Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Η Ελληνιστική Εποχή χαρακτηρίζεται από την εξάπλωση του ελληνισμού στον τότε γνωστό κόσμο. Η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατακρεουργήθηκε και από την επικράτειά της προέκυψαν νέα βασίλεια, την εξουσία των οποίων ανέλαβαν οι στρατηγοί του Μακεδόνα στρατηλάτη. Ένα από αυτά τα βασίλεια ήταν του στρατηγού Πτολεμαίου. Ο τελευταίος εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο και εγκαθίδρυσε εκεί μία νέα δυναστεία, την πτολεμαϊκή. Το βασίλειο του Πτολεμαίου έμελλε να πρωταγωνιστήσει στις εξελίξεις της Ελληνιστικής Εποχής, αποτελώντας έναν από τους ισχυρότερους παράγοντες, κατά καιρούς και τον ισχυρότερο, για περίπου 2 αιώνες.
Το προαναφερθέν βασίλειο υπήρξε ένα από τα μακροβιότερα ελληνιστικά κράτη. Ωστόσο, η εμπλοκή της βασίλισσας Κλεοπάτρας Ζ΄ στις εμφύλιες διαμάχες της Ρώμης, υπέγραψε την καταδίκη του κράτους. Στους περισσότερους είναι γνωστή η ιστορία Κλεοπάτρας και Μάρκου Αντώνιου, μία σχέση αγάπης και συμφερόντων. Η σχέση αυτή, σε συνδυασμό με τον ρωμαϊκό εμφύλιο σπαραγμό, οδήγησε στον θάνατο του Μάρκου Αντώνιου και την αυτοκτονία της Κλεοπάτρας.
Η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου «άφησε» πίσω της 4 τέκνα. Το μεγαλύτερο ήταν καρπός της σχέσης της με τον Ιούλιο Καίσαρα και ονομαζόταν Πτολεμαίος ΙΕ΄ Καισαρίων. Ο τελευταίος ήταν και ο διάδοχος της Κλεοπάτρας, αποτελώντας, έτσι, μία μελλοντική απειλή για τον Οκταβιανό, τον νικητή του ρωμαϊκού εμφυλίου. Παρά το γεγονός ότι η Κλεοπάτρα φρόντισε να τον φυγαδεύσει εκτός Αιγύπτου πριν την εισβολή του Οκταβιανού, ο Ρωμαίος μέλλων αυτοκράτορας κατάφερε να τον πείσει να επιστρέψει, προκειμένου να συζητήσουν για το μέλλον της Αιγύπτου. Ο νεαρός δέχτηκε, ωστόσο, έπεσε στην παγίδα του Οκταβιανού, ο οποίος και διέταξε την εκτέλεσή του.
Τα άλλα 3 τέκνα της Κλεοπάτρας προέρχονταν από τη σχέση της με τον Μάρκο Αντώνιο. Επρόκειτο για τα δίδυμα Κλεοπάτρα Σελήνη και Αλέξανδρο Ήλιο, καθώς και για τον Πτολεμαίο Φιλάδελφο. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα μας απασχολήσει η Κλεοπάτρα Σελήνη, καθώς συνδέεται με το εξεταζόμενο προτεκτοράτο. Ειδικότερα, τα 3 παραπάνω παιδιά μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, προκειμένου να λάβουν μέρος στον θρίαμβο του Οκταβιανού. Γνωρίζουμε ότι, στη συνέχεια, τα παιδιά τέθηκαν υπό την προστασία του Αυτοκράτορα, πλέον, Οκταβιανού και οδηγήθηκαν στον Παλατίνο Λόφο. Στη συνέχεια, όμως, οι μόνες γραπτές μαρτυρίες που διασώζονται αφορούν την Κλεοπάτρα Σελήνη.
Αναμφίβολα η καταγωγή της νεαρής Κλεοπάτρας ήταν βασιλική. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Αύγουστος, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει έναν γάμο που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της αχανούς αυτοκρατορίας του. Συγκεκριμένα, οδήγησε την Κλεοπάτρα Σελήνη σε γάμο με τον Ιόβα Β΄, πρίγκιπα της Νουμιδίας, ο οποίος είχε ανατραφεί στη Ρώμη και βρισκόταν υπό την προστασία του Ιούλιου Καίσαρα, αρχικά, και του Οκταβιανού Αυγούστου στη συνέχεια. Το νεαρό ζευγάρι στάλθηκε να κυβερνήσει, το 25 π.Χ., ένα βασίλειο, το οποίο θα ήταν προτεκτοράτο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τη Μαυριτανία.
