Κένυα 2022: Προεδρικές εκλογές με το «σταγονόμετρο»

Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,

Έκπληξη έχει προκαλέσει στη διεθνή κοινότητα η πρωτοβουλία που έλαβε η Αφρικανική Ένωση να ορίσει εξειδικευμένη επιτροπή ελέγχου των εκλογικών διαδικασιών, ενόψει των επικείμενων Προεδρικών Εκλογών στην Κένυα. Ορμώμενη από το τραγικό παρελθόν της χώρας αναφορικά με τις προεκλογικές εκστρατείες, η Ένωση ανάγκασε τους υποψήφιους Προέδρους της χώρας να υπογράψουν Επιστολή Ειρήνης και Πολιτικής Ευπρέπειας, με σκοπό να διασφαλιστεί ότι οι διαδικασίες πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το εκλογικό αποτέλεσμα θα κυλήσουν ομαλά, δίχως την αναζωπύρωση των εικόνων του παρελθόντος.

Η Κένυα, δυστυχώς, χαρακτηρίζεται από μία μακρά παράδοση πολιτικής αστάθειας και θερμών επεισοδίων κατά τη διάρκεια των εκλογών της. Το πολιτικό σύστημα της χώρας ορίζει τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών ανά πέντε χρόνια στις αρχές Αυγούστου. Γι’ αυτό όσες ημερομηνίες συναντήσουμε σε αυτό το άρθρο, αναφέρονται προς το τέλος του χρόνου. Πάμε να δούμε, όμως, ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο, βάσει του οποίου υπεγράφη και τι ακριβώς ορίζει αυτή η «Επιστολή Ειρήνης και Πολιτικής Ευπρέπειας».

Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θα έρθουμε αντιμέτωποι με τραγικές καταστάσεις. Το 2007, η Κένυα σημείωσε τον μεγαλύτερο αριθμό νεκρών διαδηλωτών στην Ιστορία της. Συνολικά, 1.100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, στις διαδηλώσεις που διοργανώνονταν κυρίως από αντιπολιτευτικές ομάδες, διαμαρτυρόμενες για τα αποτελέσματα των εκλογών. Κατηγορούσαν, εν ολίγοις, την κυβέρνηση πως νόθευσε τα αποτελέσματα προς το μέρος της. Η αστυνομική βία που παρατηρήθηκε ήταν άνευ προηγουμένου, αν αναλογιστεί κανείς πως 400 εκ των διαδηλωτών έπεσαν νεκροί από πυρά της αστυνομίας, ελέω έννομης βίας. Το πιο σημαντικό, όμως, αριθμητικό δεδομένο της συγκεκριμένης υπόθεσης είναι πως τα παραπάνω νούμερα προέρχονται από την προσπάθεια των αστυνομικών δυνάμεων να κατευνάσουν πάνω από 650.000 διαδηλωτές. Επί εβδομάδες, περιοχές κυρίως στην ανατολική Κένυα «φλέγονταν» από πάνω από μισό εκατομμύριο Κενυάτες που ζητούσαν την επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας, κατευθυνόμενοι από τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης.

Αν και το 2013 που επαναλήφθηκαν οι εκλογές τα περιστατικά βίας ήταν σαφώς μικρότερης κλίμακας, η κατάσταση κορυφώθηκε το 2017. Νικητής της εκλογικής αναμέτρησης ήταν ο Uhuru Kenyatta, συγκεντρώνοντας το αρκετά υψηλό ποσοστό του 54%. Για κακή του τύχη, όμως, ο πολιτικός του αντίπαλος, Raila Odinga, με το αντιπολιτευτικό του κόμμα θεώρησαν άκυρα τα αποτελέσματα των εκλογών, κατηγορώντας τον Kenyatta για νοθεία στην καταμέτρηση. Ο ίδιος με το κόμμα του προσέφυγαν στο Ανώτατο Δικαστήριο της Κένυας, το οποίο ακύρωσε την αναμέτρηση της 8^ης Αυγούστου και όρισε νέα ημερομηνία την 17^η Οκτωβρίου. Μόνο που ούτε τότε πραγματοποιήθηκε η αναμέτρηση λόγω των αναστατώσεων και, εν τέλει, δρομολογήθηκε για την 26^η Οκτωβρίου. Σε όλη αυτή τη μετεκλογική φάση, λάμβαναν χώρα θανατηφόρα επεισόδια μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών ξανά. Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις 12 Αυγούστου, τρεις μόλις μέρες μετά τη λήξη των διαδικασιών, είχαν κιόλας σκοτωθεί 24 άνθρωποι. Ειδικά στις κομητείες της Δυτικής Κένυας, η αστυνομία προέβη στη χρήση δακρυγόνων και κανονιών νερού, ενώ οι διαδηλωτές, από την άλλη, πετούσαν πέτρες και ακατέργαστα αντικείμενα. Σημειωτέον, ότι όλο το διάστημα μέχρι και τον δεύτερο γύρο του Οκτώβρη, οι μεγαλύτεροι δρόμοι της χώρας ήταν κλειστοί, ενώ οι βανδαλισμοί αυτοκινήτων και κτιρίων ήταν βορά για τα τοπικά, αλλά και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που μετέδιδαν τον αλαλαγμό των πολιτών. Το τοπίο ήταν γεμάτο από καμένα λάστιχα, αλλά και συνεχείς φωτιές που απειλούσαν τη συνοχή των πόλεων.

