Του Ελευθέριου Χονδρού,
Είναι ένα ωραίο τραγούδι της Milva, με τίτλο «Για τους νεκρούς» του Reggio Emilia. Αναφέρεται σε ένα ιστορικό γεγονός, που πλέον έχει διαγραφεί από τις μνήμες του κόσμου. Τη δεκαετία του ‘60, μια ανίσχυρη μονοκομματική κυβέρνηση μειοψηφίας του κόμματος που κυβερνούσε μονίμως την Ιταλία, από το τέλος του πολέμου ως και το ’90, βρήκε υποστήριξη για την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία στις ψήφους ενός νεοφασιστικού κόμματος. Το κόμμα αυτό είχε ιδρυθεί από, θα έλεγε κανείς, μικρής σημασίας στελέχη του μουσολινικού καθεστώτος, το 1946, με ιδρυτικό προορισμό «την εναντίωση στο δημοκρατικό σύστημα και τη διατήρηση στη ζωή της φασιστικής ιδέας». Η συμμετοχή του λοιπόν, στην πλειοψηφία το 1960, ήταν ο αποδιοπομπαίος τράγος για ένα μεγάλο πολιτικό σκάνδαλο που ακολούθησε, αλλά και μεγάλες αντιφασιστικές πάλες, που οδήγησαν σε αιματοχυσίες.
Το ματωμένο αυτό καλοκαίρι του ‘60 άφησε πίσω του, εκτός από το τραγούδι της Milva, και μια ισχυρή πολιτική κληρονομιά. Τότε γεννήθηκε η έκφραση «κόμματα του συνταγματικού τόξου», την οποία πρόσφατα σφετεριστήκαμε και εμείς εδώ στην Ελλάδα έναντι στη Χρυσή Αυγή. Ήταν ένα μέτωπο όλων των άλλων κομμάτων, που διαφωνούσαν διηνεκώς μεταξύ τους στα πάντα, αλλά τα βρίσκαν σε κάτι, στην πολιτική περιθωριοποίηση των νεοφασιστών. Το μέτωπο παρέμεινε ενωμένο παρά τις τρικυμίες της πολιτικής ζωής, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τότε λίγο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, αποσυντέθηκε ολοκληρωτικά και το παλιό πολιτικό σύστημα της χώρας και αναδύθηκε ένας ύπουλος εκατομμυριούχους και ιδιοκτήτης τηλεοπτικών σταθμών, ο Silvio Berlusconi. Ο εκατομμυριούχος Silvio δεν άργησε να περιλάβει κάτω από την εκλογική του ομπρέλα τους επιγόνους των νεοφασιστών, που είχαν πολλές φορές καμουφλαριστεί προκειμένου να βγουν από την απομόνωση. Τους προσέφερε έτσι την πολιτική νομιμοποίηση που για τρεις δεκαετίες ματαίως επιζητούσαν. Και να που τώρα η τελευταία μετάλλαξη του νεοφασιστικού πολιτικού σχηματισμού, που πήρε το νέο όνομα «Ιταλοί αδελφοί» (Fratelli d’Italia) αλλά διατηρεί το ίδιο έμβλημα του 1946, τη μουσολινική τρίχρωμη φλόγα, διεκδικεί κάτι περισσότερο από το δικαίωμα συμμετοχής, ως ελάσσων και ασήμαντος εταίρος, σε μια δεξιά εκλογική συμμαχία.
Οι Fratelli σκοπεύουν να ηγηθούν στις εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου και να ορίσουν ως επόμενη Πρωθυπουργό της Ιταλίας την κάπως «ποπ» αρχηγό τους, Giorgia Meloni. Οι κληρονόμοι του κακόφημου Benito προηγούνται με διαφορά ως τώρα στις δημοσκοπήσεις επειδή ήταν ο μόνος πολιτικός σχηματισμός στην αντιπολίτευση, που στήριζε την κυβέρνηση Draghi. Κι έτσι, αν δεν συμβεί ένα θαύμα στους επόμενους δύο μήνες όπως είπε και ο Carlo Calenda, επικεφαλής του κεντρώου κόμματος Azione (Δράση), προ λίγων ημερών, οι εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου θα είναι «η κρισιμότερη αναμέτρηση από κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής άποψης, που έζησε ποτέ η Ιταλία». Προσέθεσε επίσης πως η Ιταλία κινδυνεύει με τη νίκη της άκρας δεξιάς, της Lega και του Berlusconi να βρεθεί στο πλευρό της αυταρχικής Ουγγαρίας και Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι τα στελέχη της πιο πεφωτισμένης πτέρυγας της Forza Italia εγκατέλειψαν το κόμμα.
