Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,
Στο παρόν άρθρο, θα παρουσιαστούν —ως συνέχεια των προηγούμενων συναφών— ευσυνόπτως οι καίριες θέσεις δύο αποφάσεων που εξεδόθησαν σε αναιρετικό βαθμό, κατόπιν ασκήσεως του ενδίκου μέσου της αναιρέσεως ενώπιον του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου της χώρας, αφορώσες την ποινική δικαιοδοσία. Πρόκειται για τις υπ’ αριθμ. 339/2021 του Στ’ Τμήμ. του Αρείου Πάγου και υπ’ αριθμ. 169/2021 Ζ’ Τμήμ. του Αρείου Πάγου, οι οποίες πραγματεύονται ζητήματα εξέτασης μαρτύρων στο πλαίσιο ποινικής δίκης και ακυρότητες που ενδεχομένως προκύπτουν από αυτήν. Τα ζητήματα που αναπτύσσονται πιο συγκεκριμένα εκτίθενται ακολούθως:
Α.Π. 339/2021 (Στ’ Τμ. Ποιν.): Εν προκειμένω, ασκήθηκε το ένδικο μέσο της αναίρεσης με αίτημα την αναίρεση απόφασης του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Δράμας. Αρχικώς, διεγνώσθη το εμπρόθεσμο και νομότυπο της ασκήσεως του ενδίκου μέσου, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ήτοι τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 462, 464, 466§§1 και 2, 473§§2 και 3, 474§§1 και 2, 504§1 και 510§1 στοιχ. β’ του Κ.Π.Δ. Ως μοναδικός λόγος αναίρεσης προβάλλεται αυτός του άρθρου 510§1 στοιχ. β’ Κ.Π.Δ., ήτοι της σχετικής ακυρότητας που συνέβη επ’ ακροατηρίω και δεν καλύφθηκε, καθώς και η κατά το άρθρο 172§2 Κ.Π.Δ. έλλειψη ακροάσεως. Όσον αφορά τον προταθέντα αυτόν αναιρετικό λόγο, θα πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα — γενικά περί ακυροτήτων.
Η σχετική ακυρότητα ορίζεται στο άρθρο 172§1 Κ.Π.Δ., ως η ακυρότητα που επέρχεται σε κάθε περίπτωση που ο νόμος απαγγέλει ακυρότητα, η οποία όμως δεν αποτελεί απόλυτη ακυρότητα (καθώς επί συντρεχουσών υπερισχύει η απόλυτη). Δηλαδή, οι σχετικές ακυρότητες απαγγέλονται ρητά ex lege στο γράμμα της παραβιασθείσας διάταξης. Οι σχετικές ακυρότητες διακρίνονται σε αυτές της προδικασίας και στις επ’ ακροατηρίω, διάκριση η οποία επιδρά στο απώτερο χρονικό δικονομικό στάδιο που δύνανται να προταθούν από τον έχοντα έννομο συμφέρον. Οι σχετικές ακυρότητες για να ληφθούν υπόψιν, πρέπει να προταθούν, προκειμένου να εξεταστούν και καταφαθούν. Για να θεμελιώσει μία σχετική επ’ ακροατηρίω ακυρότητα αναιρετικό λόγο, θα πρέπει να μην καλύφθηκε σε προγενέστερο στάδιο, βάσει του άρθρου 174§2 εδ. γ’ και 175 Κ.Π.Δ, ήτοι:
α) ο κλητευθείς να μην έχει εμφανιστεί καθόλου στο ακροατήριο και καταδικάστηκε ερήμην πρωτοδίκως σε ανέκκλητη ποινή ή
β) εμφανίστηκε μεν και πρόβαλε αντιρρήσεις, ωστόσο αυτές απερρίφθησαν
γ) αν η καταδικαστική απόφαση ήταν εκκλητή, να έχει προταθεί ως λόγος έφεσης.
