Της Λαμπρινής Μπάντου,
Με την πρόσφατη ψήφιση του νέου νομοσχεδίου «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις», προβλέπεται η βελτίωση της λειτουργίας των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Α.Ε.Ι.) της χώρας. Σαφέστερα, η βελτίωσή τους θα επιτευχθεί μέσω της αναβάθμισης της ποιότητας του εκπαιδευτικού, ερευνητικού και εν γένει επιστημονικού έργου τους, των αντίστοιχων μονάδων και δομών τους, αλλά και της διασύνδεσής τους με τις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας, εντός του γενικότερου στρατηγικού σχεδίου –της Εθνικής Στρατηγικής για την Ανώτατη Εκπαίδευση– του άρθρου 14 του Ν. 4653/2020.
Ειδικότερα, αντικείμενο του προαναφερθέντος νομοσχεδίου είναι, μεταξύ άλλων, η προαγωγή της διεπιστημονικότητας στην εκπαίδευση και την έρευνα, η κινητικότητα των φοιτητών (εσωτερικό Erasmus), η ενίσχυση της εξωστρέφειας και η ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων σπουδών με ιδρύματα της αλλοδαπής, η θέσπιση νέου αξιοκρατικού και διαφανούς τρόπου εκλογής και εξέλιξης των μελών διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού των Α.Ε.Ι., η προσέλκυση νέων επιστημόνων από το εξωτερικό, η ενδυνάμωση του ρόλου των Α.Ε.Ι. στη δια βίου μάθηση, μέσα από την αναβάθμιση του ρόλου των Κέντρων Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης, η ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας, η ενίσχυση start-ups φοιτητών, η διασύνδεση των Α.Ε.Ι. με την κοινωνία, την οικονομία, τους λοιπούς ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς, η εφαρμογή συστήματος εσωτερικού ελέγχου, καθώς και η υλοποίηση εργαλείων και σχεδίων για την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ωστόσο, το νομοσχέδιο δέχτηκε τόσο θετικά όσο και αρνητικά σχόλια, τα οποία οδήγησαν ακόμα και σε έντονες διαφωνίες. Ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, Περικλής Μήτκας, τάχθηκε υπέρ του νομοσχεδίου, αναφέροντας πως προσφέρει πολλές δυνατότητες στην ανάπτυξη και την εξωστρέφεια των ελληνικών πανεπιστημίων. Παράλληλα, ο εκπρόσωπος της Συνόδου των Πρυτάνεων, Ευάγγελος Διαμαντόπουλος, συμφώνησε ως προς τα θετικά του νομοσχεδίου, στάθηκε, όμως, στο γεγονός πως αγνοήθηκαν από τον διάλογο τα θεσμικά όργανα της ακαδημαϊκής κοινότητας και των πανεπιστημιακών οργάνων, ενώ δεν λήφθηκαν υπόψη όλες οι προτάσεις των πρυτάνεων. Σε αυτό αναφέρθηκε και η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού των Α.Ε.Ι., Δέσποινα Δημητριάδου, η οποία είπε πως δεν υπήρξε συζήτηση μαζί τους, παρά μόνο κλήθηκαν να καταθέσουν τα σχόλιά τους σε μια προσχηματική δημόσια διαβούλευση.
Το επίμαχο, όμως, σημείο, ήταν ο νέος τρόπος εκλογής των μελών ΔΕΠ. Ο κ. Διαμαντόπουλος εξέφρασε την έντονη διαφωνία του ως προς τον τρόπο εκλογής των πρυτάνεων, καθώς θεωρεί πως αλλοιώνει τα συμβούλια διοίκησης, αλλά και το καθεστώς αξιολόγησης και εξέτασης των φοιτητών. «Δεν μπορεί ο πρύτανης να είναι ελέγχων και ελεγχόμενος ταυτόχρονα, γιατί αυτό θα αποδυναμώσει τον ρόλο της Συγκλήτου», επεσήμανε. Σε αυτό συμφώνησε και ο Γιάννης Νηματούδης, πρόεδρος της Εκτελεστικής Γραμματείας ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού), ο οποίος ανέφερε πως θα αυξηθεί η διαπλοκή, αν τα όργανα του πανεπιστημίου εκλέγονται μέσα από την επιλογή των έξι μελών του Συμβουλίου Διοίκησης, όπου ένα εκ των οποίων επιλέγεται ως πρύτανης.
