Της Σύλιας Δόσπρα,
Έπειτα από δύο ολόκληρους μήνες διαπραγματεύσεων, την περασμένη εβδομάδα και συγκεκριμένα στις 22 Ιουλίου, υπεγράφη επιτέλους η τετράμηνη συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών. Η συμφωνία υπεγράφη στο παλάτι Dolmabahçe στην Κωνσταντινούπολη, παρουσία εκπροσώπων από τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Τουρκία και από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε) μέσα σε ένα κλίμα συναίνεσης, ανακούφισης αλλά ταυτόχρονα και αγωνίας. Η συμφωνία αυτή είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την Ουκρανία, η οποία θα απελευθερώσει επιτέλους τις τεράστιες ποσότητες των σιτηρών που έχουν εγκλωβιστεί στα λιμάνια της, αναζωπυρώνοντας έτσι την αγροτική της οικονομία, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη και ιδιαίτερα τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από την επισιτιστική κρίση, όπως η Ανατολική Αφρική και η Μέση Ανατολή.
Αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον περασμένο Φλεβάρη, τα ποσοστά πείνας ανά την υφήλιο εκτοξεύτηκαν απότομα. Η Ουκρανία, ούσα μία από τους μεγαλύτερους προμηθευτές σιτηρών παγκοσμίως, αναγκάστηκε να διακόψει τη διανομή εμπορευμάτων από τα λιμάνια της, οδηγώντας έτσι πολλές χώρες στην απόγνωση. Ολόκληρο το δίκτυο τροφοδοσίας σιτηρών με αφετηρία την Ουκρανία, που είχε ήδη επηρεαστεί από τις φτωχές σοδειές, την ξηρασία, τους περιορισμούς της πανδημίας και την κλιματική αλλαγή, μπλοκαρίστηκε ακαριαία, δίνοντας με αυτό τον τρόπο το έναυσμα στην έναρξη της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης. Το γεγονός ότι μόνο στην ανατολική Αφρική αυτή τη στιγμή πάνω από 18 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν συνθήκες ακραίας πείνας, καθιστά την ανάγκη εύρεσης άμεσης λύσης ακόμα πιο επιτακτική.
Η λύση αυτή, φαίνεται να ήρθε με την υπογραφή της συμφωνίας αυτής επιφέροντας μεν ικανοποίηση, αλλά καθόλου εμπιστοσύνη. Όπως δήλωσε και ο εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Π.Α, John Kirby, «μια συμφωνία με τη Ρωσία δεν είναι ποτέ τόσο καλή όσο φαίνεται». Η συμφωνία, επομένως, μπορεί να επετεύχθη, αλλά η καχυποψία και από τις δύο πλευρές είναι ορατή και η ανησυχία για το αν και κατά πόσο θα τηρηθεί, είναι διάχυτη σε όλα τα μέλη. Η συμφωνία για τα ουκρανικά σιτηρά, την οποία ο Josep Borell χαρακτήρισε ως «ζήτημα ζωής και θανάτου», δεν αποτελεί μια απλή συμφωνία μεταξύ δυο κρατών. Αντίθετα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Ε.Ε και Ρωσίας και συγχρόνως μια παγκόσμια συνθήκη που θα συμβάλλει στην άμεση επίλυση της επισιτιστικής κρίσης.
Τι προβλέπει, όμως, αναλυτικά η συμφωνία;
Αρχικά, η συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών στην ουσία απελευθερώνει την έξοδο των πλοίων από τα λιμάνια της Ουκρανίας που έχουν πρόσβαση στη Μαύρη θάλασσα, επιτρέποντάς τους τη μεταφορά των σιτηρών που είναι εγκλωβισμένα εδώ και μήνες εκεί. Η έξοδος και η μεταφορά, όμως δεν θα πραγματοποιείται άνευ όρων. Για να είναι ασφαλής η μεταφορά και ταυτόχρονα για να διασφαλίσει η Ρωσία πως η Ουκρανία δεν θα χρησιμοποιήσει ως πρόφαση τα σιτηρά για να μεταφέρει όπλα προς τα λιμάνια της, εγκρίθηκε η σύσταση ενός ειδικού κέντρου συντονισμού και ελέγχου με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Στο κέντρο αυτό, θα συμμετέχουν ένας Ουκρανός, ένας Ρώσος, ένας Τούρκος και ένας εκπρόσωπος του Ο.Η.Ε με τις αντιπροσωπευτικές ομάδες τους, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για την κατάρτιση του χρονοδιαγράμματος εναλλαγής των πλοίων στη Μαύρη θάλασσα. Ταυτόχρονα, η Ρωσία απαίτησε την πραγματοποίηση επιθεωρήσεων των πλοίων από τα Ουκρανικά λιμάνια τα οποία θα σταματούν στην Τουρκία για να ελεγχθούν και στη συνέχεια θα συνεχίζουν το ταξίδι τους προς τον τελικό προορισμό τους. Η ίδια διαδικασία θα επαναλαμβάνεται και κατά την επιστροφή τους.
Μετά την κήρυξη του πολέμου, είναι η πρώτη φορά που οι δύο χώρες υπογράφουν δημόσια επίσημη συμφωνία. Ο Υπουργός Άμυνας της Ρωσίας Sergei K. Shoigu, δεσμεύτηκε να μην χρησιμοποιήσει τη διαδικασία εξαγωγής σιτηρών ως στρατιωτικό πλεονέκτημα για τη χώρα του. Ωστόσο, ο ίδιος δεν κράτησε τον λόγο του ούτε ένα εικοσιτετράωρο, αφού πριν καλά ξημερώσει η επομένη της συμφωνίας, δύο ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν υποδομές στο λιμάνι της Οδησσού. Η κίνηση αυτή επιβεβαίωσε για ακόμη μια φορά τους δυτικούς, που κατηγορούν τον Vladimir Putin ότι χρησιμοποιεί την παγκόσμια πείνα ως αντίβαρο στις κυρώσεις που του επιβάλλει η Δύση. Η Ουκρανία όμως, κόντρα στις αντιξοότητες στις οποίες την υπέβαλλε για ακόμη μια φορά η Ρωσία, αυτή τη Δευτέρα κατάφερε να βγάλει έξω από τα λιμάνια της το πρώτο πλοίο μετά την έναρξη του πολέμου το οποίο μετέφερε πάνω από 26.000 τόνους καλαμποκιού με κατεύθυνση τον Λίβανο. Η κίνηση αυτή, έφερε ένα πνεύμα αισιοδοξίας τόσο στο ουκρανικό κράτος, όσο και στον Ο.Η.Ε επιβεβαιώνοντας την αντίληψη του Γενικού Γραμματέα Antonio Guteres, πως «η συμφωνία αυτή θα αποτελέσει ένα φάρο που θα φωτίσει τη Μαύρη θάλασσα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Russia Agrees to Let Ukraine Ship Grain, Easing World Food Shortage, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Russia-Ukraine updates: First grain shipment leaves Odesa, DW.com, διαθέσιμο εδώ
- Outrage as Russian missiles strike Odesa port one day after grain export deal agreed, CNN, διαθέσιμο εδώ
