, καθώς το νομικό πλαίσιο αλλάζει πλέον στροφή και εκσυγχρονίζεται.

Τα σημαντικότερα σημεία του εν λόγω νόμου συνοψίζονται ως εξής:

• Αύξηση του ηλικιακού ορίου των γυναικών που δύνανται να προσφύγουν σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από το πεντηκοστό (50^ο) στο πεντηκοστό τέταρτο έτος (54^ο) της ηλικίας τους.
• Δυνατότητα κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων και για κοινωνικούς λόγους και κατάργηση του ανώτατου ορίου των είκοσι (20) ετών, όσον αφορά τη διάρκειά της.
• Δικαίωμα του ατόμου να καταθέτει μη γονιμοποιημένο γεννητικό υλικό για κρυοσυντήρηση χωρίς τη συναίνεση του ή της συζύγου ή του προσώπου με το οποίο έχει συναφθεί σύμφωνο συμβίωσης ή του ή της συντρόφου, καθώς και για ελεύθερη χρήση του σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης ή καταγγελίας του συμφώνου συμβίωσης ή λήξης της ελεύθερης ένωσής του.
• Δεν αποτελεί απαγορευμένη διάθεση η διάθεση γεννητικού υλικού για τη δημιουργία Τραπεζών Κρυοσυντήρησης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ληπτών κατά τον χρόνο της διάθεσης.
• Δυνατότητα λήψης και κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού δότη ή δότριας από Τράπεζα Κρυοσυντήρησης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ληπτών τη δεδομένη χρονική περίοδο.
• Δυνατότητα του δότη ή της δότριας να αποφασίζει ο ίδιος ή η ίδια για την ανωνυμία του ή της.
• Αντικατάσταση του όρου «προεμφυτευτική γενετική διάγνωση» από τον όρο «προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος».
• Τήρηση αρχείου για την καταχώριση των αδειών που χορηγεί η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Ε.Α.Ι.Υ.Α.) και των αποτελεσμάτων των προεμφυτευτικών γενετικών ελέγχων.
• Καθορισμός των πόρων της Ε.Α.Ι.Υ.Α.
• Ίδρυση Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.) και Τράπεζας Κρυοσυντήρησης στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ», αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση προσώπων οροθετικών στον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας.
• Κατάργηση της υποχρέωσης των Μ.Ι.Υ.Α., οι οποίες εγκαθίστανται και λειτουργούν εντός των κτιριακών εγκαταστάσεων ιδιωτικής κλινικής, να διαθέτουν ίδιες υποδομές εισόδου και εγκαταστάσεων.
• Διασφάλιση του σεβασμού της προσωπικότητας των ίντερσεξ ατόμων και του δικαιώματός τους στον σωματικό αυτοκαθορισμό, καθώς και ρύθμιση των προϋποθέσεων υπό τις οποίες κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η παρέμβαση στα χαρακτηριστικά φύλου των ανηλίκων ίντερσεξ ατόμων.

Με τις ως άνω αλλαγές, σκοπός του νόμου είναι η διαμόρφωση ενός δικαιικού πλαισίου ικανού να ανταποκριθεί στις σύγχρονες κοινωνικές απαιτήσεις για ιατρική υποβοήθηση στην τεκνοποιία, καθώς και η προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, αλλά και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως οι οροθετικοί, που προσφεύγουν σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ιδιαίτερης σημασίας είναι, επίσης, και η συμβολή του στην αντιμετώπιση του προβλήματος της υπογεννητικότητας στη χώρα μας, μέσω της υποστήριξης και διευκόλυνσης του πληθυσμού στη διαδικασία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, σύμφωνα με τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα, τον σύγχρονο τρόπο ζωής και τις σημερινές συνθήκες διαβίωσης.

