Παραβιάζοντας «δημοκρατικά» θεμελιώδη δικαιώματα

Της Κατερίνας Αγγελοπούλου,

Θύελλα αντιδράσεων έχει προκαλέσει τον τελευταίο καιρό στον παγκόσμιο ιστό η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σχετικά με το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση.

Στις 24 Ιουνίου, το Ανώτατο Δικαστήριο με πλειοψηφία 6-3 επικύρωσε έναν νόμο της Πολιτείας του Μισισίπι, που απαγορεύει τον τερματισμό της κύησης μετά από περίοδο 15 εβδομάδων, ανατρέποντας έτσι την ιστορική απόφαση “Roe v. Wade” του 1973, που έθετε σε συνταγματική ισχύ το δικαίωμα για την προστασία των αμβλώσεων. Η υψίστης σημασίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα πρόσφατη απόφαση δεν κατέστησε παράνομη την άμβλωση, αλλά έθεσε σε περιορισμό την άσκηση του δικαιώματος περί αυτής, δίνοντας έτσι σε πολλές Πολιτείες της Αμερικής το περιθώριο να μπορούν να κινηθούν ελεύθερα προς την πλήρη απαγόρευσή της, αν δεν το έχουν κάνει ήδη. Κατά συνέπεια, το δικαίωμα στην άμβλωση τίθεται στη διακριτική ευχέρεια της κάθε πολιτείας και παύει να αποτελεί ατομική απόφαση.

Η κρίση του Ανώτατου Δικαστηρίου βρίσκει αρκετούς υποστηρικτές. Οι ίδιοι διατείνονται ότι κάθε κράτος έχει δικό του Σύνταγμα και νομοθεσία, είναι, δηλαδή, ικανό να αποφασίζει σύμφωνα με τους θεσπισμένους νόμους την υπό κρίση υπόθεση. Άλλωστε, η απόφαση του Δικαστηρίου δεν οδηγεί αμέσως (αλλά εμμέσως) στην πλήρη κατάργηση του θεμελιώδους δικαιώματος. Πολλές φορές δεν παύουν να συγκρίνουν το έγκλημα της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως, με την έκτρωση (σε πρώιμο στάδιο, ιατρικά κατάλληλο και ακίνδυνο), η οποία –μέχρι ώρας– δεν έχει τυποποιηθεί ως έγκλημα στον Ποινικό μας Κώδικα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων που προστατεύουν την ιδιωτική βούληση και πρωτοβουλία και τίθενται υπέρ της επιλογής της εγκύου. Είναι, όμως, έτσι; Πρέπει ή θα έπρεπε η έκτρωση να ορίζεται ως εγκληματική πράξη σε κάθε περίπτωση; Μήπως θα έπρεπε και οι υπόλοιπες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό της Αμερικής; Μπορεί η πλειοψηφία να αποφασίζει για την τύχη θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων; Πρόκειται, λοιπόν, για ένα φλέγον ζήτημα που διχάζει τόσο σε ηθικό όσο και σε θρησκευτικό-πολιτικό επίπεδο.

Θα λέγαμε ότι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου μάς γυρνά πολλά χρόνια πίσω, σε εποχές σκοταδισμού, ανακυκλώνοντας και προωθώντας μια πρακτική παραγκωνισμού των δικαιωμάτων των γυναικών, τα οποία ποτέ δεν ήταν δεδομένα. Στη διάρκεια των αιώνων, τα δικαιώματα του γυναικείου φύλου είτε δεν υπήρχαν καθόλου, είτε ήταν μειωμένα, είτε και αυτά που υπήρχαν υφίσταντο τέτοια παραβίαση, που καθίσταντο ανύπαρκτα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως το Σύνταγμα της Ελλάδας προβλέπει ειδικές διατάξεις σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων της γυναίκας και προσπαθεί να οδηγήσει στην οριστική εδραίωση της πλήρους ισότητας των φύλων. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης, θα περιμέναμε μια αντίστοιχη εξέλιξη και στις πεποιθήσεις του ανθρώπινου είδους. Βέβαια, σήμερα, μια κοινωνία ελεύθερη και προοδευτική φαντάζει ουτοπία, αφού για ακόμα μια φορά, ανθρώπινα δικαιώματα που είχαν κατακτηθεί έπειτα από τεράστια προσπάθεια και επίπονους αγώνες, σταδιακώς καταργούνται.

