Του Νίκου Διονυσάτου,
Η Ολλανδία αποτελεί εκτός από μια από τις πιο πολυπολιτισμικές και ανεκτικές κοινωνίες του κόσμου, και μια από τις κοινωνίες όπου τα σύγχρονα “cultural wars” λαμβάνουν χώρα με όλη τους τη σφοδρότητα. Όπως είναι φυσικό λοιπόν, οι διχαστικές πολιτικές της ταυτότητας και το μετααποικιακό τραύμα, τόσο από την πλευρά του καταδυναστευόμενου, όσο και από την πλευρά του δυνάστη, αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των πολιτικών συζητήσεων στην Ολλανδία τα τελευταία χρόνια. Αυτό, σε συνδυασμό με την έντονη πολιτική πολυδιάσπαση που συναντάται στο πολιτικό σκηνικό της χώρας και το αυστηρά αναλογικό της εκλογικό σύστημα, έχει οδηγήσει και σε διάφορα περίεργα φαινόμενα. Ένα από αυτά τα φαινόμενα είναι και το πολιτικό κόμμα «DENK», που μπήκε και επίσημα στο ολλανδικό Κοινοβούλιο με τρεις βουλευτές το 2017.
Τον Νοέμβριο του 2014, δύο τουρκικής καταγωγής βουλευτές του Εργατικού Κόμματος, ο Tunahan Kuzu και ο Selçuk Öztürk, ανεξαρτητοποιήθηκαν επεισοδιακά από το κόμμα, έπειτα από μια κρίση σχετικά με τις δραστηριότητες διάφορων οργανώσεων τουρκικού ή ισλαμικού χαρακτήρα που δραστηριοποιούνταν στην Ολλανδία και οι Εργατικοί ήθελαν να θέσουν υπό παρακολούθηση. Μετά την ανεξαρτητοποίησή τους, τον Φεβρουάριο του 2015, ο Kuzu και ο Öztürk δημιούργησαν το DENK ως κοινοβουλευτική ομάδα. Στις εκλογές του 2017, οι δύο αυτοί βουλευτές θα επανεκλεγούν και μαζί τους θα εκλεγεί και ο σημερινός επικεφαλής του κόμματος, Farid Azarkan. Το όνομα του κόμματος αποτελεί ένα λογοπαίγνιο των ιδρυτών του, καθώς σημαίνει ταυτόχρονα «σκέψου» στα Ολλανδικά, και «ισορροπημένο» στα Τουρκικά, θέλοντας να δηλώσει τη διττή ταυτότητα, ολλανδική και τουρκική, του νέου αυτού πολιτικού φορέα.
Το κόμμα αρχικά λανσαρίστηκε ως κεντροαριστερό, με έντονη έμφαση στα μειονοτικά θέματα της μουσουλμανικής, και δη της τουρκικής, κοινότητας της Ολλανδίας. Οι πρώτες προοδευτικές «δικαιωματιστικές» εξαγγελίες και δηλώσεις στελεχών του DENK ωστόσο δεν άργησαν να δώσουν τη θέση τους σε πιο ύποπτες απόψεις, σχετικά τόσο με τους στόχους, όσο και με τις πολιτικές που το κόμμα ενδιαφερόταν να προωθήσει. Από υπέρμαχο της ίσης αντιμετώπισης των πολιτών ανεξαρτήτως θρησκεύματος, το κόμμα αποκάλυψε σταδιακά τις κοινές ιδεολογικές του γραμμές με το AKP του Tayyip Erdoğan στην Τουρκία. Το DENK είναι το μόνο κοινοβουλευτικό ολλανδικό κόμμα που έχει αρνηθεί, επανειλημμένως κιόλας, να καταδικάσει τις εκκαθαρίσεις του Erdoğan στο εσωτερικό της Τουρκίας και όλες τις άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων του καθεστώτος του, ενώ έχει κατηγορήσει και τουρκικής καταγωγής πολιτικούς άλλων κομμάτων ως «προδότες του τουρκικού έθνους». Στην εξωτερική πολιτική, το DENK αρνείται επίσης, εμμέσως τουλάχιστον, την αρμενική γενοκτονία, ενώ προωθεί ανοικτά και την αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους από την Ολλανδία, η οποία αναγνωρίζει σήμερα αποκλειστικά το Ισραήλ.
