Της Ευστρατίας Γούδα,
Εργασία είναι κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που αποσκοπεί στην παραγωγή και προσφορά ενός προϊόντος, υλικού ή πνευματικού. Μπορεί να είναι χειρωνακτική ή πνευματική ή συνδυασμός των δύο. Η εργατική τάξη δραστηριοποιείται με στόχο τον βιοπορισμό, δηλαδή την εξασφάλιση εισοδήματος που επιτρέπει την επιβίωση, ανάπτυξη και ευτυχία. Τι γίνεται, όμως, όταν άτομα σε μεγάλη ηλικία, που θεωρούσαν δεδομένη τη δουλειά τους, βρίσκονται ξαφνικά εκτός αυτής; Ποιες είναι οι συνέπειες τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο; Ποια τα συναισθήματα που βιώνουν; Υπάρχει κάποια εναλλακτική για τα άτομα αυτά, που δεν είχαν φανταστεί ποτέ τον εαυτό τους άνεργο;
Ας ξεκινήσουμε από τις συνέπειες στον εκάστοτε επαγγελματικό τομέα, όταν απομακρύνεται από αυτόν ένα άτομο μεγάλης ηλικίας. Ένα άτομο με πολυετή εμπειρία σε έναν τομέα γνωρίζει πράγματα τόσο για την ίδια την εργασία όσο και για τους συνεργάτες τους. Μετά από χρόνια, έχει εντοπίσει τα «κουμπιά» του καθενός και έχει μάθει να συνεργάζεται μαζί του. Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο άτομο ήταν τυπικό και τηρούσε όλους τους εργασιακούς κανόνες, μετά την απομάκρυνσή του χάνεται εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό, με αποτέλεσμα να διαταράσσονται οι ισορροπίες και να μην «βγαίνει» η δουλειά με τον κατάλληλο τρόπο και στον σωστό χρόνο. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει και άλλους γειτονικούς επαγγελματικούς τομείς ή ακόμη και ολόκληρη την κοινωνία, ειδικά σε περίπτωση που η απομάκρυνση αφορά κάποιον δημόσιο υπάλληλο. Σε προσωπικό επίπεδο, η ανεργία σε μεγάλη ηλικία μπορεί να έχει επιπτώσεις στον οικονομικό, ψυχολογικό και κοινωνικό τομέα κάθε ανθρώπου. Η έλλειψη εργασίας οδηγεί σε μειωμένο εισόδημα και, επομένως, λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες για το άτομο και την οικογένειά του.
Η ανεργία είναι μια επώδυνη κατάσταση, η οποία λαμβάνει τραγικότερες διαστάσεις όταν πρόκειται για ανέργους μεγάλης ηλικίας, καθώς τίθεται σε αμφιβολία το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα. Σύμφωνα με τη επιστήμη της Ψυχολογίας, η απώλεια της εργασίας ισοδυναμεί με την απώλεια ενός ατόμου. Το άτομο αισθάνεται θλίψη, μελαγχολία, απογοήτευση και πολλές φορές θυμό, συναισθήματα που το φθείρουν και μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας. Τα συναισθήματα αυτά είναι κοινά για όλους τους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους. Ωστόσο, τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας βιώνουν εντονότερα τόσο τα συναισθήματα αυτά όσο και το αίσθημα της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας, σκεπτόμενοι τις εναλλακτικές που μπορούν να έχουν μελλοντικά, όντας σε μια μεγάλη ηλικία.
Πολλές φορές ξεχνάμε ότι εκτός από τα χρήματα, μέσα από την εργασία μας αποκτούμε έναν τίτλο, έναν ρόλο, μια ταυτότητα, τα οποία μας συνοδεύουν σε όλη τη ζωή μας. Για ένα άτομο που εργάζεται χρόνια, η δουλειά έχει γίνει το δεύτερο σπίτι του. Η ανεργία, πέραν της απώλειας εισοδήματος, επιφέρει και την απώλεια κοινωνικής θέσης. Η απώλεια εισοδήματος συντελεί στην κοινωνική αποξένωση, καθώς οι δραστηριότητες του ατόμου περιορίζονται και παίρνουν μορφές που δεν απαιτούν υψηλές δαπάνες. Η αδυναμία των ανέργων να συμμετάσχουν σε πολιτιστικές και άλλες δραστηριότητες της κοινότητάς του μπορεί να δημιουργήσει δυσλειτουργικές κοινωνικές σχέσεις ή να εντείνει το αίσθημα της απομόνωσης που ήδη έχουν. Συνήθως, η απόλυση σε μεγάλη σχετικά ηλικία καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη, ακόμη και αδύνατη, την εύρεση νέας απασχόλησης.
Οι επιχειρήσεις προτιμούν άτομα μικρότερης ηλικίας, ενώ η ανεπαρκής κατάρτιση και η έλλειψη γνώσεων γύρω από τις νέες τεχνολογίες αποτελούν βασικά μειονεκτήματα για τους ανέργους μεγάλης ηλικίας. Μοναδικό προσόν τους είναι η πολύχρονη εμπειρία, η οποία, όμως, δεν βοηθάει πολλές φορές, καθώς προέρχεται από παρωχημένες ειδικότητες και από ξεπερασμένες παραγωγικές διαδικασίες. Πολλοί άνεργοι σε προχωρημένη ηλικία προσπαθούν να γεφυρώσουν το χάσμα που τους χωρίζει από τους νεότερους ανταγωνιστές τους, παρακολουθώντας εκπαιδευτικά σεμινάρια και προγράμματα κατάρτισης και ενημερώνονται συνεχώς ως προς τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Ωστόσο, η προσπάθεια επιμόρφωσης πολλές φορές δεν αρκεί. Το κράτος βοηθάει, όσο και όπου μπορεί, με επιδοτήσεις, παροχές και επιχορηγήσεις, μέσω προγραμμάτων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, όσο και του ΟΑΕΔ. Αυτό που έχει, όμως, να κάνει είναι να βοηθήσει ουσιαστικά, προσφέροντας κίνητρα, κυρίως οικονομικά, στις επιχειρήσεις, ώστε αυτές να προσλαμβάνουν άτομα μεγάλης ηλικίας, βοηθώντας τα να επανενταχτούν στην αγορά εργασίας.
