Της Δανάης Τομαροπούλου,
Η φυσιολογική ανάπτυξη-λειτουργία του οργανισμού μας στηρίζεται στην αυστηρή ρύθμιση του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, της κυτταρικής διαφοροποίησης, του κυτταρικού κύκλου, του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου (απόπτωση), της μεταγωγής σημάτων και της επιδιόρθωσης γενετικών βλαβών στο DNA. Οποιαδήποτε απορρύθμιση στους προαναφερθέντες μηχανισμούς, καθώς και μεταλλάξεις που προκαλούν ενεργοποίηση των ογκογονιδίων και αναστολή λειτουργίας των ογκοκατασταλτικών οδηγεί σε μη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού και εν τέλει, στην καρκινογένεση, γενετική ασθένεια που έχει ως ειδοποιό διαφορά από τις υπόλοιπες τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό ως απόρροια της συσσώρευσης μεταλλάξεων σε σωματικά κύτταρα του οργανισμού μας. Ο καρκίνος κατά κανόνα δεν αποτελεί κληρονομική ασθένεια, αλλά ένα πολυπαραγοντικό νόσημα, του οποίου η εμφάνιση επηρεάζεται τόσο από το περιβάλλον, όσο και από την κληρονομικότητα. Μολονότι χαρακτηρίζεται ως μη κληρονομική ασθένεια, ένα ποσοστό της τάξεως του 5% οφείλεται σε οικογενείς μορφές, όπως ο οικογενής καρκίνος του στομάχου που αποτελεί την τρίτη συχνότερη μορφή καρκίνου στους άνδρες και την πέμπτη στις γυναίκες.
Τι είναι ο οικογενής καρκίνος του στομάχου και πού οφείλεται η εμφάνισή του ;
O στόμαχος είναι ένας σάκος που συνδέει τον οισοφάγο με το λεπτό έντερο και έχει τέσσερα ανατομικά διαμερίσματα: την καρδιά, τον θόλο, τον πυλωρό και το σώμα. Το τοίχωμά του αποτελείται από πέντε χιτώνες με την επιφάνεια του βλεννογoνiου χιτώνα να σχηματίζει κάποιες αναδιπλώσεις, τις πτυχές. Αποτελεί όργανο που βοηθάει στην πέψη των τροφών μέσω του γαστρικού υγρού και στην προώθηση του προϊόντος της πέψης στο λεπτό έντερο. Ο κληρονομικός καρκίνος του στομάχου αποτελεί μορφή καρκίνου που κληρονομείται από τους γονείς στους απογόνους, λόγω μεταλλάξεων στα κύτταρα της γαμετικής σειράς και χωρίζεται στις ακόλουθες κατηγορίες:
- Κληρονομικός/οικογενής καρκίνος στομάχου, που οφείλεται σε μεταλλάξεις του ογκοκατασταλτικού γονιδίου CDH1 –γονιδίου που καταστέλλει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό– που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη Ε καντχερίνη, μία διαμεμβρανική πρωτεΐνη υπεύθυνη για την επικοινωνία των κυττάρων, τη μεταγωγή σημάτων για τον πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση. Το γονίδιο CDH1 κληρονομείται με αυτοσωματικό επικρατή χαρακτήρα, δηλαδή όταν ένας γονέας είναι φορέας του παθολογικού αλληλομόρφου έχει 50% πιθανότητα κάθε απόγονος να το κληρονομήσει. Η μετάλλαξη μπορεί να κληρονομηθεί τόσο από τη μητέρα, όσο και από τον πατέρα στους απογόνους.
- Οικογενές καρκίνωμα εντερικού τύπου
- Σύνδρομα FA, Li-Fraummeni, HNPCC, Cauden, Peutz-Jeghers.
Μεταλλάξεις σε ογκογονίδια, όπως τα c-erbB2, c-met, ras και ογκοκατασταλτικών, όπως p53, που κληρονομούνται από γενιά σε γενιά, πυροδοτούν την εμφάνιση του γαστρικού καρκίνου. Πιο αναλυτικά:
- To ογκογονίδιο c-erbB2 εντοπίζεται στο χρωμόσωμα 17 και υπό φυσιολογική ρύθμιση της έκφρασής του κωδικοποιεί μία διαμεμβρανική πρωτεΐνη, της οποίας το εξωκυττάριο τμήμα εμφανίζει ρόλο υποδοχέα αυξητικού παράγοντα, με τον αυξητικό παράγοντα να επάγει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Μεταλλάξεις που οδηγούν σε υπερέκφραση του γονιδίου c-erbB2 συνδέονται με εμφάνιση του γαστρικού καρκίνου.
- Το ογκογονίδιο c-met που εντοπίζεται στο χρωμόσωμα 7 κωδικοποιεί την πρωτεΐνη υποδοχέα του ηπατοκυτταρικού αυξητικού παράγοντα και η υπερέκφρασή του οδηγεί στην εμφάνιση καρκίνου του στομάχου.