Παρόλο που το DENK χρησιμοποιεί συχνά μια “woke” αντιρατσιστική και αντιισλαμοφοβική γλώσσα σε ό,τι έχει να κάνει με ζητήματα εθνοτικών ταυτοτήτων, γενικά είναι κοινωνικά συντηρητικό, σε αντίθεση με άλλα, κοινοβουλευτικά ή μη, μειονοτικά κόμματα στην Ολλανδία, αντλώντας δύναμη κυρίως από τις εκτεταμένες, και βαθιά συντηρητικές, κοινότητες Τούρκων και Μαροκινών που ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχία σε πολλούς αναλυτές, οι οποίοι καταδεικνύουν την επιθετική και αυτονομιστική ρητορική του κόμματος ως πιθανή μελλοντική απειλή για την ενότητα της ολλανδικής κοινωνίας. Το DENK, το οποίο επανεξέλεξε 3 βουλευτές το 2021, παρότι οι δύο ιδρυτές του είχαν αποχωρήσει νωρίτερα από τους κόλπους του, προφανώς δεν αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την πολιτική σταθερότητα στην Ολλανδία για την ώρα, ωστόσο η ύπαρξη και η άνοδος του αποτελούν ένα ακόμα ανησυχητικό σημάδι για την αδυναμία των κοινωνιών της Δύσης να αντιμετωπίσουν αφενός την ισλαμοφοβία τους, και αφετέρου τις τοξικές αυτονομιστικές τάσεις των μουσουλμανικών κοινοτήτων εντός τους. Το αποικιακό βάρβαρο παρελθόν χωρών όπως η Ολλανδία κάνει τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα, καθώς θέτει τη συζήτηση πάντοτε σε ένα δίπολο θύτη και θύματος, μεταξύ Ολλανδών και μεταναστών τόσο από πρώην αποικίες, όσο και από χώρες όπως η Τουρκία.
Το πιο ανησυχητικό όμως απ’ όλα είναι η στενή συνεργασία που μειονοτικά και μονοθεματικά κατά βάση κόμματα μπορεί να έχουν με πολιτικές δυνάμεις όπως το AKP. Διότι σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται απλώς για διασπαστικές δυνάμεις που δρουν αυτοβούλως εντός του πολιτικού παιχνιδιού και της κοινωνίας μιας κυρίαρχης χώρας, αλλά για δυνάμεις οι οποίες στηρίζονται και από μια ξένη κυβέρνηση, προκειμένου να προωθούν συγκεκριμένα συμφέροντα. Και μπορεί αυτήν τη στιγμή το DENK να διαθέτει τρεις μόλις βουλευτές και μια χούφτα δημοτικούς συμβούλους, ωστόσο σε χώρες όπως η Ολλανδία, ή το γειτονικό Βέλγιο και η Σκανδιναβία, όπου κυριαρχούν συνεργατικά κυβερνητικά σχήματα, η ύπαρξη έστω και με έναν-δύο βουλευτές κομμάτων αποκλειστικά «δικαιωματιστικού» και εθνοθρησκευτικού χαρακτήρα εντός Κοινοβουλίου, μπορεί να έχει πραγματικά ολέθρια αποτελέσματα.
