Του Γιάννη Καβουρίνου,
Οι πληθωριστικές πιέσεις που δημιούργησε η υγειονομική κρίση έμελλε να είναι μόνο η αρχή. Λίγους μήνες αργότερα, λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η κατεύθυνση των τιμών εξακολουθεί να λαμβάνει αυξητική πορεία, οδηγώντας πολλά νοικοκυριά, επιχειρήσεις και χώρες σε αδιέξοδο. Πλέον, κύριο μέλημα είναι η σταδιακή απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα, ιδίως για τα ευρωπαϊκά κράτη. Πάμε να δούμε πώς έχουν αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής την ενεργειακή αυτή ακρίβεια η Ευρώπη, οι Η.Π.Α. και η Κίνα, ως βασικοί πυλώνες της παγκόσμιας οικονομίας.
Ευρώπη
Για την Ευρώπη, η Ρωσία αποτελεί τον βασικό της προμηθευτή καυσίμων. Πιο συγκεκριμένα, το 40% και 25% των εισαγωγών της σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο προέρχεται από αυτή. Συνεπώς, καλείται σε τόσο κρίσιμο σημείο να λάβει μέτρα για τη σταδιακή αποκοπή των ρωσικών καυσίμων, αποκλείοντας το σενάριο της άμεσης απεξάρτησης. Με τα τωρινά δεδομένα, η Ευρώπη δεν μπορεί να υποκαταστήσει σε τόσο γρήγορο χρονικό διάστημα την ποσότητα ρωσικών ενεργειακών πόρων που προμηθεύεται. Σύμφωνα με έρευνες, μέχρι το 2030 αναμένει να έχει τερματίσει τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων και φυσικού αερίου βάσει του προγράμματος “REPowerEU”. Ένα ποσοστό της υπάρχουσας ενεργειακής ζήτησης έρχεται να καλύψει το υγροποιημένο φυσικό αέριο (L.N.G.). Στο σημείο αυτό εντάσσεται ο ρόλος των Η.Π.Α.
Η.Π.Α.
Από την ενεργειακή κρίση προκύπτουν πολλά και ασφαλή συμπεράσματα. Ένα από αυτά είναι πως η Αμερική αποτελεί τον μεγάλο νικητή αυτής της υπόθεσης, ούσα για πρώτη φορά ο νούμερο ένα εξαγωγέας L.N.G. διεθνώς. Την πρωτιά αυτή την οφείλει στην Ευρώπη, η οποία, στην προσπάθεια να καλύψει το ενεργειακό της έλλειμμα, έχει αυξήσει τις αμερικανικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου. Βεβαίως, οι Η.Π.Α. δεν απέκτησαν τις εξαγωγικές αυτές ικανότητες από τη μια μέρα στην άλλη. Μάλιστα, πρόκειται για προεργασία δέκα ετών με σημαντικές επενδύσεις στον τομέα αυτό. Σε αριθμητικά μεγέθη, από το 2010 έως σήμερα, η συνολική της παραγωγή φυσικού αερίου έχει αυξηθεί κατά 70%, ενώ τον περασμένο Δεκέμβριο το 13% της τότε συνολικής της παραγωγής διατέθηκε στην αγορά της Ευρώπης. Επομένως, από την πλευρά των Η.Π.Α., η ενεργειακή κρίση ήταν απλώς συγκυρία ή κάποιο ανερχόμενο συμβάν; Τα συμπεράσματα δικά σας.
Κίνα
Καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση του παγκόσμιου ενεργειακού ελλείμματος θα παίξει η Κίνα. Στην προσπάθειά της να μείνει όσο πιο αλώβητη γίνεται από την ενεργειακή ακρίβεια, θα αυξήσει την εγχώρια παραγωγή άνθρακα και φυσικού αερίου, περιορίζοντας τις εισαγωγές της σε 24% και 11% αντίστοιχα στο α’ τρίμηνο του 2022. Με την κίνηση αυτή, περισσότερα αποθέματα L.N.G. θα είναι διαθέσιμα για την Ευρώπη στην προσπάθεια σταδιακής απεξάρτησης από τα ρωσικά καύσιμα.
Ρωσικές κυρώσεις
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε δυσάρεστη έκπληξη στο παγκόσμιο προσκήνιο. Για να πάρει όσο το δυνατόν λιγότερη έκταση και να αποφευχθεί νέα επερχόμενη στο μέλλον, αρκετές χώρες αποφάσισαν να εφαρμόσουν σειρά κυρώσεων εις βάρος της (σε αυτό το άρθρο θα δοθεί βάση στις κυρώσεις που εφάρμοσε η Ευρωπαϊκή Ένωση). Οι στόχοι των κυρώσεων αυτών έχουν να κάνουν με την αποτροπή του Κρεμλίνου να συνεχίσει να χρηματοδοτεί την εισβολή, την οικονομική συρρίκνωση της ρωσικής ομοσπονδίας και την οικονομικο-πολιτική επίπληξη φυσικών προσώπων που ανήκουν στη ρωσική ελίτ.