- Τα ογκογονίδια ras κωδικοποιούν πρωτεΐνες που βρίσκονται στην ενδοκυτταρική πλευρά της μεμβράνης των κυττάρων και είναι υπεύθυνες για τη μεταφορά σηματοδοτικών μορίων –πληροφοριών– στον πυρήνα του κυττάρου.
- To ογκοκατασταλτικό γονίδιο p53 κωδικοποιεί μία πρωτεΐνη που διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον κυτταρικό κύκλο. Η αδρανοποίηση του γονιδίου αποτελεί αιτία εμφάνισης κακοήθους νεοπλάσματος.
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα εκείνα που μας προϊδεάζουν για την εμφάνιση γαστρικού καρκίνου;
Ο γαστρικός καρκίνος αποτελεί μία μορφή καρκίνου, του οποίου η εμφάνιση συνδέεται άμεσα με το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ, την ποσότητα κρέατος που προσλαμβάνουμε εβδομαδιαίως, το φύλο, ακόμα και την ομάδα αίματός μας, δεδομένου ότι τα άτομα με ομάδα αίματος Α έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης απ’ ό,τι τα άτομα με ομάδες αίματος Β, ΑΒ ή Ο. Τα κύρια συμπτώματα των ατόμων που πάσχουν από καρκίνο του στομάχου είναι έμετοι, ναυτία, διάρροια, δυσκοιλιότητα, ανορεξία, καταβολή, πυρετός, εύκολος κορεσμός, δυσπεψία και απώλεια βάρους.
Μέτρα που μπορούμε να ακολουθήσουμε για πρόληψη
- Βάσει πολλών ερευνών, δίαιτες πλούσιες σε κατανάλωση φρούτων και λαχανικών μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης γαστρικού καρκίνου. Ένας λόγος είναι οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των φρούτων και των λαχανικών που περιέχουν σε μεγάλες ποσότητες βιταμίνη C, βήτα-καροτίνη και άλφα-τοκοφερόλη (βιταμίνη Ε).
- Αποφυγή καπνίσματος, δεδομένου ότι οι καπνιστές διατρέχουν 1,5-6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου.
- Αποφυγή έκθεσης σε σκόνη, οξείδια του αζώτου, ιονίζουσα ακτινοβολία.
- Αποφυγή κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ. Το οινόπνευμα που περιέχεται στα ποτά σχετίζεται σε υψηλό βαθμό με την εμφάνιση καρκίνου του στομάχου.
- Κατανάλωση τροφών πλούσιες σε βιταμίνες Α, Β1, Β2, C και E.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α: γάλα, τυριά, αυγά
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β1: όσπρια, δημητριακά, φρέσκα λαχανικά, φρούτα, μοσχαρίσιο κρέας
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β2 :Κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C: φρούτα και λαχανικά.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Ε: αμύγδαλα, σπόροι, σπανάκι, μπρόκολο
Συμπερασματικά, ο καρκίνος του στομάχου αποτελεί μία από τις συχνότερες μορφές νεοπλασιών που προσβάλλουν σε μεγάλο ποσοστό και τα δύο φύλα. Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό νόσημα, ωστόσο ένα ποσοστό που ανέρχεται στο 5% είναι κληρονομικό. Μία μορφή οικογενούς καρκίνου αποτελεί ο καρκίνος του στομάχου, ο οποίος κληρονομείται από τους γονείς στους απογόνους, όταν οι μεταλλάξεις συμβαίνουν στα κύτταρα της γαμετικής σειράς. Ωστόσο, όπως προαναφέραμε, στο μεγαλύτερο μέρος του ο καρκίνος δεν οφείλεται αποκλειστικά στο κληρονομικό υπόβαθρο, αλλά και στην επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων που προκαλούν σταδιακά συσσώρευση μεταλλάξεων στα σωματικά μας κύτταρα. Δεδομένου, λοιπόν, ότι ο καρκίνος δεν είναι μόνο κληρονομική ασθένεια, η τήρηση ενός σωστού διατροφικού τρόπου ζωής αποτελεί ένα σπουδαίο όπλο για τη θωράκιση του οργανισμού μας, διότι η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παγώνη Σταμάτα (2008), Καρκίνος Στομάχου Στον Ελληνικό Πληθυσμό, κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαθέσιμο εδώ
- Άντρος Ε. Χαραλαμπους (2004), Η Μελέτη Της Έκφρασης Του Ογκογονιδίου P21 Στην Εξέλιξη Και Πρόγνωση Του Καρκίνου Του Στομάχου, Iατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαθέσιμο εδώ
- Κωνσταντίνος Τριανταφύλλου (2004), Καρκίνωμα Του Στομάχου Έκφραση Των Γονιδίων Bcl-2, p53, mdm2 και του Δείκτη Απόπτωσης, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαθέσιμο εδώ
- Δημήτριος Μ. Λεφαντζής (2001), Η Διατροφή και Ο Καρκίνος Στόματος, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαθέσιμο εδώ
- Ευδοξία Σίντου- Μαντέλα (2014), Συσχέτιση Ογκογονιδίων Και Αντιογκογονιδίων σε Καρκινώματα Στομάχου, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διαθέσιμο εδώ