Πώς φτάσαμε, όμως, στο σημείο η Ιταλία να βρίσκεται προ των πυλών ενός εφιάλτη;
Όλα ξεκίνησαν όταν το λαϊκιστικό Κίνημα Πέντε Αστέρων (M5S), η ακροδεξιά Lega του Mateo Salvini και η Forza Italia του Silvio Berlusconi, δεν συμμετείχαν σε ψήφο εμπιστοσύνης στη Γερουσία που ουσιαστικά κάλεσε τα κόμματα να εγκρίνουν πνεύμα συνεργασίας. Έχοντας πίσω του μια τεράστια δημόσια υποστήριξη, ο πρώην τεχνοκράτης Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είχε προσπαθήσει να συνεχίσει τη διακυβέρνησή του υπό τον όρο ότι η συμμαχία του «ξανά οικοδόμησε ένα σύμφωνο εμπιστοσύνης» που θα της επέτρεπε να συνεργαστεί για να ξεπεράσει τεράστιες προκλήσεις τους επόμενους μήνες.
Αυτό όμως δεν έγινε και έτσι ο «Σούπερ Μάριο» υπέβαλε επισήμως την παραίτησή του, και μάλιστα για δεύτερη φορά, στον Ιταλό Πρόεδρο Mattarella το πρωί της περασμένης Πέμπτης και έγινε δεκτή. Ανακοινώνοντας την ίδια Πέμπτη ότι υπέγραψε διάταγμα για τη διάλυση του Κοινοβουλίου, ο Ιταλός Πρόεδρος, είπε: «Η περίοδος που διανύουμε δεν επιτρέπει καμία παύση στη δράση που απαιτείται για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων και τον αυξανόμενο πληθωρισμό». Ο δεξιός συνασπισμός λοιπόν προβλέπεται να κερδίσει — το ερώτημα είναι κατά πόσο. Ενώ ο Draghi θα παραμείνει υπηρεσιακά στα καθήκοντα του μέχρι να πάρει την εξουσία μια νέα κυβέρνηση, η αποχώρησή του έχει αφήσει τους επενδυτές να ανησυχούν για τις οικονομικές προοπτικές της Ιταλίας. Μια συμμαχία υπό την ηγεσία των ακροδεξιών Brothers of Italy της Giorgia Meloni, η οποία περιλαμβάνει το League του Matteo Salvini και το Forza Italia του Silvio Berlusconi, έχει μεγάλο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις ενόψει των γενικών εκλογών. Εάν οι άλλες δυνάμεις διχαστούν, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλειοψηφία δύο τρίτων και στα δύο σώματα του Κοινοβουλίου, σύμφωνα με ανάλυση του Youtrend/CattaneoZanetto & Co. Αυτό το αποτέλεσμα θα ήταν παρόμοιο με αυτό του Ούγγρο ηγέτη Orban, ο οποίος κέρδισε μεγάλη πλειοψηφία το 2010.
Τι σημαίνει αυτό για την Ε.Ε;
Η Mara Carfagna, Yπουργός αρμόδια για τον ιταλικό Νότο, η οποία εξήλθε της Forza Italia και βρίσκεται τώρα στο πλευρό του Calenda, υπογράμμισε παράλληλα ότι «όποιος προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης Draghi, το έκανε μόνον για μικροπολιτικούς υπολογισμούς και οφέλη». «Στο νέο κόμμα μου, τώρα, ουδείς θα σκεφθεί να στήσει πλεκτάνη με τη Ρωσία ή με την Κίνα. Κανείς μας δεν θα συμμαχήσει με τον Orban και δεν θα ζητήσει τη δημιουργία νέου, τεράστιου δημόσιου χρέους», πρόσθεσε η Carfagna. Αξίζει να αναφερθεί πως στη χώρα έχει γίνει έντονη συζήτηση εάν και κατά πόσο υπάρχει ρώσικος δάκτυλος πίσω από την παραίτηση Draghi.`Ο Getano Azzariti, καθηγητής συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι ο περίπλοκος συνδυασμός της αναλογικής ψηφοφορίας της Ιταλίας και πρώτα πέρα από τη θέση έθεσε τον δεξιό συνασπισμό σε «μεγάλο πλεονέκτημα». Έχοντας ήδη αποφασίσει να παρουσιάσει έναν κοινό υποψήφιο, «είναι σαφές ότι η κεντροδεξιά θα κερδίσει», είπε, παρά τις διαφορές εντός αυτού του συνασπισμού και τις εντάσεις μεταξύ Meloni και Salvini. Εάν κερδίσει ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία των Brothers of Italy, «θα προσφέρει ένα πολύ πιο ανατρεπτικό σενάριο για την Ιταλία και την Ε.Ε.», έγραψε ο Luigi Scazzieri, ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση.