Στη συγκεκριμένη υπόθεση, ο αναιρεσείων/κατηγορούμενος προβάλλει ως παραβιασθείσα διάταξη που θεμελιώνει τον προβληθέντα αναιρετικό του λόγο αυτήν του άρθρου 210 Κ.Π.Δ. περί μη εξεταζομένων μαρτύρων στο ακροατήριο. Το εν λόγω άρθρο προβλέπει ότι επί ποινής ακυρότητας: δεν εξετάζονται ως μάρτυρες στο ακροατήριο: […] και γ) όσοι κηρύχθηκαν αμετακλήτως ένοχοι για την πράξη που εκδικάζεται και αν ακόμη δεν τους επιβλήθηκε ποινή. Το δευτεροβαθμίως δικάσαν δικαστήριο, σε σχετική ένσταση που προβλήθηκε από τον κατηγορούμενο, απέρριψε την ένσταση περί σχετικής ακυρότητας που ερείδεται στην προαναφερθείσα διάταξη με το εξής σκεπτικό: «Στην προκειμένη περίπτωση, ο προταθείς ως μάρτυρας […], πράγματι καταδικάσθηκε με την ήδη αμετάκλητη υπ’ αρ. 585/2018 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Δράμας για την πράξη της ηθικής αυτουργίας σε πλαστογραφία και χρήση πλαστού εγγράφου, ως φυσικός αυτουργός των οποίων (πλαστογραφίας και χρήσης πλαστού) κατηγορείται σήμερα ο παρών κατηγορούμενος, σε διαφορετική διαδικασία (δίκη) από εκείνη κατά την οποία καταδικάσθηκε ο μάρτυρας. Κατά συνέπεια, και σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να απορριφθούν οι προβληθείσες κατά της εξέτασης του μάρτυρα αντιρρήσεις και να διαταχθεί η πρόοδος της δίκης με την εξέταση αυτού».
Εν τέλει, με την εφετειακή απόφαση, ο κατηγορούμενος και ήδη αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης δέκα (10) μηνών, ανασταλείσα επί τριετία για την αξιόποινη πράξη της πλαστογραφίας εγγράφου με χρήση αυτού. Το Ανώτατο Ακυρωτικό, τελικώς, βάσει και των υπολοίπων στοιχείων, απεφάνθη ότι δεν θελεμιώνεται η αποδιδόμενη από τον αναιρεσείοντα πλημμέλεια του 510§1 στ.β’ Κ.Π.Δ., «καθώς […] ευθέως και σαφώς συνάγεται ότι ο μεν αναιρεσείων ήταν κατηγορούμενος ως αυτουργός της πράξης της πλαστογραφίας με χρήση (για την οποία και καταδικάστηκε), ο δε εξετασθείς ως μάρτυρας είχε αμετακλήτως καταδικασθεί για την πράξη της ηθικής αυτουργίας σε πλαστογραφία με χρήση “άλλου ατόμου”, δηλαδή, μη προσδιορισμένου φυσικού αυτουργού και κατά συνέπεια δεν πρόκειται για την εκδικαζόμενη κατά την δίκη που αφορά η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση πράξη, ελλείποντος δε του δεσμού συμμετοχής, κατά την έννοια των άρθρων 45-47 Π.Κ., μεταξύ των δύο αυτών προσώπων (αναιρεσείοντος και μάρτυρος), δεν ευρίσκει έδαφος εφαρμογής η διάταξη του άρθρου 210 περ. γ του Κ.Π.Δ.».
