Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Το διάστημα πριν από την έναρξη του Α` Παγκοσμίου Πολέμου αναπτύχθηκε γοργά και απρόσμενα το ειρηνιστικό κίνημα, ως αντίδραση της «φιλελεύθερης συνειδήσεως» στην ιδέα του πολέμου. Επρόκειτο στην ουσία για ένα ιδεολογικό ρεύμα που ξεπερνούσε τα όρια της διαμαρτυρίας. Με αυτόν τον τρόπο συναντάμε μια οργάνωση που έχει έντονα ειρηνιστική δράση, αρθρογραφία, σχετικά συνέδρια και πριμοδοτήθηκε ιδιαίτερα ο διακανονισμός πολλών διακρατικών διαφορών, χωρίς την προσφυγή στην απειλή ή χρήση βίας.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, για να τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, υφίσταται αμφισβήτηση η αρχή της μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλων κρατών, αρχή που σταδιακά υποκατέστησε η προσχηματική επέμβαση στο όνομα ανθρωπιστικής βοήθειας και ειρήνης. Οι φιλελεύθεροι τότε, όπως ο A. Hobson και άλλοι ομοϊδεάτες του, καταδίκαζαν τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς των μεγάλων δυνάμεων που τους απέδιδαν στις «αρπακτικές διαθέσεις» των αριστοκρατικών κυβερνήσεων. Προέβαλαν υποστήριξη στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης όλων των μικρών λαών με την προσφυγή στα όπλα για να βρουν τη δικαίωσή τους.
Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ευρώπη το 1914, οι Αμερικανίδες έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολυπληθείς διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Η παρέλαση της ειρήνης των γυναικών ήταν μια από τις πρώτες δημόσιες αντιπολεμικές διαδηλώσεις στην αμερικανική Ιστορία, αλλάζοντας, έτσι, τον τρόπο διαμαρτυρίας των ανθρώπων. Τον Ιανουάριο του 1915, η μεγάλη κοινωνική μεταρρυθμίστρια, Τζέιν Άνταμς, ήταν μεταξύ των διοργανωτών του Γυναικείου Κόμματος Ειρήνης, το οποίο ζήτησε «να δοθεί στις γυναίκες μερίδιο στην απόφαση μεταξύ πολέμου και ειρήνης σε όλα τα δικαστήρια υψηλής συζήτησης». Την ίδια εποχή, η Άνταμς προήδρευσε, με τεράστια επιτυχία, στο αντιπολεμικό Διεθνές Συνέδριο των Γυναικών στην Ολλανδία, χαράζονας μια νέα πορεία για το κίνημα. Η ευρεία αντίθεση στην αμερικανική εμπλοκή στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο προήλθε από τον βιομήχανο Χένρι Φορντ, ο οποίος ταξίδεψε στην Ευρώπη με αντιπολεμικούς ακτιβιστές, με το Πλοίο της Ειρήνης, μέχρι τον ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Γιουτζίν Β. Ντεμπς. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, τελικά, μπήκαν στον πόλεμο, ο Πρόεδρος Wilson απέρριψε τη διαφωνία. Οι αναρχικοί Έμα Γκόλντμαν και Αλεξάντερ Μπέρκμαν, καθώς και ο Ντεμπς ήταν μεταξύ εκείνων που φυλακίστηκαν, αφού προέτρεψαν πρώτα την αντίσταση στον στρατό.
Τις παραμονές του Α` Παγκοσμίου Πολέμου οι ειρηνιστές (φιλελεύθεροι, ριζοσπάστες, σοσιαλιστές) κινήθηκαν, δίχως δεύτερη σκέψη, κατά της μυστικής διπλωματίας. Η ορθή πληροφόρηση του κοινού θα εξασφάλιζε κατ’ αυτούς τη διαρκή πολυπόθητη ειρήνη. Αν σκεφτεί κανείς ότι τα αίτια που οδήγησαν στον πόλεμο ήταν ο ιμπεριαλισμός, ο εθνικισμός και ο μιλιταρισμός, μπορεί εν μέρει να φανταστεί τη γιγαντώδη προσπάθεια των ειρηνιστικών ομάδων της εποχής αυτής, για να αποτρέψουν τον επικείμενο ολέθριο κίνδυνο. Ωστόσο, ο πόλεμος και οι τραγικές μεταπολεμικές εξελίξεις φαλκίδεψαν το ειρηνιστικό κίνημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Burns, Edward (2006), Ευρωπαϊκή Ιστορία, Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, μτφρ. Τάσος Δαρβέρης, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επίκεντρο
- Κολιόπουλος, Ιωάννης (2001), Νεώτερη Ευρωπαϊκή Πολιτική Ιστορία (1789-1945), Από τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Βάνιας