Η συγκυρία δεν επιτρέπει να σκεφθεί κανείς ότι το ιταλικό δράμα αφορά την Ιταλία μόνο. Η ξαφνική ανατροπή της κυβέρνησης της Ιταλίας στερεί σε μία κρίσιμη στιγμή, την Ευρώπη από τη σημαντικότερη, μάλλον, ηγετική φυσιογνωμία της, την στιγμή όπου δύο από τις μεγαλύτερες δυνάμεις της Ε.Ε. – η Γαλλία και η Γερμανία περνούν στην ζώνη του πολιτικού λυκόφωτος. Ο Draghi αποτελούσε αδιαμφισβήτητα ασφαλές λιμάνι για την Ε.Ε., αλλά όπως συνέβη ξανά ανατράπηκε. Όπως είχε πει ο ιστορικός Adam Tooze, όταν ορίστηκε ο Draghi στο τιμόνι της ιταλικής κυβέρνησης, «οι δημοκρατίες μπορεί να το βρίσκουν δύσκολο να ζήσουν χωρίς τους τεχνοκράτες, αλλά “δεν θα μας σώσουν” και δεν θα σώσουν την Ιταλία». Ο Mario Draghi υπήρξε ακόμα μία παρένθεση πολιτικής σταθερότητας σε μια ιστορία πολιτικής αστάθειας, με τη γειτονική μας χώρα να έχει αλλάξει 69 κυβερνήσεις από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που απαιτείται, επιχειρηματολογούν οι αρθρογράφοι, είναι η ανάπτυξη μιας νέας πολιτικής κουλτούρας ωριμότητας και υπευθυνότητας.
Φαίνεται πάντως πως αυτό πιο εύκολα λέγεται παρά γίνεται. Και το ενδεχόμενο διαδοχής του από μια κυβέρνηση «τρίο Στούτζες» (Meloni, Salvini, Berlusconi) υπόσχεται πλήρη παράλυση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αν συνυπολογίσει μάλιστα κανείς και το ενδεχόμενο οι έτσι κι αλλιώς νευρικές αγορές να τιμολογήσουν υπερβολικά τον «κίνδυνο» μιας χώρας, που έχει το μεγαλύτερο χρέος στην Ευρωζώνη (και το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο), τα σενάρια αρχίζουν να γίνονται εφιαλτικά. Κι υπάρχει ένας ακόμη λόγος που δίνει στο πολιτικό δράμα μια διεθνή σημασία. Η Ιταλία -η πρώτη χώρα στον κόσμο που υπέκυψε στον φασισμό και σημειωτέον ήταν συχνά το πολιτικό εργαστήριο όπου γεννήθηκαν πολιτικά φαινόμενα προς εξαγωγή, είναι κάτι σαν μαγικός καθρέπτης, όπου άλλες χώρες αντικρίζουν τα δικά τους «προσεχώς».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Italy’s Far-Right Favorite Aims to Stick to EU Budget Rules, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
- Italy’s Right Has an Orban-Style Super Majority Within Reach, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
- Il patto d’acciaio tra Putin e Salvini non è fiction: è in un contratto. Eccolo, IL Foglio, διαθέσιμο εδώ
- Giorgia Meloni moves closer to Italian premiership after rightwing parties strike deal, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Ιταλία: Ο Μπερλουσκόνι εγκρίνει Σαλβίνι και Μελόνι για να ηγηθούν της επόμενης κυβέρνησης, Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- Far right in front for snap Italy election after Draghi goes, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Ιταλία: Η χώρα μας κινδυνεύει να βρεθεί στο πλευρό της Ουγγαρίας και της Ρωσίας, δήλωσε ο Κ. Καλέντα, Naftemporiki, διαθέσιμο εδώ
- Ο Ντράγκι υπήρξε ακόμα μία παρένθεση σταθερότητας στη γειτονική χώρα, που έχει αλλάξει 69 κυβερνήσεις από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Μυρτώ Μπούτση, Παραπολιτικά – έντυπη έκδοση 30/07/2022.
- Στον Ιταλικό καθρέφτη, Παύλος Τσίμας, Τα Νέα – έντυπη έκδοση 30/07/2022.