Α.Π. 169/2021 (Ζ’Τμ. Ποιν.): Εν προκειμένω —κι έχοντας υπόψιν τα γενικά που εκτέθηκαν ως προς τις σχετικές ακυρότητες ανωτέρω— ασκήθηκε αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Αρείου Πάγου με προσβαλλόμενη δευτεροβάθμια εκδοθείσα απόφαση του Τριμελούς Εφετείου (Πλημμελημάτων) Αιγαίου, με την οποία ο κατηγορούμενος και ήδη αναιρεσείων καταδικάστηκε σε φυλάκιση οκτώ (8) μηνών, ανασταλείσα επί τριετία, για την αξιόποινη πράξη της κακοποίησης ζώου συντροφιάς. Αρχικώς, αφού διεγνώσθη το παραδεκτό και νομότυπο της ασκήσεως του ενδίκου μέσου, ο Άρειος Πάγος προχώρησε στην εξέταση του βασίμου των προβαλλόμενων θεμελιωτικών λόγων της αναιρέσεως. Πιο συγκεκριμένα, το Ανώτατο Ακυρωτικό, στη μείζονα σκέψη του, θέτει υπό εξέταση το άρθρο 210 Κ.Π.Δ., το οποίο κατά γράμμα ορίζει ότι: «Με ποινή ακυρότητας της διαδικασίας δεν εξετάζονται ως μάρτυρες στο ακροατήριο: α) όσοι άσκησαν εισαγγελικά ή ανακριτικά καθήκοντα ή έργα γραμματέα της ανάκρισης στην ίδια υπόθεση·[…]» στη συγκεκριμένη υπόθεση, η α’ περίπτωση είναι και η κρινόμενη. Ως ανακριτικά καθήκοντα νοούνται οι ανακριτικές πράξεις που ενεργούνται από ανακριτικό ή προανακριτικό υπάλληλο, κατά τη διάρκεια ανακρίσεως ή προανακρίσεως, προς βεβαίωση του εγκλήματος και της ενοχής ή αθωότητας του κατηγορουμένου.
Ως ανακριτικές πράξεις, όπως αναφέρονται στη μείζονα, δεν λογίζονται εντούτοις η σύλληψη και η υπογραφή εκθέσεως συλλήψεως του κατηγορουμένου ή η προσαγωγή στο Αστυνομικό Τμήμα, η απλή παρουσία του αστυνομικού οργάνου στην διεξαγόμενη ανάκριση ή προανάκριση ή η απλή διαβίβαση σχηματισθείσας δικογραφίας στον αρμόδιο Εισαγγελέα, επειδή δεν συντάσσεται για τέτοιες πράξεις σχετική ανακριτική πράξη βεβαίωσης. Στη δευτεροβάθμια δίκη, έγινε ένσταση του 210 Κ.Π.Δ από τον Εισαγγελέα, καθώς θεωρήθη ότι ο μάρτυρας υπερασπίσεως Αστυνομικός ενέπιπτε στην περίπτωση 210 περ.α’ Κ.Π.Δ.
Εντούτοις, από την παραδεκτή επισκόπηση των στοιχείων της δικογραφίας ως προς τον προβαλλόμενο αναιρετικό λόγο του άρθρου 510§1 στ. α’ λόγω παραβίασης του 171§1 εδ. δ’ Κ.Π.Δ. (ήτοι απόλυτη ακυρότητα λόγω παραβίασης δικαιώματος αφορόν την εμφάνιση, την εκπροσώπηση και την υπεράσπιση του κατηγορουμένου […]), το Ανώτατο Ακυρωτικό απεφάνθη ότι ο Αστυνομικός αυτός δεν εμπίπτει στην περίπτωση του 210 περ. α’ Κ.Π.Δ., επομένως δημιουργήθηκε η πλημμέλεια της παραβίασης του υπερασπιστικού δικαιώματος του κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος να εξετάζει μάρτυρες υπεράσπισης υπό τους αυτούς όρους με αυτούς των μαρτύρων κατηγορίας. Κατά συνέπεια προκλήθηκε απόλυτη ακυρότητα, σύστοιχη του από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Α’ Κ.Π.Δ. προβλεπόμενου λόγου αναιρέσεως. Εν τέλει, η απόφαση αναιρέθηκε, με την παραπομπή της υπόθεσης για νέα συζήτηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Τα πλήρη κείμενα των αποφάσεων είναι διαθέσιμα στη Νομική Βάση Δεδομένων Nomos Intrasoft
