Του Μάριου Κριτίδη,
Οι διαφυλετικές συγκρούσεις είναι ένα αέναο φαινόμενο στην ανθρώπινη Ιστορία. Δυστυχώς, οι πολιτιστικές διαφορές μεταξύ των πληθυσμών σε μία έκταση μπορούν να αποτελέσουν και έχουν αποτελέσει πολλές φορές πεδίο συγκρούσεων. Φυσικά, η συνύπαρξη πολλών διαφορετικών πληθυσμών δεν εγγυάται την ύπαρξη συγκρούσεων, υπάρχουν και πετυχημένες κρατικές μορφές, που στηρίζονται στην πολυπολιτισμικότητα μεταξύ του πληθυσμού, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ινδία. Όμως, πολλές είναι οι χώρες, στις οποίες η πολυπολιτισμικότητά τους δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη διοίκηση του κράτους ή και αντίστροφα, προβλήματα στην πολιτική της χώρας μπορούν αναπόφευκτα να επηρεάσουν έμμεσα τις διαφυλετικές σχέσεις στη χώρα. Η Μιανμάρ είναι, όμως, μία χώρα που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια σοβαρά προβλήματα με τις διαφυλετικές σχέσεις των εγχώριων πληθυσμών, σε σημείο που, όπως θα δούμε, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εξετάζει την πιθανή γενοκτονία του πληθυσμού Rohingya στη Μιανμάρ. Σε προηγούμενο άρθρο, αναφερθήκαμε στο νέο χουντικό καθεστώς της χώρας, που ανέβηκε στην εξουσία το 2021 και τον νέο της δικτάτορα, Min Aung Hlaing. Στο παρόν άρθρο θα δούμε και πώς αυτά τα δύο συνδέονται άρρηκτα με τα συγκεκριμένα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, για τα οποία δικάζεται τώρα η Μιανμάρ.
Η Μιανμάρ, ως πρώην αποικιακό κράτος της Μεγάλης Βρετανίας, διατήρησε μετά την ανεξαρτητοποίησή της σε μεγάλο βαθμό τα παλιά σύνορα του ιστορικά προκατόχου κράτους του Βασιλείου των Παγανών, με μεγάλη πολιτισμική ποικιλότητα στα εσωτερικά της. Η γλωσσική – εθνοτική πλειοψηφία της χώρας είναι οι Βιρμανοί, που αποτελούν περίπου το 58 με 68% του πληθυσμού της χώρας, ενώ το υπόλοιπο 42 – 32% περιλαμβάνει πάνω από 132 διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, που αυτοπροσδιορίζονται με τη δική τους εθνοτική ταυτότητα και έχουν τη δική τους γλώσσα και κουλτούρα. Ιστορικά, οι διαφορετικές εθνότητες δεν αποτέλεσαν τόσο σοβαρό πρόβλημα για την πορεία του κράτους, καθώς είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, παρά την έντονη ποικιλία σε διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες, το 90% του συνολικού πληθυσμού της χώρας ακολουθεί τη θρησκεία του Βουδισμού, έτσι, εξασφαλίζεται μερικώς μία ενότητα και ταύτιση μεταξύ των πολυάριθμων ομάδων μέσα στη χώρα.
Όμως, οι Rohingya ξεχωρίζουν σημαντικά από τις υπόλοιπες εθνότητες. Η προέλευσή τους, σύμφωνα με τους ίδιους και τις επικρατέστερες ανθρωπολογικές θεωρίες, προέρχεται από Άραβες εμπόρους της εποχής του δρόμου του μεταξιού. Ο πληθυσμός τους εκτιμάται στα 1.000.000, αποτελώντας το 2% στα 51 εκατομμύρια πληθυσμού της Μιανμάρ, ενώ είναι μακράν η μεγαλύτερη μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα στη χώρα. Οι Rohingya μέχρι σήμερα δεν αποτελούν αναγνωρισμένη πληθυσμιακή ομάδα από τις κυβερνήσεις της Μιανμάρ, ενώ αποκλείστηκαν τελείως από την απογραφή του 2017. Παρά τις συνεχείς νύξεις από τον ΟΗΕ και τους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι Rohingya όχι μόνο στερούνται δικαιωμάτων στα εδάφη της Μιανμάρ, αλλά πλέον, εν έτει 2022, μιλάμε για τον εκτοπισμό περισσότερων από 700.000 Rohingya προς γειτονικές χώρες, με τους περισσότερους να καταφεύγουν στο Μπαγκλαντές, όπου κι εκεί βρίσκονται αντιμέτωποι με διακρίσεις και άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Οι διακρίσεις εναντίον των Rohingya έχουν ιστορικό πάνω από δεκαετία, με άτομα της συγκεκριμένης φυλής να αναφέρουν ότι από το 2007 ξεκίνησε σταδιακά με μικρά βήματα: Από προσπάθειες προσηλυτισμού των μουσουλμανικών πληθυσμών από Βουδιστές μοναχούς, μέχρι την ακραία βία και τις λεηλασίες από τον στρατό. Δεν χρειάστηκαν περισσότερο από μία δεκαετία για τους Rohingya να κινδυνεύουν από τον πλήρη αφανισμό τους στα εδάφη της Μιανμάρ.