Γενικότερα, η ακαδημαϊκή κοινότητα έχει ταχθεί κατά του νομοσχεδίου Κεραμέως. Για παράδειγμα, έντονη ήταν η αντιπαράθεση της προέδρου της Ομοσπονδίας Διοικητικού Προσωπικού Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Νίκης Χρονοπούλου, η οποία θεωρεί πως απομακρύνει τα πανεπιστήμια από τις ανάγκες των φοιτητών και δεν απαντά στις διαχρονικές παθογένειες της υποστελέχωσης των πανεπιστημίων. Παράλληλα, πιστεύει πως πρόκειται για ένα αντιδημοκρατικό μοντέλο διοίκησης, καθώς η διοίκηση των πανεπιστημίων από ανθρώπους της αγοράς (εξωπανεπιστημιακούς), χωρίς γνώση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και των ιδιαιτεροτήτων τους, με τη Σύγκλητο να περιορίζεται στα ακαδημαϊκά θέματα με μόνο γνωμοδοτικό ρόλο, υπονομεύει το αυτοδιοίκητό τους.
Όσον αφορά την αξιωματική αντιπολίτευση, παρόλο που κατά τη συζήτηση στην Ολομέλεια, είχε εκφράσει θετική άποψη για ορισμένα ζητήματα, απείχε από την ψηφοφορία του νομοσχεδίου, δείχνοντας, έτσι, την έντονη αντιπαράθεσή της. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, «Στεκόμαστε στο πλευρό της πανεπιστημιακής κοινότητας και απορρίπτουμε το επιχειρηματικό μοντέλο που θέλετε να επιβάλετε. Που καταλύει την εσωτερική δημοκρατία και το αυτοδιοίκητο, που απαξιώνει την πανεπιστημιακή κοινότητα και θέτει τα Α.Ε.Ι. σε καθεστώς εξωθεσμικής εποπτείας. Που διορίζει managers, οι οποίοι δε λογοδοτούν σε κανέναν». Παράλληλα, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, θεωρεί πως υπάρχουν πιο κρίσιμα ζητήματα στα πανεπιστήμια που πρέπει να διευθετηθούν, από το να δημιουργηθούν, για παράδειγμα, κέντρα ψυχολογικής στήριξης. Τα περισσότερα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών και εν γένει των σπουδών, συμπεριλαμβανομένων και των εξόδων των ενοικίων. Το νέο νομοσχέδιο είναι «κομμένο και ραμμένο» στις επιταγές της Ε.Ε., χωρίς να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της χώρας, τόνισε.
Εν συνεχεία, ανέφερε πως αντί να αντιμετωπιστούν οι διαχρονικές αυτές παθογένειες γίνονται προσπάθειες ενίσχυσης του κεφαλαίου, απευθυνόμενος, κυρίως, στον ΣΥΡΙΖΑ, που έφερε γενίκευση διδάκτρων στα μεταπτυχιακά, ρύθμιση για αναγνώριση πτυχίων κολλεγίων, ίδρυσε το πρώτο ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών με δίδακτρα και που πρόσφατα δήλωσε ότι δεν έχει σημασία αν το πτυχίο έχει αντίκρισμα στην εργασία. «Στόχος δεν είναι ένα πανεπιστήμιο όπου όλα θα πωλούνται και θα αγοράζονται, αλλά να αποτελεί έναν χώρο, όπου τα πτυχία θα δίνουν ουσιαστικά εφόδια για την εργασία», ανέφερε χαρακτηριστικά. Παρόλα αυτά, η Υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, παρέβλεψε τις αρνητικές στάσεις φορέων και εκπροσώπων, δηλώνοντας πως το εν λόγω νομοσχέδιο «κωδικοποιεί την υφιστάμενη νομοθεσία σχετικά με τη λειτουργία των Πανεπιστημίων, καθορίζει ένα σαφές νομικό πλαίσιο για ζητήματα που για χρόνια είχαν μείνει αρρύθμιστα και παρέχει νέες δυνατότητες στα Πανεπιστήμια, στους φοιτητές, στους πανεπιστημιακούς και στους πολίτες».
