Του Παναγιώτη Σκόντζου,
Το αξίωμα του Πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου είναι μία από τις πιο αξιοζήλευτες πολιτικές θέσεις στην υφήλιο, αφού ο κάτοχός του απολαμβάνει, συγκριτικά με τους περισσότερους ανά τον κόσμο ομολόγους του, σημαντικά προνόμια λόγω της χώρας που κυβερνά, ενώ συγχρόνως ανήκει στους κορυφαίους παγκόσμιους ηγέτες. Όμως, όσο αξιοζήλευτο μπορεί να είναι, είναι και σχετικά ασταθές, αφού ένας Πρωθυπουργός δεν γνωρίζει ακριβώς για πόσο θα βρίσκεται στο αξίωμά του. Το βρετανικό πολιτικό σύστημα είναι κοινοβουλευτικό, και αυτό συνεπάγεται αυτόματα αυξημένη πολιτική αστάθεια σε σχέση με ένα προεδρικό ή ένα ημιπροεδρικό σύστημα αντίστοιχα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο κυριαρχούν στην πολιτική σκακιέρα κυρίως δύο κόμματα: Το Συντηρητικό Κόμμα (Conservatives, Tories) -το οποίο είναι κεντροδεξιό και έχει πιο συντηρητικές απόψεις-, και το Εργατικό Κόμμα (Labour) – το οποίο είναι κεντροαριστερό και πιο προοδευτικό. Από το 2010, σταθερά πρώτο κόμμα ήταν και είναι αυτό των Συντηρητικών. Στις τελευταίες εκλογές του 2019 μάλιστα, οι Συντηρητικοί, υπό τον νέο -τότε- ηγέτη Boris Johnson, κατάφεραν να αποκτήσουν ισχυρή πλειοψηφία, συγκεκριμένα 365 από τις 650 έδρες στη Βουλή των Κοινοτήτων.
O Βρετανός Πρωθυπουργός Boris Johnson όμως, ύστερα από την καταιγίδα παραιτήσεων Υπουργών και Υφυπουργών από την κυβέρνησή του, στις 7 Ιουλίου 2022 αναγκάστηκε να ανακοινώσει την παραίτησή του από την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος (Tories) και άρα από την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου. Η παραίτηση από την ηγεσία του κόμματος και από την πρωθυπουργία θα τεθεί σε ισχύ στις 5 Σεπτεμβρίου 2022, ημέρα όπου θα έχει αναδειχθεί ο/η νέος/α ηγέτης των Tories, και κατ’ επέκταση και ο/η επόμενος/η Πρωθυπουργός. Μέχρι τότε, ο Johnson θα υπηρετεί στη θέση υπηρεσιακά. Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που ένας Βρετανός Πρωθυπουργός από το Συντηρητικό Κόμμα παραιτείται από το αξίωμά του, αφού ο Winston Churchill (1955), η Margaret Thatcher (1990), ο David Cameron (2016) και η Theresa May (2019), πρόκεινται για τους πιο γνωστούς, από αυτούς οι οποίοι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν πρόωρα από το «10 της Downing Street».
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται από τη στιγμή παραίτησης του ηγέτη του Συντηρητικού Κόμματος;
Πρωτίστως, οι ενδιαφερόμενοι, για να καταστούν υποψήφιοι για την αρχηγία του κόμματος, θα πρέπει στην πρώτη ψηφοφορία που θα ακολουθήσει να έχουν την υποστήριξη τουλάχιστον 20 βουλευτών από τη Βουλή των Κοινοτήτων, ειδάλλως αποκλείονται αυτόματα. Στη δεύτερη ψηφοφορία, όποιος δεν καταφέρει να υπερβεί την υποστήριξη από 30 βουλευτές, επίσης αποκλείεται. Στις επόμενες ψηφοφορίες που θα ακολουθήσουν, διαδοχικά αποκλείονται όσοι λαμβάνουν λιγότερες ψήφους υποστήριξης, έως ότου παραμείνουν μονάχα δύο υποψήφιοι, οι οποίοι θα έρθουν τελικά αντιμέτωποι. Οι δύο εναπομείναντες υποψήφιοι θα κριθούν από τη βάση (τα μέλη) του κόμματος, και έτσι όποιος λάβει τις περισσότερες ψήφους θα είναι και ο επόμενος ηγέτης του Συντηρητικού Κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου. Εάν το κόμμα κατέχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή των Κοινοτήτων (όπως και στην προκείμενη), ο ηγέτης θα είναι de facto και ο νέος Πρωθυπουργός της χώρας.
Στις 12 Ιουλίου 2022, 11 βουλευτές είχαν ανακοινώσει την πρόθεσή τους για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος. Στις προηγούμενες ψηφοφορίες που ακολούθησαν, σταθερά 1ος ήρθε ο -μέχρι πρότινος- Υπουργός Οικονομικών Rishi Sunak, 2η η πρώην Υπουργός Άμυνας και νυν Υφυπουργός Εμπορίου Penny Mordaunt και 3η η Υπουργός Εξωτερικών Liz Truss. Κατά τη τελευταία ψηφοφορία από τους βουλευτές των Tories, στις 20 Ιουλίου 2022, αναδείχθηκαν οι δύο τελικοί υποψήφιοι για την ηγεσία του κόμματος. Τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: ο 42χρονος -Ινδικής καταγωγής- πρώην Υπουργός Οικονομικών Rishi Sunak έλαβε 137 ψήφους, η 47χρονη Υπουργός Εξωτερικών Liz Truss κατάφερε να εκτοπίσει από τη δεύτερη θέση με 113 ψήφους, τη 49χρονη πρώην Υπουργό Άμυνας και Υφυπουργό Εμπορίου Penny Mordaunt, η οποία, ενώ μεν προπορευόταν στις δημοσκοπήσεις, έλαβε δε 105 ψήφους και αποκλείστηκε.