Τέλος, με τον νέο νόμο ενισχύεται και η οικονομία μέσω του ιατρικού τουρισμού, ενώ ακόμη θεσπίζεται ένα νομικό πλαίσιο ικανό να διασφαλίσει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των ίντερσεξ ατόμων και να εξασφαλίσει την ομαλή ανάπτυξη του φύλου τους και της προσωπικότητάς τους, περιβάλλοντάς τα με ένα προστατευτικό πλαίσιο κατά την ευάλωτη περίοδο της ανηλικότητάς τους, στο οποίο δε θα επικεντρωθούμε στο παρόν άρθρο.

Συγκεκριμένα, λοιπόν, στο άρθρο 4 του Ν. 4958/2022 ορίζεται ότι η κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων εφαρμόζεται είτε για τη διαφύλαξη και τη μελλοντική χρήση τους με μεθόδους Ι.Υ.Α., είτε για τη διατήρηση της γονιμότητας («κρυοσυντήρηση για κοινωνικούς λόγους»), είτε για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Ενώ, η κρυοσυντήρηση μη γονιμοποιημένου γεννητικού υλικού (γαμετών) πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης συναίνεσης του προσώπου που το καταθέτει, σύμφωνα με το άρθρο 1456 ΑΚ. Αν πρόκειται για ζεύγος, δεν απαιτείται η συναίνεση του ή της συζύγου ή του προσώπου με το οποίο έχει συναφθεί σύμφωνο συμβίωσης ή του ή της συντρόφου.

Αντίθετα, η κρυοσυντήρηση γαμετών και γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης συναίνεσης των προσώπων που τα καταθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 1456 ΑΚ. Αν πρόκειται για ζεύγος, απαιτείται η συναίνεση και των δύο συζύγων ή συμβαλλόμενων σε σύμφωνο συμβίωσης ή συντρόφων. Αν τα πρόσωπα είναι ανήλικα, συναινούν και οι δύο γονείς, έστω και αν μόνον ο ένας έχει την επιμέλεια του ανηλίκου. Αν δεν υπάρχουν γονείς ή έχουν εκπέσει και οι δύο από τη γονική μέριμνα, η συναίνεση παρέχεται από τον επίτροπο, ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου.

Εκτός, όμως, από τις τροποποιήσεις των επίμαχων διατάξεων του Αστικού Κώδικα, ήτοι των άρθρων 1455, 1456, 1459 και 1460 ΑΚ, ιδιαίτερη σπουδαιότητα ενέχει και το γεγονός ότι βάσει του άρθρου 15 ιδρύεται, εγκαθίσταται και λειτουργεί στη Γ’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ» Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και Τράπεζα Κρυοσυντήρησης με ειδικό εργαστήριο, αποκλειστικά για την υποβολή προσώπων οροθετικών στον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπαρκείας σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, ανοίγει ο δρόμος και για τους οροθετικούς, ώστε να στραφούν στην τεχνητή γονιμοποίηση, προκειμένου να αποκτήσουν τέκνα.

Συνοψίζοντας, λοιπόν, μέσα από αυτή τη σύντομη αναφορά στις νέες μεταρρυθμίσεις του Ν. 4958/2022 σχετικά με το καθεστώς της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, βλέπουμε ότι η Ελλάδα εκσυγχρονίζεται και πλέον προσαρμόζεται νομοθετικά στα μεγαλειώδη άλματα που έχει επιτελέσει η ιατρική επιστήμη τα τελευταία χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο, διασφαλίζεται τόσο ο σεβασμός στα δικαιώματα της γυναίκας, αλλά και η ευκολότερη πρόσβαση των πολιτών στη μέθοδο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, προκειμένου να τεκνοποιήσουν, εφόσον το επιθυμούν.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ ο νόμος 4958/2022 για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, διαθέσιμο εδώ.

• ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4958/2022, ΦΕΚ 142/Α/21-7-2022, Μεταρρυθμίσεις στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και άλλες επείγουσες ρυθμίσεις, διαθέσιμος εδώ.