Σαφώς, ο στόχος του νέου νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών Α.Ε.Ι., η διεθνοποίηση των σπουδών, η βελτίωση της πιθανότητας καλής επαγγελματικής αποκατάστασης σε αρμονία με τις ανάγκες της οικονομίας της χώρας, ωστόσο, οι παθογένειες των ελληνικών πανεπιστημίων συνεχίζουν να υφίστανται. Η υποστελέχωση και η έλλειψη υποδομών είναι ζητήματα που παραμένουν αρρύθμιστα. Τα πτυχία, ενώ θα έπρεπε να παρέχουν όλη την επιστημονική επάρκεια που χρειάζεται κάθε νέος φοιτητής για να βγει στην αγορά εργασίας, θεωρούνται απλώς σαν μια πιστοποίηση, που χρήζει περαιτέρω εμβάθυνσης (μεταπτυχιακά, σεμινάρια κ.ο.κ.). Σε αυτό το σημείο, να αναφερθεί ότι το κόστος για το μεταπτυχιακό δεν μπορεί καλυφθεί από έναν νέο απόφοιτο, όπως και το ενοίκιο, με βάση τα οικονομικά δεδομένα. Οι φοιτητές και απόφοιτοι αναγκάζονται να μεταβούν σε άλλη πόλη, όπου οι φοιτητικές εστίες συνήθως δέχονται περιορισμένο αριθμό φοιτητών, ενώ σε αρκετές οι υποδομές τους δεν είναι σε καλή κατάσταση, δίνοντας, έτσι, περιορισμένες επιλογές στους νέους. Επίσης, δεν είναι δυνατόν να αποκλείονται οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, λόγω υπέρβασης της ελάχιστης διάρκειας του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών.
Επομένως, μπορεί να προβλέπεται στο νομοσχέδιο η «ευελιξία», με την έννοια ότι οι φοιτητές θα μπορούν να συνδυάσουν το τμήμα τους με κάποιο άλλο ή να κάνουν εσωτερικό ή εξωτερικό Erasmus, αλλά ευελιξία με την έννοια «άνεση» για σπουδές δεν υπάρχει. Η Πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για αύξηση του φοιτητικού επιδόματος, για ανέγερση φοιτητικών εστιών και για αναβάθμιση των προπτυχιακών σπουδών καθώς και άμεση σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας. Το νέο νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε εν όψει και της προεκλογικής περιόδου, έρχεται να ρυθμίσει λεπτομέρειες, τη στιγμή που η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση «νοσεί». Αντί, λοιπόν, να μεριμνήσει για τον εκσυγχρονισμό των Α.Ε.Ι. και την εν γένει κουλτούρα που έχει διαμορφωθεί, εντείνει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, θέτοντας την πανεπιστημιακή κοινότητα αλλά και τους φοιτητές σε δεύτερη μοίρα. Το νομοσχέδιο δεν θα έπρεπε να τεθεί σε εφαρμογή ερήμην των πανεπιστημίων και των φοιτητών, τους οποίους κατεξοχήν αφορά και, τέλος, δεν πρέπει να διαταράξει την απρόσκοπτη συνέχιση της διοίκησης των Α.Ε.Ι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βουλή: Υπερψηφίστηκε επί της αρχής το νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κουτσούμπας για ΑΕΙ: Νόμος στις επιταγές της ΕΕ για Πανεπιστήμιο που όλα θα πωλούνται και όλα θα αγοράζονται, thetoc.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι αλλαγές του νέου νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ, iapopsi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αλέξης Τσίπρας: Δεν ψηφίζουμε το νομοσχέδιο-έκτρωμα για τα ΑΕΙ, paratiritirio.edu.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣΥΡΙΖΑ: Σωρεία αντισυνταγματικών διατάξεων στο νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ, paratiritirio.edu.gr, διαθέσιμο εδώ
- Aνέβηκαν όλοι στα… κεραμίδια με το έκτρωμα της Κεραμέως για τα Πανεπιστήμια, ieidiseis.gr, διαθέσιμο εδώ