Για τα σημαντικά «κεφάλια» του ρωσικού κράτους έχει απαγορευτεί η παροχή οικονομικών πόρων και η διεκπεραίωση ταξιδιών εντός του ευρωπαϊκού χώρου. Απώτερος σκοπός είναι, μέσω αυτών των προσώπων, να παραγκωνιστούν βασικοί τομείς της ρωσικής οικονομίας.
Στον επιχειρηματικό και χρηματοπιστωτικό κλάδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση καταργεί τον δανεισμό προς τη Ρωσία. Ως συνέπεια, αυξάνεται το κόστος δανεισμού της, μιας που η χώρα θα αναζητήσει χρηματοδότηση σε εξωτερικές κεφαλαιαγορές. Αυτό είναι κάτι που θα στοιχίσει και στη βιομηχανική της βάση. Επιπρόσθετα, έχουν εφαρμοστεί μέτρα και για τη δέσμευση των ευρωπαϊκών συναλλαγματικών αποθεμάτων της, με σκοπό να αντιμετωπίσει προβλήματα ρευστότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αποκλεισμός από το σύστημα SWIFT.
Στον ενεργειακό τομέα απαγορεύτηκαν ρωσικές επενδύσεις αυτού του είδους (όπως η αναβάθμιση των διυλιστηρίων) και οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου εντός της Ευρώπης, οι οποίες καλύπτουν το 90% των σημερινών εξαγωγών της.
Στο κομμάτι των μεταφορών, έχουν απαγορευτεί οι διαδρομές από στεριά, θάλασσα και αέρα, με αποτέλεσμα η ρωσική βιομηχανία να πλήττεται περισσότερο, αφού αδυνατεί να αποκτήσει βασικά αγαθά.
Άλλη σειρά κυρώσεων αφορά τη βιομηχανία της τεχνολογίας, που η Ευρωπαϊκή Ένωση περιορίζει την πρόσβαση της Ρωσίας σε προηγμένα μέσα, με σκοπό την υποβάθμισή της σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Η ουκρανική εισβολή θα στοιχίσει στη Ρωσία και τη θέση μέλους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), με την οποία είχε βασικά εμπορικά πλεονεκτήματα.
Τελευταίες σειρές κυρώσεων αποτελούν ο αποκλεισμός σε ευρωπαϊκά κονδύλια και η αναστολή της μετάδοσης ορισμένων μέσων ενημέρωσης, τα οποία λειτουργούν ως φορείς παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου.
Ο μύθος της ρωσικής χρεοκοπίας
Με αφορμή τη στάση πληρωμής τόκων από δύο κρατικά ομόλογα, μετά την παρέλευση χάριτος 30 ημερών που είχε δοθεί, βγήκε στην επιφάνεια η φήμη πως η Ρωσική Ομοσπονδία οδεύει προς χρεοκοπία. Στην πραγματικότητα, η αδυναμία πληρωμής οφείλεται όχι στην ανεπάρκεια των κρατικών ρωσικών ταμείων, αλλά σε συνέπεια των κυρώσεων, οι οποίες καταστούν αδύνατες τις πληρωμές αυτού του είδους.
Ας σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι το ρωσικό χρέος φτάνει στα $40 δις, τη στιγμή που τα συνολικά ρωσικά διαθέσιμα αγγίζουν το ποσό των $640 δις. Τα ποσά αυτά αναφέρονται πριν την ουκρανική εισβολή. Αν αναλογιστεί κανείς πως τα αποθεματικά τις Ρωσίας έχουν αυξηθεί από τότε σημαντικά, λόγω της αυξημένης τιμής των καυσίμων και των υπέρογκων πωλήσεων, τότε το σενάριο αυτό είναι άτοπο.
Προσωπικά, πιστεύω ότι είναι ακόμα νωρίς να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα ή μη των κυρώσεων που τέθηκαν σε ισχύ ως αφορμή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Μόνο σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα μπορούν να προκύψουν ασφαλή συμπεράσματα. Γιατί, άλλωστε, αυτός είναι και ο ρόλος των κυρώσεων. Μην ξεχνάμε πως αυτή τη στιγμή οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις προκύπτουν εις βάρος της Ρωσίας, αντισταθμίζονται από την αυξητική τάση των τιμών των καυσίμων, σε συνδυασμό με τη μεγάλη αγορά που τα διατεθεί.
Από αυτή την ιστορία, κάποιες χώρες έχουν βγει κερδισμένες και κάποιες άλλες έχουν ζημιωθεί αρκετά. Το μεγάλο στοίχημα αντιμετωπίζει η Ευρώπη, που έχει να κάνει με την απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα και τη στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιφυλάσσομαι για τις μελλοντικές εξελίξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU sanctions against Russia explained, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Δύσκολη η απεξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Ενεργειακή κρίση – Reuters: Προετοιμαστείτε για δύσκολο χειμώνα στην Ευρώπη, newmoney.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ενεργειακή κρίση – Πώς οι ΗΠΑ κατέκτησαν για πρώτη φορά την κορυφή σε εξαγωγές LNG, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς η Κίνα μπορεί να δώσει τη λύση στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση, newmoney.gr, διαθέσιμο εδώ
