Η αυτοδίκαιη έκπτωση δημοσίου υπαλλήλου λόγω αμετάκλητης ποινικής καταδίκης

Της Ιωάννας Μπινιάρη,

Αν και το νομικό καθεστώς που διέπει την κατηγορία των δημοσίων υπαλλήλων δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό σε όσους δεν ασχολούνται με τον συγκεκριμένο τομέα, πρόκειται στην πραγματικότητα για έναν πολύ ενδιαφέροντα κλάδο δικαίου, που σε ορισμένες περιπτώσεις εγείρει πολλά νομικά ζητήματα.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτή του διορισμού ενός δημοσίου υπαλλήλου και οι προϋποθέσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην αυτοδίκαιη έκπτωσή του από τη θέση που κατέχει. Ειδικότερα, στον Κώδικα κατάστασης δημοσίων πολιτικών διοικητικών υπαλλήλων και υπαλλήλων ΝΠΔΔ ορίζεται στο άρθρο 8 ότι: «1. Δεν διορίζονται υπάλληλοι: α) Όσοι καταδικάσθηκαν για κακούργημα και σε οποιαδήποτε ποινή για κλοπή, υπεξαίρεση (κοινή και στην υπηρεσία), απάτη, εκβίαση, πλαστογραφία, απιστία δικηγόρου, δωροδοκία, καταπίεση, απιστία περί την υπηρεσία, παράβαση καθήκοντος, καθ` υποτροπή συκοφαντική δυσφήμηση, καθώς και για οποιοδήποτε έγκλημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή έγκλημα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. β) … ».

Επιπλέον, στο άρθρο 147 ορίζεται ότι: «Η υπαλληλική σχέση λύεται με το θάνατο, την αποδοχή της παραίτησης, την έκπτωση και την απόλυση του υπαλλήλου», ενώ στο άρθρο 149 ότι: «Ο υπάλληλος εκπίπτει αυτοδικαίως της υπηρεσίας, εφόσον με αμετάκλητη δικαστική απόφαση: α) καταδικασθεί σε ποινή τουλάχιστον πρόσκαιρης κάθειρξης ή σε οποιαδήποτε ποινή για πλημμέλημα από τα αναφερόμενα στην περ. α΄ της παρ. 1 του άρθρου 8 του παρόντος ή σε οποιαδήποτε ποινή για λιποταξία, β) του επιβληθεί στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Η έκπτωση επέρχεται από την ημερομηνία δημοσίευσης της αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης». Κρίσιμης σημασίας είναι το γεγονός ότι για την έκπτωση εκδίδεται διαπιστωτική πράξη από την αρμόδια διοικητική αρχή, περίληψη της οποίας δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Κατά πάγια νομολογία, το εν λόγο επίδικο μέτρο περί αυτοδίκαιης έκπτωσης υπαλλήλου λόγω αμετάκλητης ποινικής καταδικαστικής απόφασης αποτελεί θεμιτό περιορισμό της υπαλληλικής σχέσεως, δεδομένου ότι η αυτοδίκαιη έκπτωση των αμετακλήτως καταδικασθέντων υπαλλήλων για ορισμένα, σοβαρά και μη αρμόζοντα, κατά την κρίση του νομοθέτη, στην ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου ποινικά αδικήματα, ανεξάρτητα από την διαταχθείσα από το δικαστήριο αναστολή εκτελέσεως της κύριας ποινής, επιβάλλεται ως δυσμενές διοικητικό μέτρο, ευλόγως, για λόγους δημοσίου συμφέροντος και, ειδικότερα, προς τον σκοπό της εύρυθμης λειτουργίας της δημόσιας υπηρεσίας (βλ. ΣτΕ 1862/2017 6^η σκέψη, ΣτΕ 1911/2006 8^η σκέψη, 2985/2014 6^η σκέψη – πρβλ. ΣτΕ 3314/2014 Ολομέλεια 8^η σκέψη).  Άρα, δεν παραβιάζεται το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος περί οικονομικής και επαγγελματικής ελευθερίας ούτε η συνταγματική αρχή της αναλογικότητας.