Ο άνθρωπος, ως φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έχει την ελευθερία να ρυθμίζει τη ζωή του όπως αυτός επιθυμεί, αρκεί να σέβεται, ταυτοχρόνως, και τα δικαιώματα των συνανθρώπων του. Έτσι, και οι γυναίκες έχουν την ελευθερία να αποφασίζουν οι ίδιες για το σώμα τους και, κατ’ επέκταση, για το αν θέλουν ή μπορούν να φέρουν στον κόσμο μια ανθρώπινη ζωή. Το δικαίωμα στον τερματισμό της κύησης είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, για το οποίο δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποφασίζει η πλειοψηφία. Ο άνθρωπος του 2022 έχει μια νόθα αντίληψη περί δημοκρατίας, πιστεύοντας ότι αυτή μπορεί να λύσει οποιοδήποτε κοινωνικό πρόβλημα. Όμως, δεν νοείται δημοκρατία σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης κοινωνίας. Ένας –δημοκρατικά μεν– εκλεγμένος κυβερνήτης δεν δύναται να λαμβάνει αποφάσεις για ζητήματα που αφορούν τον πυρήνα της ζωής του ανθρώπου, προβάλλοντας τα δικά του θρησκευτικά-πολιτικά πιστεύω. Επομένως, δεν γίνεται να περιορίζεται τόσο βίαια και βάναυσα από την εκλεγμένη δημοκρατικά εξουσία το δικαίωμα στην άμβλωση, ακόμη και αν είναι σύμφωνο με τη γνώμη του «δήμου». Και αυτό, διότι η έννοια της δημοκρατίας δεν ισούται πάντοτε με την εφαρμογή της κοινής απόφασης των περισσότερων από το πλήθος, αλλά δίνει το περιθώριο στην ελεύθερη βούληση. Μια κοινωνία, μέσω, φυσικά, των νόμιμα εκλεγμένων αντιπροσώπων της, δε μπορεί να αποφασίζει για τέτοιου είδους ζητήματα, καθώς αυτά άπτονται στη σφαίρα της προσωπικής επιλογής του κάθε ατόμου και εν προκειμένω της γυναίκας.

Επομένως, το πρόβλημα που τίθεται με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Η.Π.Α., δεν αφορά το δικαίωμα στην άμβλωση αυτό καθαυτό. Αφορά περισσότερο το ζήτημα του κατά πόσο μπορεί ο νομοθέτης και η δημοκρατική εξουσία να επεμβαίνουν στη ζωή των πολιτών, καταπατώντας τον πυρήνα των συνταγματικών τους δικαιωμάτων, περιορίζοντας τις επιλογές τους στο να ζήσουν, όπως οι ίδιοι επιθυμούν. Και αυτό καμία φορά, όπως μας διδάσκει η Ιστορία, είναι αποτέλεσμα της υπέρμετρης δύναμης και εξουσίας που πιστεύουν ότι έχουν απέναντι στον λαό. Ο λαός, όμως, κινητοποιήθηκε και για ακόμα μια φορά στάθηκε απέναντι στον «ισχυρό», στηρίζοντας το γυναικείο φύλο, συνεχίζοντας αυτόν τον αέναο αγώνα κατάκτησης και θεμελίωσης δικαιωμάτων που αφορούν την ελεύθερη επιλογή, την αυτοδιάθεση και εν γένει στην ισότητα. Θα καταφέρει τώρα η εξουσία να κατευνάσει το οργισμένο πλήθος; Μπορεί η απόφαση αυτή να είναι η αρχή που θα οδηγήσει καταδυνάστευση και στον περιορισμό της ίδιας της ζωής;