Ο οργανισμός Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει δημοσιεύσει εκτενή αναφορά από τις μαρτυρίες των Rohingya για τις απάνθρωπες συνθήκες που βιώνουν στη Μιανμάρ και το Μπαγκλαντές, για όσους εκδιώχθηκαν ή μπόρεσαν να διαφύγουν. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των Rohingya, μέσα στη Μιανμάρ, ο στρατός έχει 24ωρη παρουσία στα χωριά τους, ενώ δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η επιβολή «καραντίνας» στα χωριά των Rohingya, απαγορεύοντας την έξοδό τους από τα σπίτια τους ή τη μεταφορά τους σε περιοχές έξω από τα χωριά τους. «Είμαστε μονίμως σε ένα καθεστώς κατ’ οίκον περιορισμού», αναφέρει ντόπια κάτοικος για την πρακτική του στρατού να αποκλείει χωριά. Ο στρατός, όμως, δε περιορίζεται μόνο σε τέτοια μέτρα. Την περίοδο 2017, η βία του στρατού ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Με αφορμή τον «περιορισμό της τρομοκρατίας», ο στρατός ξεκίνησε μία ευρεία επιχείρηση στην περιφέρεια Rakhine (όπου κατοικεί η πλειοψηφία των Rohingya), στην οποία λεηλατήθηκαν χωριά και οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί εκδιώχθηκαν με ακραία βία. Ο απολογισμός της επιχείρησης αυτής ήταν περισσότεροι από 25.000 νεκροί και 700.000 εκτοπισμένοι, ενώ έχουν γίνει αναφορές για βασανιστήρια και βιασμούς που έλαβαν χώρα στα κατεστραμμένα χωριά. Τραγικότερα, παιδιά και βρέφη δεν γλίτωσαν από τις φρικαλεότητες των επιχειρήσεων του 2017, καθώς εκτιμώνται χιλιάδες θύματα, ανήλικα παιδιά.
Όπως αναφέραμε, ακόμα και όσοι εκτοπίστηκαν και ξέφυγαν από τη βία του στρατού, δεν βρήκαν καλύτερο μέλλον. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Rohingya προσέφυγε στο Μπαγκλαντές, στο οποίο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «ζουν σε ένα καθαρτήριο μεταξύ των δύο κρατών, με κανένα από τα δύο κράτη να επιθυμεί να αναγνωρίσει τα δικαιώματά τους». Στο Μπαγκλαντές, λοιπόν, οι εκτοπισμένοι Rohingya είτε θα διαμένουν σε υπερπλήρεις προσφυγικές δομές ή σε αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες στα σύνορα μεταξύ Μπαγκλαντές και Μιανμάρ προς την περιφέρεια Rakhine και πέντε χρόνια μετά, αυτό φαίνεται να είναι το μέλλον του πληθυσμού αυτού, απομονωμένου και ανεπιθύμητου και για τις δύο κυβερνήσεις, τόσο της Μιανμάρ όσο και του Μπαγκλαντές.
Μέσα σε αυτήν την πρωτοφανή, για τα δεδομένα του 21ου αιώνα, κατάσταση, ήταν αναμενόμενο να υπάρξει και αντίδραση από τη διεθνή κοινότητα. Συγκεκριμένα, μία αξιοσημείωτη εξέλιξη ήταν η απόφαση του αφρικανικού κράτους της Γκάμπια, μαζί με άλλα μουσουλμανικά, αφρικανικά κράτη να στραφούν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και να κατηγορήσουν την κυβέρνηση της Μιανμάρ για τη γενοκτονία των Rohingya και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Σύμφωνα, κιόλας, με τις τελευταίες εξελίξεις, το Δικαστήριο της Χάγης είναι πρόθυμο να ερευνήσει την υπόθεση και να την εξετάσει διεξοδικά, παρά τις ενστάσεις της κυβέρνησης της Μιανμάρ για τη φύση των κατηγοριών. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η νέα στρατιωτική κυβέρνηση της Μιανμάρ και ο στρατηγός και ηγέτης της χώρας, Min Aung Hliang, είναι σε έναν βαθμό εμπλεκόμενοι στις επιχειρήσεις του 2017. Και είναι εύκαιρο το ερώτημα, θα μπορέσουν, άραγε, να βρουν κάποια μορφής δικαιοσύνης οι Rohingya; Η υπόθεση στο Δικαστήριο της Χάγης έχει αρκετό δρόμο μπροστά της, όμως, μία τέτοια συστηματική καταπίεση των δικαιωμάτων ενός πληθυσμού σίγουρα δεν περνάει απαρατήρητη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Myanmar genocide case over Rohingya atrocities can go ahead, top UN court rules, CNN, Διαθέσιμο εδώ
- World Court Rejects Myanmar Objections to Genocide Case, Human Rights Watch, Διαθέσιμο εδώ
- Shayna Bauchner, Nothing Called Freedom, Human Rights Watch, Διαθέσιμο εδώ
- Myanmar Rohingya: What you need to know about the crisis, BBC, Διαθέσιμο εδώ