Για να συνδέσω, ωστόσο, κάπως τα όσα έχω θέσει ως τώρα και με την ελληνική περίπτωση, και παρά τις πολλές διαφορές σε πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο με την Ολλανδία, μπορεί να εντοπίσει κανείς μια σειρά από παραλληλισμούς. Στην Ελλάδα, αλλά και στα Βαλκάνια γενικότερα, η αναζωπύρωση των εθνικισμών, σε συνδυασμό με την επιθετική και επεμβατική πολιτική που θέλει να εφαρμόζει η Τουρκία, αλλά και τα “cultural wars”, που υφίστανται και εδώ, μπορούν να φέρουν μια σειρά από αναταραχές, στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο θα έχουν και τα μειονοτικά κόμματα. Το ΚΙΕΦ, δηλαδή το Κόμμα Ισότητας Ειρήνης και Φιλίας της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, σάρωσε στις εκλογές του 2019 σε Ξάνθη και Ροδόπη, ωστόσο δεν κατάφερε να εκλέξει κάποιον βουλευτή λόγω του ορίου του 3%. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι το κόμμα δεν έχει δύναμη να επηρεάζει τα πράγματα, ούτε ότι δεν επηρεάζει τις καταστάσεις στην περιοχή της Θράκης. Αντίστοιχα, υπάρχουν παρόμοια μειονοτικά μουσουλμανικά κόμματα, υποστηριζόμενα από την Τουρκία σε Βόρεια Μακεδονία και Ρουμανία, αλλά και στη Βουλγαρία, όπου το DPS, ή Κίνημα για τα Δικαιώματα και την Ελευθερία, δηλαδή το τοπικό κόμμα προάσπισης των μουσουλμανικών και Τουρκικών συμφερόντων, είναι το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στη Βουλή αυτή τη στιγμή. Με εκλογές απλής αναλογικής, οι οποίες θα έχουν όμως και το όριο του 3%, στην Ελλάδα του χρόνου, και εκλογές να έρχονται για άλλη μια φορά στη Βουλγαρία εφέτος, λοιπόν, μόνο ενδιαφέρουσα μπορεί να χαρακτηριστεί η παρουσία των μειονοτικών κομμάτων στις αναμετρήσεις αυτές.
Η Δύση, αλλά και τα Βαλκάνια, περνώντας δύο διαφορετικές παράλληλες κρίσεις ταυτοτήτων, δείχνουν επομένως να διαθέτουν, παραδόξως ίσως, μια κοινή, προβληματική. Όταν υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο ελληνικό Κοινοβούλιο, που στον βωμό του πολιτικού κέρδους των αμαθών, θέτουν ανύπαρκτα ζητήματα Αρβανιτών, Αρωμάνων και Σλαβομακεδόνων, είναι λογικό να ευνοούνται οι διασπαστικές και αλυτρωτικές φωνές. Και αυτές οι αλυτρωτικές φωνές γίνονται ακόμα εντονότερες, όταν συναντάνε τις αντίπαλες τους, εκείνες δηλαδή των ακραίων εθνικιστών και εθνολιγούρηδων, που ψάχνουν να τονίσουν τη δήθεν ανωτερότητα ή καθαρότητα του ενός έθνους από το άλλο. Αυτή η ακριβώς η σύγκρουση συμβαίνει και στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, αυτή τη φορά με τους «woke δικαιωματιστές» από τη μια και τους οπαδούς της «alternative τραμπικής δεξιάς», από την άλλη. Οι μουσουλμανικές κοινότητες αποτελούν απλώς ένα ακόμα πεδίο σύγκρουσης μεταξύ αυτών των δύο πολιτικών πόλων, σε έναν κόσμο όπου γίνεται ολοένα και πιο επαναστατικό το να ανήκεις στον χώρο του κέντρου. Αντί να προωθείται η ενότητα και η αδελφοσύνη των ανθρώπων μεταξύ τους, έξω από εθνοθρησκευτικές και κοινωνικοταξικές ταυτότητες, δυστυχώς, παγκοσμίως, και για άλλη μια φορά στην ιστορία μας, φαίνεται να επικρατούν οι διχαστικές φωνές του λαϊκισμού, που απαιτούν τις ακρότητες και τον εξτρεμισμό ως απάντηση στον ολοένα και πιο δυσνόητο κόσμο μας…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A Pro-Immigrant Party Rises in the Netherlands, New York Times, διαθέσιμο εδώ
- AKP proxy DENK party wins 3 seats in Dutch elections, Ahval, διαθέσιμο εδώ
- DENK | Netherlands, Parliament Elections 2021, Europe Elects, διαθέσιμο εδώ
- Bulgarian elections marked by radicalisation of ethnic Turkish party, EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
- ΚΙΕΦ, το μειονοτικό κόμμα που σάρωσε στη Δυτική Θράκη: ελέφαντας στο δωμάτιο, LIFO, διαθέσιμο εδώ
- Πανελλήνια Ομοσπονδία Βλάχων σε Σακοράφα: Συγγνώμη αλλά «δεν είμαστε μειονότητα», Protagon.gr, διαθέσιμο εδώ
