Της Μαρίας Κελεπούρη,
Μπορεί το σχολείο να διαπλάθει προσωπικότητες; Έχει σίγουρα τη δυνατότητα. Το ζητούμενο είναι να αποκτήσει και την ικανότητα. Κι όμως, καμιά φορά μια καλοπροαίρετη και πρωτοπόρα –για τα δεδομένα του σχολικού συστήματος– πρόθεση μπορεί να προσκρούσει σε αντιρρήσεις που διαιωνίζονται από απαρχαιωμένα πρότυπα, τα οποία ορισμένες φορές ίσως υιοθετούνται ασυνείδητα. Το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας θα πουν οι καθηγητές (άλλωστε, πόσες φορές το έχουμε ακούσει αυτό;). Ας προσπαθήσουν όμως –κι ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μια βελτιωμένη έκδοσή της. Έτσι, θα αναπτυχθούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες που θα μπορούν να σταθούν σε κάθε κοινωνικό πλαίσιο.
Μια τέτοια προσπάθεια αφηγείται και ο Πασχάλης Λαμπαρδής στο βιβλίο του Πρόβα ζωής, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός. Όμως, ο ίδιος επενδύει σε αυτήν, αξιοποιώντας τις γνώσεις του. Ο Πασχάλης Λαμπαρδής κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στην Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία, ενώ οι καρποί της ενασχόλησής του με τη συγγραφή έχουν ήδη φανεί από τα εκδοθέντα διηγήματα και μυθιστορήματά του. Μάλιστα, έχει τιμηθεί το 2002 με το Βραβείο Λογοτεχνίας και Πνευματικών Αξιών από την Ελληνική Εταιρεία Χριστιανικών Γραμμάτων.
Σε αυτό το βιβλίο, το σχολικό πλαίσιο –και ό,τι αυτό συμπεριλαμβάνει– λειτουργεί ως πρόβα τζενεράλε και ως εισαγωγικός κόσμος για την έξοδο των εφήβων στην ενήλικη ζωή. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως στο παρόν δεν αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις. Οι κεντρικοί ήρωες του βιβλίου, μια ομάδα παιδιών με ρευστή οικογενειακή ζωή, νιώθουν απογοητευμένοι από τη συμπεριφορά που έχει το στενό περιβάλλον τους απέναντι στους ίδιους. Παιδικά τραύματα και λανθασμένες τακτικές γαλούχησης που διαμόρφωσαν χαρακτήρες και άφησαν το στίγμα τους στις ψυχές τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα δίνει ο Λαμπαρδής σχετικά με το παρελθόν των γονιών, το βάρος του οποίου μεταφέρουν ασυνείδητα στα δικά τους παιδιά.
Ο συγγραφέας, μέσω του δασκάλου και ενήλικα ήρωα του μυθιστορήματος, Ραφαήλ, παρατηρεί τους τρόπους συμπεριφοράς, προσπαθώντας να εκμαιεύσει τις αιτίες τους. Φυσικά, αυτό το εγχείρημα τις περισσότερες φορές δεν είναι εύκολο. Οι εφηβικές ψυχές διατηρούν τα μυστικά τους, για να προφυλάξουν όποια αθώα και ήρεμη αχτίδα τούς έχει απομείνει. Παρόλα αυτά, ο νεοφερμένος δάσκαλος, Ραφαήλ, καταφέρνει, παρά τη δυσπιστία των συναδέλφων του και αναμφισβήτητα την αποδοκιμασία του διευθυντή, να κερδίσει την εμπιστοσύνη των παιδιών.
Η πρόθεσή του να γνωρίσει πραγματικά τους μαθητές του και να τους διδάξει μέσα από τη συζήτηση, γίνεται σχετικά γρήγορα αντιληπτή κι έτσι καταφέρνει να δημιουργήσει έναν κύκλο, που χάρη στη λογοτεχνία θα βρει σταδιακά τον εαυτό του. Η τριβή με την τέχνη συμβάλλει σταδιακά στην αποφόρτιση των παιδιών από τις σκέψεις τους, στην επίτευξη της ισορροπίας με τον εαυτό τους, αλλά και στην κοινωνικοποίησή τους. Μια τέτοια πρόοδος δεν συντελείται από τη μια στιγμή στην άλλη, γιατί, αν αυτό συμβεί, κατά πάσα πιθανότητα θα έχει στηριχτεί σε σαθρά θεμέλια. Αντιθέτως, η σταδιακή ωρίμαση και το μοίρασμα των ανησυχιών πλάθει πιο ολοκληρωμένους χαρακτήρες.
Ο Ραφαήλ αποτελεί το παράδειγμα του τρόπου προσέγγισης των κακοποιημένων παιδιών, μέσα από την υποστηρικτική του στάση και την ευστοχία των ερωτήσεών του, προκειμένου να καταφέρει να βοηθήσει εμπράκτως τους μαθητές του. Ωστόσο, αυτή του η προθυμία καταλήγει να λοιδορείται τόσο από συναδέλφους του όσο και από ένα μέρος των γονιών.
Η Πρόβα ζωής του Πασχάλη Λαμπαρδή προσφέρεται ως ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της σχολικής κοινότητας και της κοινωνίας. Αποφεύγοντας, όμως, τις γενικεύσεις, οφείλω να πω πως τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να μην παρατηρούνται σε όλα τα σχολεία. Από την άλλη, όμως, ίσως να μην γίνονται αντιληπτές λόγω τυπικότητας των εκπαιδευτικών και ουσιαστικής απουσίας των γονιών, ή ακόμη και να αποσιωπώνται με σκοπό την αποφυγή ευθυνών.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η αδιαφορία δεν έχει θέση εντός της σχολικής κοινότητας, και ο πραγματικός εκπαιδευτικός ξέρει να σπάει τα στερεοτυπικά καλούπια και να ενδιαφέρεται ουσιαστικά για τον συναισθηματικό κόσμο των μαθητών του.
