Της Χάρις Λιάτσου,
Περίπου πριν από έναν μήνα, άλλο ένα συμβάν ζωοκτονίας σημειώθηκε, αυτήν τη φορά στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο. Ένας alpha male χιμπατζής θανατώθηκε από τους υπαλλήλους, με βάση το πρωτόκολλο ασφαλείας, όταν ξέφυγε από το πάρκο. Με αφορμή αυτό το περιστατικό, άρχισαν πάλι οι συζητήσεις γύρω από το θέμα των ζωολογικών κήπων και την ασφάλεια που προσφέρουν αυτοί στα ζώα. Η πρώτη εμφάνιση ενός είδους ζωολογικού κήπου σημειώνεται στη μεσαιωνική περίοδο, που οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν τα ζώα για λόγους ψυχαγωγίας, όπως ήταν οι ιππόδρομοι και τα θηριοτροφεία. Επίσημα ο πρώτος ζωολογικός κήπος στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το 1902 από τον ζωολόγο Νικόλαο Γερμανό και έκτοτε έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους καλύτερους κήπους στην Ευρώπη.
Πού ανήκουν, τελικά, τα άγρια ζώα, στους ζωολογικούς κήπους ή στη φύση;
Αν και οι άνθρωποι έχουν εξοικειωθεί με τους βιοτόπους των ζώων, φαίνεται να μην έχουν καταφέρει να τους μεταφέρουν μέσα στον ζωολογικό κήπο, ώστε αυτά να νιώσουν πιο βολικά και ασφαλή. Συνήθως χρησιμοποιούν ψεύτικα διακοσμητικά δέντρα και φυτά ή ακόμη ζωγραφίζουν στους τοίχους ρεαλιστικά τοπία, αλλά με σκοπό την αισθητική ικανοποίηση του επισκέπτη και όχι την εξοικείωση των ζώων με έναν νέο χώρο. Μάλιστα, τις περισσότερες φορές ο χώρος στον οποίο βρίσκονται τα ζώα είναι αρκετά μικρός και δεν τους επιτρέπει καν να μετακινούνται ελεύθερα.
Για παράδειγμα, συνήθως τα λιοντάρια τοποθετούνται σε περίπου 18000 φορές μικρότερο χώρο και οι πολικές αρκούδες σε 1.000.000 φορές μικρότερο χώρο από το φυσικό τους περιβάλλον. Αν και οι υπεύθυνοι των ζωολογικών κήπων υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιούν τα αιχμάλωτα ζώα για τη διερεύνηση της συμπεριφοράς τους και της φυσιολογίας τους, στην πραγματικότητα τα ζώα γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης για την ικανοποίηση του κύριου στόχου των ζωολογικών κήπων, που είναι η επίτευξη του μέγιστου κέρδους. Ας μην ξεχνάμε ότι αν και οι ζωολογικοί κήποι εμφανίζονται ως κέντρα έρευνας ζώων και προστασίας ζώων υπό εξαφάνιση, πρωτίστως είναι μια επιχείρηση που απαιτεί έσοδα, για να συνεχίσει να λειτουργεί. Όμως, δεν υπάρχει άλλος τρόπος για την εξασφάλιση της επιβίωσης των ειδών υπό εξαφάνιση και της διατήρησης του γενετικού τους υλικού για γονιμοποίηση; Ούτως ή άλλως, συνήθως οι επιστήμονες και οι οργανισμοί που συνεργάζονται με ζωολογικούς κήπους αφοσιώνονται στη γονιμοποίηση ζώων, τα οποία δεν αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της εξαφάνισης.
Αυτό, φυσικά, συνεπάγεται την αύξηση των θανατώσεων ζώων, ώστε να ελέγχεται ο αριθμός τους και να αποφεύγεται το φαινόμενο του υπερπληθυσμού. Κάτι αρκετά ειρωνικό από τη στιγμή που οι ίδιοι ευθύνονται για τις μαζικές αναπαραγωγές. Τις πρόχειρες δομές των ζωολογικών κήπων, ακόμα, συνοδεύει συνήθως και η αντίστοιχη άσχημη μεταχείριση των ζώων από τους υπαλλήλους. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά βίας που έχουν καταγραφεί κατά των αιχμάλωτων ζώων, καθώς ο εγκλεισμός τους προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα (όπως στρες και υπερένταση) και εκδηλώσεις μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς.
Μετά από τόσα χρόνια συνύπαρξης με τα ζώα, οι άνθρωποι θα έπρεπε να είχαν καλλιεργήσει μια βασική φιλοζωική συνείδηση. Η εξημέρωση των άγριων ζώων δεν θα έπρεπε να αποτελεί ενασχόληση του ανθρώπου, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι εκπαίδευσής τους για την άγρια ζωή πέρα από την αιχμαλωσία. Επιπλέον, η προστασία της απειλούμενης άγριας ζωής δεν θα έπρεπε να συνδέεται με τη μετατροπή της σε μέσο ψυχαγωγίας. Αντί για ζωολογικούς κήπους, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ειδικά κέντρα προστασίας, τα οποία δεν θα είναι προσβάσιμα στο κοινό. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ανθρώπινοι κανόνες της ηθικής αφορούν και τα ζώα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Do Elephants Belong in Zoos?, academic.oup.com, διαθέσιμο εδώ
- Campaigners criticise European zoo proposals to cull adult male gorillas, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
- Αττικό Ζωολογικό Πάρκο: Σκότωσαν χιμπατζή που διέφυγε από τον χώρο του, in.gr, διαθέσιμο εδώ