Μάλιστα, τυχόν αναστολή εκτελέσεως της επιβληθείσας ποινής βάσει των διατάξεων της ποινικής νομοθεσίας δεν ασκεί επιρροή στην έκπτωση του υπαλλήλου, το έννομο αποτέλεσμα της οποίας επέρχεται αυτοδικαίως από την αμετάκλητη καταδίκη του. (βλ. ΣτΕ 1862/2017 7^η σκέψη). Το έννομο αποτέλεσμα της εκπτώσεως του αμετακλήτως καταδικασθέντος υπαλλήλου επέρχεται ανεξαρτήτως του τρόπου εκτελέσεως της επιβληθείσης ποινής και θα ήταν παράνομη ή παράλειψη της Διοικήσεως να εκδώσει τη διαπιστωτική πράξη περί εκπτώσεως για το λόγο αυτό. Εν προκειμένω, λοιπόν, η Διοίκηση ενεργεί κατά δέσμια αρμοδιότητα και, άρα, οι αρχές της επιείκειας και της χρηστής διοίκησης δεν έχουν πεδίο εφαρμογής, ενώ δεν μπορεί να γίνει λόγος περί παραβιάσεως του δικαιώματος προηγούμενης ακροάσεως του διοικουμένου, αφού η πράξη εκδίδεται κατά δέσμια αρμοδιότητα της Διοίκησης, βασίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα και όχι στην υποκειμενική συμπεριφορά του ενδιαφερομένου.

Η αυτοδίκαιη έκπτωση του δημοσίου υπαλλήλου λόγω αμετάκλητης ποινικής καταδίκης είναι ανεξάρτητη από την τυχόν κίνηση σε βάρος του της πει­θαρχικής διαδικασίας και την έκβαση της πειθαρχικής δίκης, επέρχεται δε αυτοδικαίως από το νόμο με μόνη τη συνδρομή των οριζομένων αντικειμενικών προϋποθέσεων. Η έκπτωση δε αυτή δεν αποτελεί πειθαρχική ποινή, αλλά περιλαμβάνεται στους λόγους λύσεως της υπαλληλικής σχέσεως, ως δυσμενές διοικητικό μέτρο, η επιβολή του οποίου εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, που συνίσταται στην ομαλή λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας (ΕΣ 375/2017, ΣτΕ 588/2003, 1536/2007, 3262/2012, πρβ. και ΣτΕ 2172/2002 Ολομ., 1610/1979).

Ιδιαίτερης προσοχής, πάντως, χρήζει το γεγονός ότι αν παρέλθει ο χρόνος αναστολής εκτέλεσης της ποινής για αδίκημα συνεπαγόμενο αυτοδίκαιη έκπτωση, η Διοίκηση κωλύεται να εκδώσει τη διαπιστωτική πράξη αυτοδίκαιης λύσης της σύμβασης εργασίας υπαλλήλου λόγω ποινικής καταδίκης, αφού η καταδίκη αυτή δεν υπάρχει πλέον σύμφωνα με το άρθρο 104 παρ. 2 του Ποινικού Κώδικα. Συνεπώς, θα πρέπει η Διοίκηση να προσέχει ούτως ώστε να μην εκδώσει τη διαπιστωτική πράξη αφού παρέλθει ο χρόνος αναστολής της ποινής, μετά το πέρας του οποίου εξαλείφονται και οι παρεπόμενες της ποινής στερήσεις δικαιωμάτων και ανικανότητες μαζί με την κύρια ποινή.

Συνοψίζοντας, λοιπόν, η αυτοδίκαιη έκπτωση ενός δημοσίου υπαλλήλου από την υπηρεσία του λόγω αμετάκλητης ποινικής καταδίκης είναι μια υποχρεωτική διαδικασία που επέρχεται με την υποχρεωτική έκδοση της διαπιστωτικής πράξης, αλλά παράγει έννομα αποτελέσματα από τη στιγμή που η καταδικαστική απόφαση του ποινικού δικαστηρίου καθίσταται αμετάκλητη, ήτοι δεν μπορεί να προσβληθεί με την άσκηση ενδίκων μέσων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Αμετάκλητη καταδίκη για ποινικό αδίκημα και αυτοδίκαιη έκπτωση δημοσίου υπαλλήλου από την Υπηρεσία (ΝΣΚ), διαθέσιμο εδώ

• Έκδοση διαπιστωτικής πράξης απόλυσης υπαλλήλου κατ’ εφαρμογή του άρθρου 149 Υπαλληλικού Κώδικα, διαθέσιμο εδώ