Έτσι οι δύο τελικοί υποψήφιοι θα είναι ο Rishi Sunak και η Liz Truss. Αυτοί οι δύο υποψήφιοι, όπως προαναφέρθηκε, θα ψηφιστούν από τα 200.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος, ανά τη Μεγάλη Βρετανία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και οι δύο υποψήφιοι, που πέρασαν στους δύο τελευταίους στον διαγωνισμό για την ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος, υπηρέτησαν στην κυβέρνηση του Johnson και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να αμαυρωθούν από τα σκάνδαλα που εν τέλει κατέστρεψαν τον Πρωθυπουργό.
Ποιος εκ των δύο είναι πιο πιθανό να είναι ο/η νέος/α Πρωθυπουργός;
Η ψηφοφορία των Συντηρητικών μελών μπορεί να είναι δύσκολη, ειδικά σε τέτοιες ταραχώδεις περιόδους, αλλά σε αυτές που έχουν λάβει χώρα, ο Sunak έρχεται σταθερά δεύτερος μετά την Truss μεταξύ των μελών του κόμματος. Ακόμα κι αν έφτανε στην εξουσία, θα έπρεπε να ξεπεράσει την κριτική που θα δεχθεί από πολιτικούς εχθρούς όλων των πλευρών. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης θα σπεύδουν να υπενθυμίσουν στον Sunak ότι του επιβλήθηκε πρόστιμο στην ίδια εκδήλωση του Partygate με τον Johnson. Θα ρωτήσουν επίσης, γιατί ο Sunak παρέμεινε πιστός στον Boris για τόσο καιρό, παραιτούμενος μόνο μετά το σκάνδαλο που αφορούσε τον Chris Pincher. Τα πράγματα χειροτερεύουν ακόμη περισσότερο για τον Sunak, όταν λάβουμε υπόψη τους πιστούς του Johnson, οι οποίοι πιστεύουν ότι o πρώην Υπουργός Οικονομικών είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος της κατάρρευσης της πρωθυπουργίας του Boris.
Περισσότερες πιθανότητες για να εκλεγεί ηγέτης και επόμενος ένοικος της Downing Street, από τους δύο εναπομείναντες υποψηφίους λοιπόν, έχει πλέον -και σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις- η 47χρονη ΥΠΕΞ Liz Truss, όμως τίποτα δεν έχει σταθεροποιηθεί και το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να φέρει εκπλήξεις. Η Truss εξακολουθεί να υπηρετεί ως Υπουργός Εξωτερικών του Johnson και θα το κάνει μέχρι να φύγει οριστικά τον Σεπτέμβριο. Έχει σταθεί δίπλα στον ηγέτη της σε όλα τα σκάνδαλά του, δικαιολογώντας το γεγονός ότι δεν παραιτήθηκε, λόγω του σκανδάλου Pincher, επειδή συντόνιζε την απάντηση του Ηνωμένου Βασιλείου στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Θα είναι πάντως δύσκολο για την ΥΠΕΞ να αποστασιοποιηθεί από τις πολιτικές του Johnson, αφού θεωρείται σε μεγάλο βαθμό από τους Συντηρητικούς ως η υποψήφιος για τη συνέχισή του. Η Truss, η οποία ψήφισε υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει γίνει από το δημοψήφισμα του 2016 φανατική οπαδός του Brexit. Υπήρξε επίσης ένθερμος υποστηρικτής του σχεδίου του Johnson να ξαναγράψει ένα αμφιλεγόμενο μέρος της συμφωνίας για το Brexit – το Πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας.
Όσον αφορά το κόμμα των Συντηρητικών, ζωτικής σημασίας είναι να επισημανθεί πως, ύστερα από την άκρως αμφιλεγόμενη πρωθυπουργία του Boris Johnson, έχουν χάσει μεγάλο μέρος του λαϊκού τους ερείσματος, με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, να δείχνουν τους Εργατικούς με ηγέτη τον Kir Starmer, να προηγούνται πλέον με πάνω από 10 μονάδες διαφορά (43%) έναντι των Συντηρητικών (32%).
Η πρόκληση, λοιπόν, που αντιμετωπίζουν οι δύο τελευταίοι υποψήφιοι είναι υπέρογκη, με το Ηνωμένο Βασίλειο να υφίσταται κρίση κόστους ζωής και το Συντηρητικό Κόμμα να είναι όλο και πιο αντιδημοφιλές μετά από 12 χρόνια στην εξουσία. Μένει πλέον, μόνο να δούμε το κατά πόσο μπορεί ο επόμενος ηγέτη του Συντηρητικού Κόμματος να αναστρέψει το αρνητικό κλίμα, που υπάρχει γύρω από τους Tories, και κατά πόσο μπορεί να τους οδηγήσει σε μία νέα νίκη, στις επόμενες εκλογές, όποτε και αν αυτές γίνουν μέχρι το 2024.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Britain’s Conservative party leadership race is turning into a transphobic spectacle, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Tory leadership: How will the new party leader and PM be chosen? , BBC, διαθέσιμο εδώ
- Rishi Sunak and Liz Truss reach final two of Tory leadership race – as it happened, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Liz Truss odds-on to replace Boris Johnson as Tory leader, say bookmakers, Independent, διαθέσιμο εδώ
- Latest general election voting intention opinion polls, Mark Pack, διαθέσιμο εδώ
