Του Σωτήρη Κολέλη,
Το δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού, ως κατεξοχήν δημόσιο δίκαιο, προστατεύει την οικονομική ελευθερία από περιορισμούς, διασφαλίζοντας την ίδια την ύπαρξη αποτελεσματικού ανταγωνισμού, δηλαδή το «αν» διεξάγεται ανταγωνισμός. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα άρθρα 1 παρ. 1 ν. 3959/2011 (εθνικό επίπεδο) και 101 παρ. 1 ΣΛΕΕ (ευρωπαϊκό επίπεδο), απαγορεύονται όλες οι συμφωνίες και εναρμονισμένες πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων και όλες οι αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού στην ελληνική επικράτεια. Η εφαρμογή του ν. 3959/2011 στηρίζεται στην αξιολόγηση των συνθηκών ανταγωνισμού στη σχετική αγορά επί τη βάσει των εργαλείων της οικονομικής ανάλυσης. Η τελευταία στηρίζεται στους κανόνες της λογικής και του αισθητού του περιορισμού.
Κατά τον κανόνα της λογικής (άλλως του δικαιολογημένου rule of reason), κάθε συμφωνία και κάθε κανονισμός από τη φύση τους περιέχουν περιορισμούς. Ενώ η διάζευξη στο 1 παρ. 1 ν. 3959/2001 είναι σαφής, οπότε αν το αντικείμενο μιας σύμπραξης και μόνον —δηλαδή ο σκοπός— της νοθεύει τον ανταγωνισμό, δεν απαιτείται περαιτέρω έρευνα ως προς τα αποτελέσματα της σύμπραξης στην αγορά —δεν χρειάζεται με άλλες λέξεις να αξιολογηθούν με τον παραπάνω κανόνα— το ΔΕΕ, σε ορισμένες περιπτώσεις ασάφειας ως προς το εάν το αντικείμενο είναι παράνομο, προχωρεί σε περαιτέρω έρευνα τυχόν αντιανταγωνιστικών αποτελεσμάτων: Για να θεωρηθεί η συμφωνία νόμιμη, πρέπει να εξετασθούν τα ιδιαίτερα περιστατικά σε σχέση με τη συγκεκριμένη επιχείρηση, όπως είναι η φύση του περιορισμού, η προκαλούμενη ζημία, το αίτιο και τα κίνητρα της προελεύσεώς του, τα υπάρχοντα (άλλως ενεργά) ή αναμενόμενα μετά πιθανότητος αποτελέσματα αυτής, με εκτίμηση και οικονομική ανάλυση των κατά ή υπέρ του ανταγωνισμού αποτελεσμάτων μιας συμφωνίας ή σύμπραξης.
Απ’ την άλλη, ο κανόνας του αισθητού του περιορισμού (de minimis) διαπλάστηκε από το ΔΕΕ με την απόφαση Völk v. Verwaecke, κατά την οποία συμφωνίες που έχουν αμελητέο αποτέλεσμα στην αγορά δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση. Ο ως άνω κανόνας, μάλιστα, επιβεβαιώνει την τάση οικονομικής ανάλυσης μέσω του κανόνα της λογικής (rule of reason). Βάσει του ορίου de minimis, ερευνάται το αισθητό του περιορισμού στο (διακοινοτικό) εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών ή αντίστοιχα της ελληνικής αγοράς: προϋπόθεση υπαγωγής της συμπράξεως στον απαγορευτικό κανόνα είναι όπως η θέση στην αγορά των επιχειρήσεων που προήλθαν σε σύμπραξη και το μερίδιο συμμετοχής τους σε αυτή να μην είναι ασήμαντο. Πρόκειται, δηλαδή, για έννοια βασικά «ποσοτική», αφορά π.χ. τη θέση μιας επιχείρησης στην αγορά και το μερίδιο συμμετοχής της σε αυτήν, ενίοτε, όμως, εξετάζονται και ποιοτικά κριτήρια.
Ειδικότερα, η ανακοίνωση Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί συμφωνιών ήσσονος σημασίας ως προς τα ποσοτικά όρια του αισθητού στις αποκαλούμενες συμφωνίες ήσσονος σημασίας ως προς την επενέργειά τους στην αγορά ορίζει ότι δεν καταλαμβάνονται από τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 101 ΣΛΕΕ συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων: α) Εάν το συνολικό μερίδιο αγοράς που κατέχουν όλα τα συμβαλλόμενα μέρη (ανταγωνιστές) της συμφωνίας δεν υπερβαίνει το 10% σε καμία από τις σχετικές αγορές που επηρεάζονται από τη συμφωνία, όταν η συμφωνία έχει συναφθεί μεταξύ επιχειρήσεων, οι οποίες είναι πραγματικοί ή δυνητικοί ανταγωνιστές σε οποιαδήποτε από αυτές τις αγορές (συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστών), β) Εάν το μερίδιο αγοράς που κατέχει το καθένα από τα συμβαλλόμενα μέρη (επιχείρηση) της συμφωνίας δεν υπερβαίνει το 15% σε καμία από τις σχετικές αγορές που επηρεάζονται από τη συμφωνία, όταν η συμφωνία έχει συναφθεί μεταξύ επιχειρήσεων, οι οποίες δεν είναι πραγματικοί ή δυνητικοί ανταγωνιστές σε καμία από αυτές τις αγορές (συμφωνίες μεταξύ μη ανταγωνιστών), γ) Σε περίπτωση που είναι δύσκολο να εξακριβωθεί εάν μια συμφωνία έχει συναφθεί μεταξύ ανταγωνιστών ή μη ανταγωνιστών, ισχύει ως όριο το 10%.
Η ανωτέρω ανάλυση καταδεικνύει με ενάργεια την ευελιξία του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού. Ο ρόλος του ΔΕΕ και των αρμόδιων οργάνων της Ε.Ε. καθίσταται κατά τούτο αναγκαίος για την ερμηνεία των επίμαχων διατάξεων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ελεύθερη συμμετοχή στην αγορά και να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των καταναλωτών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κοτσίρης, Λάμπρος Ε. Δίκαιο ανταγωνισμού: αθέμιτου-ελεύθερου, αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. 7η έκδ. Αθήνα – Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα, 2015.
- Δρυλλεράκης, Ιωάννης Κ., Εμμανουήλ Ι. Δρυλλεράκης, και Κλεομένης Γιαννίκας. Δίκαιο ελεύθερου ανταγωνισμού: Ο Ν 3959/2011 και η μετεξέλιξή του : ενημέρωση μέχρι τον Ν 4623/2019. 2η έκδ. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 2019.
