Της Μαρίας Κελεπούρη,
Έχοντας διανύσει μια ζωή πλούσια σε εμπειρίες, ο άλλοτε Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μιχάλης Παπαδόπουλος, αφού έκανε ήδη τον απολογισμό του στο Καλειδοσκόπιο μιας εποχής –όπως την έζησα (Εκδ. Επίκεντρο), επιστρέφει αυτήν τη φορά για να αντικρίσει τον κόσμο από τη συνειδητοποιημένη σκοπιά των γηρατειών.
Η αιωνιότητα της στιγμής που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο δεν αποτελεί μονάχα μια προσωπική κατάθεση ίσως για το πιο ολοκληρωμένο στάδιο της ζωής, αλλά ένα δοκίμιο που αναμοχλεύει –υπό μια φιλοσοφημένη θεώρηση του κόσμου– σύγχρονα γεγονότα, διαχρονικά θέματα και το νόημα πίσω από όλα αυτά. Τα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται ο Μιχάλης Παπαδόπουλος σε αυτό το βιβλίο, αφορούν σκέψεις που άπτονται φιλοσοφικών θεωριών και υπαρξιακών αναζητήσεων, ενώ αναδύονται κατά καιρούς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Ίσως, όμως, ο στοχασμός να εντείνεται στα γηρατειά είτε γιατί έχει αποκτήσει κανείς μια πληρέστερη εικόνα για τον βίο είτε γιατί κατά βάθος γνωρίζει –δίχως καμία αίσθηση μακαβριότητας– πως οδεύει προς το τέλος.
Ο συγγραφέας αφορμάται από τον εαυτό του για να μιλήσει για τη γήρανση ως φαινόμενο του πληθυσμού, παραθέτοντας στοιχεία που εγείρουν τον προβληματισμό και εύλογα μας κάνουν να αναρωτηθούμε για το μέλλον. Μια αναπόφευκτη σύγκριση του χθες με το σήμερα, των ανυπολόγιστων δυσκολιών του σκληρού παρελθόντος και του τωρινού, ρευστού τρόπου ζωής. Και όλα αυτά επαναφέρονται χάρη στις αναμνήσεις. Μια διαδικασία ανάσυρσης της μνήμης σε ανυποψίαστες στιγμές που δημιουργεί νοσταλγία και πιθανόν ζωγραφίζει στο πρόσωπο ένα χαμόγελο για όλες εκείνες τις φορές που τα μικρά περιστατικά χαράς και ανεμελιάς λύτρωναν τους κόπους και τις συναισθηματικές θυσίες.
Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος κατορθώνει, επιτελώντας μια κυκλική σκιαγράφηση της ζωής, να τοποθετήσει τον άνθρωπο στο κέντρο της ύπαρξης και, ταυτόχρονα, να υπενθυμίσει πως η παρουσία του σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι τίποτα μεγαλύτερο από ένα μικροσκοπικό πλάσμα και τίποτα μικρότερο από όσα μπορεί να ενορχηστρώσει μια ανώτερη δύναμη. Κι όμως, και τα δύο μπορούν να συνυπάρξουν στο ίδιο ον. Γιατί ο άνθρωπος μπορεί να είναι ένα τίποτα μπροστά στο χάος του σύμπαντος, παρόλα αυτά, την ίδια στιγμή είναι εκείνος που έχει τη δυνατότητα να αφανίσει τη γη. Όσο παράδοξο ή υπερβολικό κι αν ακούγεται αυτό.
Με συχνές αναφορές σε διατυπωμένες θεωρίες στοχαστών και επιστημόνων και με προμετωπίδες που διαπλάθουν έναν εύστοχο διάλογο με το κείμενο που ακολουθεί, αλλά και με τη σκέψη του αναγνώστη, ο συγγραφέας είναι σαν να έλκει όλες τις γνώσεις που μέσα στα χρόνια έχει αποκομίσει, σαν μια ασυνείδητη προσπάθεια συγκέντρωσής τους, όμως, και μια ευκαιρία συνένωσης ιστορικών περιόδων, φιλοσοφικών εννοιών και αξιών. Μέσα σε αυτό το πολύμορφο ταξίδι, καταφέρνει εκούσια ή μη να σημειώσει την εξέλιξη της επιστήμης και τον τρόπο που αυτή μετέβαλε το status quo του αιώνα των προκαταλήψεων και της άκριτης υιοθέτησης των πάντων. Η αμφισβήτηση οδηγεί στην απόκτηση της αληθινής γνώσης. Και αυτό μπορεί να είναι μια κατοχύρωση της επιστήμης, ως αντίθεση –και για κάποιους απειλή– στο διαχρονικό, αλλά απροσδιόριστο «πίστευε και μη ερεύνα», είναι, όμως, και ένα μάθημα της ζωής που γίνεται κατανοητό κατά τη διάρκεια της θέασής της.
Προσεγγίζοντας τα θέματα που αποτελούν τις αιτίες για αυτό το υπαρξιακό κουβάρι, όπως ο φόβος, το άγνωστο, η αθεΐα και το ενδεχόμενο μιας μετά θάνατον ζωής, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος ακολουθεί την ταχύτητα αυτής της τροχιάς, για να καταλήξει και να λήξει το βιβλίο του με το πιο πλήρες συναίσθημα: την ευτυχία. Και μπορεί η ευτυχία να μην χαρακτηρίζει το σύνολο της ζωής, όμως, οι στιγμές της είναι αυτές που κερδίζουν χώρο στο ντουλάπι της μνήμης και αυτές στις οποίες όλοι πιστεύουμε.