Επρόκειτο για ένα ακριτικό βασίλειο, αρκετά εκτεταμένο και βρισκόμενο στα βόρεια παράλια της αφρικανικής ηπείρου. Η έκτασή του καταλάμβανε τη σημερινή βόρεια Αλγερία και το βόρειο Μαρόκο, φτάνοντας μέχρι τις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού. Η έκταση του προτεκτοράτου, όμως, ήταν αντιστρόφως ανάλογη της οργάνωσης που υπήρχε. Αυτό θα ήταν και το σημαντικότερο πρόβλημα που θα είχε να αντιμετωπίσει ο Ιόβας Β΄. Ο ίδιος, με τη βοήθεια της συζύγου του, αντιμετώπισε επιτυχώς το οργανωτικό έλλειμμα του βασιλείου και η διακυβέρνησή του μπορεί να χαρακτηριστεί πετυχημένη.
Η Κλεοπάτρα Σελήνη είχε, με τη σειρά της, μεγάλο μερίδιο ευθύνης στην ορθή διακυβέρνηση του προτεκτοράτου. Η ίδια χρησιμοποίησε την επιρροή που είχε αποκτήσει ως τέκνο της Κλεοπάτρας Ζ΄ κι έφερε στη Μαυριτανία συμβούλους από την αιγυπτιακή Αυλή, οι οποίοι συνέβαλαν τα μέγιστα στην οργάνωση του προτεκτοράτου. Σημαντική ήταν η συμβολή της στην ανάπτυξη του εμπορίου, ενθαρρύνοντας την αύξηση των εξαγωγών και την οικονομική ανάπτυξη του κράτους. Επιπλέον, προχώρησε στην κατασκευή πλήθους οικοδομημάτων. Η αρχιτεκτονική που χρησιμοποιήθηκε ήταν ένας συνδυασμός των ρωμαϊκών, ελληνιστικών και αιγυπτιακών χαρακτηριστικών. Δυστυχώς, η Κλεοπάτρα Σελήνη είχε σύντομο βίο. Αφήνει την τελευταία της πνοή το 5 π.Χ., σε ηλικία μόλις 35 ετών. Τάφηκε στο βασιλικό μαυσωλείο της Μαυριτανίας, το οποίο είχε ανεγερθεί από την ίδια και τον Ιόβα.
Ο σύζυγος της Κλεοπάτρας συνέχισε να ασκεί ορθή διακυβέρνηση μέχρι και τον θάνατό του, το 23 μ.Χ., σε ηλικία 47 ετών. Τάφηκε και αυτός στο βασιλικό μαυσωλείο, πλάι στην Κλεοπάτρα. Διάδοχος του θρόνου ήταν ο Πτολεμαίος της Μαυριτανίας, ο τελευταίος βασιλιάς που συνδεόταν με την Πτολεμαϊκή Δυναστεία. Αυτός κατάφερε να συνεχίσει το έργο του πατέρα του με την ίδια επιτυχία, επιδεικνύοντας παράλληλα και στρατιωτικές δεξιότητες, καθώς κατέστειλε μία μεγάλη εξέγερση. Στον ρωμαϊκό θρόνο, όμως, δεν βρισκόταν κάποιος αυτοκράτορας με τις ικανότητες του Αυγούστου, αλλά ο Καλιγούλας. Ο τελευταίος κάλεσε τον Πτολεμαίο στη Ρώμη και τον δολοφόνησε. Έπειτα, το βασίλειο της Μαυροτανίας, όντας ακέφαλο, εντάχθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Αυτή ήταν η ιστορία του βασιλείου της Μαυριτανίας κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι υπήρξε ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και ιδεών, ένας χώρος όπου συνυπήρξαν το ρωμαϊκό, ελληνιστικό και αιγυπτιακό στοιχείο. Παρά το γεγονός ότι ο θάνατος της Κλεοπάτρας σηματοδότησε και την πτώση του τελευταίου ελληνιστικού στοιχείου, στοιχεία του πολιτισμού και της παράδοσης του ελληνιστικού κόσμου διατηρήθηκαν και συνέχισαν να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τότε γνωστό κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (1992), The Cambridge Ancient History, vol. IX, second edition, U.K.: Cambridge University Press
- Συλλογικό Έργο (1992), The Cambridge Ancient History, vol. X, second edition, U.K.: Cambridge University Press
- Roller, Duane (2003), The World of Juba II and Kleopatra Selene: Royal Scholarship on Rome’s African Frontier, London: Routledge
