Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,
Ο Λιντς είναι ένας σκηνοθέτης που εντάσσεται μέσα στα αουτσάιντερ του αμερικανικού κινηματογράφου, όπως ο Κιούμπρικ και άλλοι, με ταινίες αμφιλεγόμενες για πολλούς· γι’ αυτόν τον λόγο έφευγαν από τα σύνορα της χώρας και ζητούσαν καταφύγιο σε ευρωπαϊκές χώρες ή και όχι, για να βρουν γόνιμο έδαφος ανάπτυξης των ιδεών τους, αλλά και των περίπλοκων και σοκαριστικών ιστοριών τους. Σε αντίθεση με τον Κιούμπρικ, ο Λιντς παρέμεινε στην πατρίδα του και εργάστηκε δυναμικά, έτσι ώστε να προβάλει στο κοινό καθημερινές ιστορίες με μεταφυσικό και σουρεάλ χαρακτήρα, μία βασική έλλειψη για τον χολιγουντιανό κινηματογράφο στα δύο τελευταία τέταρτα του 20ού αιώνα.
Την αρχή αυτού του τόσο γλυκού παραλογισμού ο Λιντς την ξεκίνησε με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία του Eraserhead. Η ταινία εγγράφεται σχεδόν μέσα σε αυτό που λέμε ταινίες δωματίου. Μία πλήρως κλειστοφοβική ταινία, με στοιχεία σουρεαλισμού και τρόμου. Αυτό που προσπάθησε ο Λιντς ήταν να τραβήξει τον θεατή και να του προβάλλει έναν από τους πιο σκοτεινούς εφιάλτες του σε ένα βιομηχανικό και απελπιστικά συναισθηματικά αποστειρωμένο και, ταυτόχρονα, βρώμικο κόσμο. Ο παραλογισμός της ταινίας φαίνεται από την αρχή, όταν ο νεαρός πρωταγωνιστής πάει να γνωρίσει την οικογένεια της αγαπημένης του. Μια οικογένεια άκρως προβληματική και επικίνδυνη με συμπεριφορές επικίνδυνα αλλόκοτες και, στο τέλος, με ένα παιδί, το οποίο γεννιέται πρόωρα από μία αμφιλεγόμενη σεξουαλική επαφή, με αποτέλεσμα να θυμίζει ένα μεγεθυμένο άρρωστο σπερματοζωάριο.
Οι τεχνικές του τρόμου του Λιντς, τις περισσότερες φορές, έρχονται πάντα μέσα από το σκοτεινό παράδοξο που προβάλλει. Αυτό το παράδοξο έρχεται μέσω ατμόσφαιρας, διαλόγων που φαίνονται απλοϊκοί, αλλά φαντάζουν τρομακτικοί μέσα στο σύμπαν των ταινιών, αλλά και μέσω κινησιολογίας. Η μη ανθρώπινη, συνηθισμένη κινησιολογία στις ταινίες του σκηνοθέτη, σχεδόν παροξυντική εμφανίζεται στο Eraserhead, αλλά και στο Twin Peaks. Στο αριστούργημα Twin Peaks, μέσα στο κόκκινο δωμάτιο ο Ντεντέκτιβ Κούπερ θα συνομιλήσει με έναν μυστηριώδη άντρα που πάσχει από νανισμό, αλλά και με τη νεκρή Λόρα Πάλμερ. Οι κινήσεις αυτού του μυστηριώδη άντρα, σε συνδυασμό με τα λόγια του, αλλά και τον ρουχισμό του, τον κάνουν μία ολοκληρωμένη απειλή. Όμως, οι τεχνικές του δεν σταματούν εδώ. Βάζει τους ηθοποιούς του να μιλούν ανάποδα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, έτσι ώστε να αντιστρέφει τον ήχο και να μιλούν σαν να προέρχονται από κάποιον άλλο κόσμο ή χειρότερα από κάποιο παράλληλο σύμπαν. Οι μυστηριώδεις χαρακτήρες του Λιντς δεν χρειάζονται όνομα. Την ονοματολογία αυτών των χαρακτήρων την αφήνει στο κοινό του. Έτσι, έχουμε τον μικρό άντρα (Small Man), τον γίγαντα, αλλά και έναν άλλο μυστηριώδη άντρα στο Lost Highway.
Αυτός ο άντρας με το άσπρο του χλωμό, χαμογελαστό και δίχως φρύδια πρόσωπο θα κάνει τον πρωταγωνιστή να φρικάρει. Μία υποδεέστερη ταινία θα έβαζε τη συζήτηση αυτών των δύο αντρών σε ένα σκοτεινό δωμάτιο ή σε έναν έρημο δρόμο ένα βράδυ. Όμως εδώ, ο Λιντς κάνει κάτι παραβατικό, καθώς η συζήτηση αυτή λαμβάνει χώρο σε ένα πάρτι, που μάλλον φαίνεται ότι ο υπόλοιπος κόσμος δεν αντιλαμβάνεται την παρουσία αυτού του άντρα και όχι επειδή αδιαφορούν λόγω διασκέδασης, απλά μάλλον δεν τον βλέπουν.
Αλλά όπως είχε πει και ο Στίβεν Κινγκ: «Τα τέρατα και τα φαντάσματα δεν υπάρχουν, σε αντίθεση με τους ανθρώπους που μπορούν να γίνουν τέρατα και φαντάσματα». Αυτό φαίνεται και σε άλλες ταινίες του Λιντς, όπως το Blue Velvet, της οποίας ο βασικός τρόμος είναι ένας διεστραμμένος σεξουαλικά και κοινωνικά δολοφόνος, που του αρέσει να παίζει και να τρομοκρατεί τα θύματά του. Αυτό τον άνθρωπο τον υποδύεται ο εκπληκτικός Ντάνυ Χόπερ. Η ερμηνεία του με την καθοδήγηση του Λιντς είναι αξιομνημόνευτη. Ακραία χειριστικός, απρόβλεπτος και επικίνδυνος. Η ψυχεδέλεια του Λιντς έχει συνέχεια, καθώς βλέπουμε να βάζει αυτόν τον άνθρωπο να αναπνέει μέσω τεχνικής υποστήριξης, όταν ο ίδιος το χρειάζεται μέσα από μία μπουκάλα οξυγόνου (ή μπορεί και όχι), η οποία βρίσκεται μέσα στο σακάκι του.
Ο Ντέιβιντ Λιντς προσπαθεί να μας τραβήξει μέσα στους δικούς του εφιάλτες. Μάλλον είναι ένας τρόπος να τους εξαγνίζει. Το σημαντικό με τον Λιντς είναι ότι όλη αυτή η παραδοξότητα και το μυστήριο είναι στάση ζωής για τον ίδιο. Πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν η τιμητική του βράβευση στα Όσκαρ, που στο τέλος του λόγου του απευθύνεται σε κάποιον ή κάποια και του λέει «Έχεις ενδιαφέρον πρόσωπο». Αυτό το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται, μπορεί να ήταν το αγαλματίδιο με το οποίο βραβεύτηκε ή ακόμα και ένα πρόσωπο φανταστικό που ζει μέσα στο μυαλό του Λιντς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- I See Myself: Eraserhead, creterion.com, διαθέσιμο εδώ.
- The films of David Lynch – a retrospective, lumiere.nl, διαθέσιμο εδώ.