Το πιο σημαντικό γεγονός, όμως, που κυριαρχεί και στοιχειώνει τη διεθνή κοινότητα από τα επεισόδια του 2017 είναι η πολιτική δολοφονία του Chris Msando. Ο Msando ήταν κεντρικό στέλεχος της Ανεξάρτητης Επιτροπής Εκλογών της Κένυας. Ουσιαστικά, πρόκειται για την επιτροπή καταμέτρησης και ελέγχου νοθείας των ψήφων. Δολοφονήθηκε μετά από βασανισμό, εννέα μέρες πριν από την ψηφοφορία της 8^ης Αυγούστου 2017. Οι ιατροδικαστές, τότε, υποστήριζαν πως ο θάνατός του προήλθε από στραγγαλισμό και μαχαιριές στο σώμα, ενώ φωνές από το πολιτικό στερέωμα ανέφεραν πως ο θάνατός του ήταν παραδειγματικός και «προετοίμαζε» την επιτροπή, ώστε να κάνει «σωστά» τη δουλειά της. Ο αποθανών, λίγες μέρες πριν δολοφονηθεί, είχε δηλώσει πως δέχεται απειλές για τη ζωή του και είχε προσφύγει στις αστυνομικές αρχές αναζητώντας προστασία. Όμως, δυστυχώς, οι κρατικοί φορείς ανίκανοι να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους, τον άφησαν απροστάτευτο μπροστά στα μεγάλα θηρία, τα οποία στην κυριολεξία… τον κατασπάραξαν.

Ερχόμενοι, λοιπόν, στο σήμερα, μετά από ένα τέτοιο κτηνώδες παρελθόν, οι υπερεθνικοί οργανισμοί οφείλουν να δρομολογήσουν έστω και τυπικά τις διαδικασίες εξάλειψης των φαινομένων διαφθοράς και τρομοκρατίας. Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα της Επιστολής Ειρήνης και Πολιτικής Ευπρέπειας. Η βάση αυτής της συμφωνίας είναι πως όλοι οι υποψήφιοι πρόεδροι, το κόμμα τους, αλλά και η εκλογική βάση των πολιτών που τους υποστηρίζει, θα φροντίζουν για όσο το δυνατόν ομαλότερη διεξαγωγή της προεκλογικής, αλλά και μετεκλογικής φάσης. Στο πλαίσιο αυτό, απαγορεύεται ρητά κάθε ρητορική μίσους και τυχόν προσβλητικό ή υβριστικό λεξιλόγιο στις προεκλογικές ομιλίες. Παράλληλα, απαγορεύεται κάθε στρατηγική παρότρυνσης ή δωροδοκίας των πολιτών με δόλιους τρόπους, είτε αυτό λέγεται χρηματισμός είτε ανταλλαγή ψήφων με αλκοόλ ή ναρκωτικά. Γενικότερα, λόγω του χαμηλού βιοτικού τους επιπέδου, τέτοιες πρακτικές έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, γι’ αυτό και η επιστολή αναφέρει τα συγκεκριμένα παραδείγματα, τα οποία εννοείται πως διαδραματίζονται κάτω από τη μύτη των κρατικών αρχών.

Όλα τα παραπάνω, πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του προγράμματος παρακολούθησης των εκλογικών διαδικασιών (Election Observation Mission), που διενεργείται σε αρκετές χώρες του πλανήτη που παρουσιάζουν εκλογική αστάθεια. Μέχρι τώρα, έχουν στελεχωθεί περίπου 48 μακροπρόθεσμοι παρατηρητές σε 39 κομητείες της Κένυας. Στα καθήκοντά τους συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος των διαδικασιών, της καταμέτρησης και, εν τέλει, η αξιολόγηση όλου του διαστήματος της εκλογικής αναμέτρησης.

Τέλος, μιλώντας λίγο πιο συγκεκριμένα, στις φετινές εκλογές που θα διεξαχθούν στις 9 Αυγούστου, οι υποψήφιοι Πρόεδροι είναι τέσσερις: ο William Ruto, ο Raila Odinga, o Mwaure Waihiga και ο George Wajakoyah. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως ο Odinga, όπως αναφέραμε, ήταν πρωταγωνιστής και το 2017, είχε ακυρώσει τα αποτελέσματα των εκλογών, πράξη πρωτοφανής για τα δεδομένα της Αφρικής. Από την άλλη, ο William Ruto παρουσιάζει ένα πολύ άνετο, θα μπορούσε να πει κανείς, προφίλ. Ο ίδιος ανέφερε πως είναι ο δρόμος προς τη νίκη του είναι σίγουρος, ενώ πρόσθεσε πως πιστεύει στην εγκυρότητα των αποτελεσμάτων, καθώς είναι δύσκολο να υπάρξει νοθεία. Τέλος, δήλωσε πως ο ίδιος και το κόμμα του θα εξέταζαν το ενδεχόμενο συνεργασίας με τον Odinga, σε περίπτωση που ο τελευταίος καταφέρνει να αποσπάσει την πρωτιά της αναμέτρησης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Kenia.- Los candidatos a las presidenciales kenianas se comprometen a defender la paz durante la campaña electoral, cope.es, διαθέσιμο εδώ
• La Unión Africana lanza su misión de observación para las elecciones generales del 9 de agosto en Kenia, europapress.es, διαθέσιμο εδώ
• Kenya: The European Union deploys an Election Observation Mission, eeas.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
• 2022 ELECTIONSRuto: I’m Very Confident That I Will Win This Election, capitalfm.co.ke, διαθέσιμο εδώ
• Kenyan election official ‘tortured and murdered’ as fears of violence grow, the guardian, διαθέσιμο εδώ
• Revealed: How Chris Msando died, nation.africa, διαθέσιμο εδώ
• Kenya: Post-Election Killings, Abuse, hrw.org, διαθέσιμο εδώ