Της Κωνσταντίνας Μουμτζή,
«Ο Θεός είναι πανταχού παρών», λένε. Σε κάθε κουλτούρα και σε κάθε θρησκεία με διαφορετικό όνομα και πρόσωπο. Παρά τη διαφορά στην προσφώνηση και τον τρόπο εφαρμογής της λατρείας προς το πρόσωπό Του, η ιδέα είναι κοινή. Κάποιοι θα έλεγαν ότι όλες οι θρησκείες, ανεξαρτήτως περιεχομένου, οδηγούν στον ίδιο Θεό.
Η θρησκεία, ουσιαστικά, θεωρείται πλέον ένα κοινωνικό ανθρώπινο κατασκεύασμα. Αποτελεί προϊόν της ανάγκης των ανθρώπων να πιστεύουν σε κάτι, να έχουν από κάπου να πιαστούν και να αντλούν δύναμη. Από κάτι το οποίο θα είναι διαφορετικό από τους ίδιους και θεωρητικά ανώτερο. Κάτι στο οποίο θα μπορούν να αποδίδουν ευθύνες και να «χρησιμοποιούν», όταν δεν θα ξέρουν τι να περιμένουν σε μια δύσκολη κατάσταση, όπου, μέσω της προσευχής, θα ζητήσουν το καλύτερο για αυτούς.
Αυτά απορρέουν από δυο βασικές ψυχολογικές θεωρίες. Καταρχάς, όταν διαδραματίζονται κάποια γεγονότα μπροστά μας, έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι από κάπου προκλήθηκαν. Πάντα υπάρχει η αναζήτηση ενός παράγοντα, ακόμα και για πολύ απλοϊκά πράγματα. Για παράδειγμα, αν δούμε ένα φύλλο να κουνιέται, θα υποθέσουμε ότι έγινε από τον αέρα. Οι άνθρωποι ψάχνουμε την αιτία, γιατί διαφορετικά δεν μπορούμε να συμβιβαστούμε με το ανεξήγητο.
Δεύτερον, σημασία έχει η «θεωρία του νου». Σε αυτή την περίπτωση εστιάζουμε στη συμπεριφορά των ατόμων και, κατ’ επέκταση, στην επεξήγηση και αιτιολόγηση μίας Χ συμπεριφοράς. Με βάση αυτή τη θεωρία, το άτομο πιστεύει πως κρύβονται διάφοροι λόγοι πίσω από αυτή τη συμπεριφορά και προσπαθεί να εντοπίσει ποιος λόγος είναι ακριβώς.
Έστω ότι βρισκόμαστε σε έναν χώρο και συμβαίνει κάτι περίεργο ή αφύσικο. Για παράδειγμα, χωρίς κάποιον ορατό λόγο, πέφτει κάτω μία ζακέτα που είναι κρεμασμένη ή είμαστε στον δρόμο και πέφτει μπροστά μας μια πέτρα. Από την άλλη, έστω ότι γίνεται μια έκρηξη ηφαιστείου, η οποία επιφέρει τρομερές καταστροφές. Και στις δυο περιπτώσεις θα αναζητηθεί, φυσικά, η αιτία και υπάρχουν πολλές πιθανότητες να αποδοθεί σε κάτι θεϊκό. Ακόμα και σε κάποιο φάντασμα, εν ολίγοις σε κάτι υπερφυσικό. Μπορεί με κάποια περαιτέρω ανάλυση να αποδειχθεί ότι, τελικά, έριξε την πέτρα κάποιος μακριά από το οπτικό μας πεδίο ή πως λόγω της υπερθέρμανσης έγινε ή έκρηξη, αλλά μέχρι τότε, ίσως κάποιος σκεφτεί κάτι από αυτά που αναφέρθηκαν.
Επιπρόσθετα, ίσως η ύπαρξη της θρησκείας να σχετίζεται με την αναζήτηση νοήματος στη ζωή. Ίσως αυτός ο δρόμος που επιτάσσει η θρησκεία και, έπειτα, ο διαχωρισμός των ατόμων στον παράδεισο και την κόλαση να είναι ο δίαυλος για την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Ακόμη να αποτελεί ένα «εγχειρίδιο» συμπεριφοράς, εφόσον υπάρχουν πράξεις και συμπεριφορές που καταδικάζονται από τη θρησκεία. Σύμφωνα με ένα πείραμα που διεξήχθη από τον Dr. Inzlicht στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, στο οποίο έγινε έλεγχος του κατά πόσο η εγκεφαλική δραστηριότητα των θρησκευόμενων ατόμων διαφέρει από αυτή των μη θρησκευόμενων σε καταστάσεις που το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τα λάθη του, βρέθηκε πως υπάρχει θετική συσχέτιση ανάμεσα στο άγχος και τη θρησκεία. Ταυτόχρονα, σε άλλη έρευνα για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Αμερικανών, αναδείχθηκαν συναισθήματα και άγχους, αλλά και εμμονής, δυσφορίας και αβεβαιότητας.
Τέλος, με βάση τον ψυχολόγο John Bowlby, έμφαση δίνεται στη συναισθηματική προσκόλληση που αναπτύσσουν τα παιδιά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Ανάλογα τους δεσμούς που έχουμε δημιουργήσει στα πρώιμα χρόνια συνεχίζουμε να ανατρέχουμε σε αυτούς, αλλά, παράλληλα, να δημιουργούμε και νέους, ακόμα και με άψυχα/θεϊκά πρόσωπα.
Συμπερασματικά, η θρησκεία είναι κάτι το οποίο μας συνδέει όλους. Πέρα από τις επιφανειακές διαφορές, κάθε πολιτισμός έχει τη δική του θρησκεία. Αυτή μπορεί να αποτελέσει πηγή άντλησης ενέργειας και κουράγιου, αλλά κάποιες φορές μπορεί και να είναι παραπλανητική. Σημασία έχει το πώς την ορίζει ο κάθε άνθρωπος και κατά πόσο επιτρέπει στο θεϊκό στοιχείο να καθορίσει τις πράξεις του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Many Religions Are There in the World?, learnreligions.com, διαθέσιμο εδώ
