Του Μενέλαου Γιώτη
Στο προηγούμενο άρθρο έγινε μια αναδρομή στη παρουσία της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα μας κατά την περίοδο 1974-1989. Σε αυτό το άρθρο θα συνεχιστεί η ανασκόπηση, καλύπτοντας την περίοδο μέχρι και το 1996.
Αντιπολίτευση (1989 – 1993)
Το σκάνδαλο Κοσκωτά έπληξε σοβαρά την εικόνα του ΠΑΣΟΚ, καθώς και ολόκληρης της κυβέρνησης. Έτσι, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας, δημιουργήθηκε αρκετό πρόσφορο έδαφος για να επωφεληθούν οι αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις. Η ΝΔ του εξίσου χαρισματικού, αλλά με αμφιλεγόμενο παρελθόν, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και ο ενιαίος Συνασπισμός με επικεφαλής τον Χαρίλαο Φλωράκη, εκμεταλλεύτηκαν την φθορά και με αφήγημα την κάθαρση σχημάτισαν την κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Τζανή Τζαννετάκη, μετά την νίκη της ΝΔ στις εκλογές του 1989.
Το αποτέλεσμα αυτής της παράδοξης σύμπραξης των δύο αυτών δυνάμεων ήταν να παραπέμπουν στο ειδικό δικαστήριο πρώην υπουργοί του ΠΑΣΟΚ, αλλά και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αυτό προκάλεσε και πολιτική κρίση και μέσα στο ίδιο το Κόμμα. Με λίγα λόγια, υπήρξαν οι πρώτες φωνές αμφισβήτησης του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, πράγμα που λύθηκε οριστικά στο συνέδριο του κόμματος το 1990 και, μάλιστα, μετά από νίκη της ΝΔ στις προηγούμενες εκλογές και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Κ. Μητσοτάκη. Η σοσιαλδημοκρατία κατά την διάρκεια του «βρώμικου ’89» δέχτηκε ένα μεγάλο πολιτικό, ιδεολογικό αλλά κυρίως ηθικό πλήγμα. Και γι’ αυτό το αφήγημα της «κάθαρσης» των σκανδάλων του πολιτικού συστήματος ήταν εξαιρετικά ελκυστική, για να πείσει τον λαό να εμπιστευτεί ξανά την συντηρητική ΝΔ και τον Κ. Μητσοτάκη.
Μετά την εκλογή του Κ. Μητσοτάκη και την διεξαγωγή του συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Παπανδρέου αναλαμβάνει μια εκ νέου δύσκολη αποστολή. Να επιστρέψει τον ίδιο και το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση και να αποκαταστήσει ιστορικά το όνομά του. Ωστόσο, η βεβαρημένη υγεία του είναι ένα ακόμη μειονέκτημα για να φέρει την αποστολή εις πέρας με επιτυχία. Η αθώωσή του από το ειδικό δικαστήριο του προσφέρει ένα «βαρύ όπλο» στην αντιπολιτευτική του φαρέτρα. Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα του Μητσοτάκη του δίνει πάτημα για να αντιπολιτευθεί δυναμικά, με θέσεις και να επαναφέρει την σοσιαλδημοκρατία στο προσκήνιο. Η χαριστική βολή όμως στον Μητσοτάκη θα δοθεί από μέσα, από το κόμμα της ΝΔ. Ο Αντώνης Σαμαράς αποχωρεί και από την κυβέρνηση και από την ΝΔ, καθώς διαφώνησε με τον πρωθυπουργό για την εξωτερική πολιτική στο Μακεδονικό ζήτημα. Ακόμα, δύο βουλευτές της ΝΔ άρουν την εμπιστοσύνη τους στη κυβέρνηση και αυτό προκαλεί την πτώση της και την προκήρυξη νέων εκλογών.
H επιστροφή στην εξουσία και το τέλος μιας εποχής (1993 – 1996)
Με αυτόν τον τρόπο φτάνουμε στις εκλογές του 1993. Ο ελληνικός λαός δίνει για τρίτη φορά ισχυρή εντολή να επιστρέψει στην εξουσία και να δικαιώσει ιστορικά και πολιτικά τον ίδιο τον Α. Παπανδρέου. Η νίκη αυτή του ΠΑΣΟΚ σήμαινε δύο πράγματα. Αρχικά, πως το ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας ήταν πολύ πιο ισχυρό και συμπαγές απ’ όσο περίμεναν πολύ και δεύτερον ότι ο λαός ένιωθε πραγματική ασφάλεια με τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ στο τιμόνι της χώρας. Εμβληματική νομοθετική παρέμβαση ήταν η δημιουργία του ΑΣΕΠ, το 1994. Η πολιτική της κυβέρνησης του Α. Παπανδρέου στηρίχθηκε στο να συγκρατήσει τις ραγδαίες ιδιωτικοποιήσεις, που η προηγούμενη κυβέρνηση είχε δρομολογήσει.
Στην πολιτική ωστόσο ο χρόνος δεν είναι «φίλος» κανενός τις περισσότερες φορές, και στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για να κλείσει ένας μεγάλος και εξαιρετικά επιτυχημένος κύκλος για την ελληνική σοσιαλδημοκρατία. Το 1995 ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ασθενεί βαριά και νοσηλεύεται στο Ωνάσειο. Κατά την διάρκεια της νοσηλείας του αντιλαμβάνεται πως δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του και υποβάλει την παραίτησή του. Μερικές μέρες αργότερα η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλεγεί νέο πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη. Λίγους μήνες αργότερα, και αφού έχει πλέον επιστρέψει σπίτι του στην Εκάλη, ο Ανδρέας Παπανδρέου αφήνει την τελευταία του πνοή και το ημερολόγιο έγραφε, 23 Ιουνίου 1996. Με τον θάνατο του ιδρυτή της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας ως πλειοψηφικό ρεύμα, έρχεται το τέλος μιας εποχής. Είναι το τέλος της μεγάλης ακμής αυτής της πολιτικής φιλοσοφίας και η αρχή μιας νέας εποχής που η Σοσιαλδημοκρατία σε ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο θα έρθει αντιμέτωπη με πολλές και δύσκολες δοκιμασίες, διλήμματα και προκλήσεις. Σε αυτές τις προκλήσεις και τα διλήμματα θα κληθεί να απαντήσει η Ελληνική σοσιαλδημοκρατία της νέας εποχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 1919 – 2019: 100 Χρόνια από την γέννηση του Ανδρέα Παπανδρέου, Hellenic Parliament TV, διαθέσιμο εδώ
- «Βρώμικο ’89» ή «Κάθαρση», sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
