Της Ταξιαρχίας Κοζπή,
Παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις. Όροι που πολλές φορές συγχέονται κατά τη χρήση τους, ή ακόμη συχνότερα, ταυτίζονται. Στην πραγματικότητα, οι δύο έννοιες αποτελούν δύο διαφορετικές διαταραχές, οι οποίες εμφανίζονται κατά την πρόσληψη των αισθητήριων πληροφοριών. Οι αισθητήριες πληροφορίες είναι τα ερεθίσματα που φθάνουν από το γύρω περιβάλλον στον εγκέφαλο, όπως ήχοι, μυρωδιές, γεύσεις. Για παράδειγμα, η ζάχαρη γίνεται «αντιληπτή» στη γλώσσα μας ως μία γλυκιά γεύση, με τη βοήθεια ειδικών αισθητικών υποδοχέων. Οι αισθητικοί υποδοχείς είναι ουσιαστικά οι αισθητήρες που ανιχνεύουν και αναγνωρίζουν τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος.
Παραισθήσεις
Οι παραισθήσεις ερμηνεύονται ως αλλοιωμένα βιώματα υπαρκτών αντικειμένων της αντίληψης. Με απλά λόγια, ό,τι βιώνει (βλέπει ακούει, αισθάνεται) το άτομο είναι κάτι αληθινό. Ωστόσο, το αντιλαμβάνεται ως κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το άτομο γνωρίζει το λάθος του και έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει ότι αυτό που βλέπει, για παράδειγμα, δεν υπάρχει. Η παραίσθηση αποτελεί δύσκολο ερμηνευτικό όρο, εντούτοις γίνεται εύκολα αντιληπτή, μέσω ποικίλων καθημερινών παραδειγμάτων. Οι άνθρωποι με παραισθήσεις εμφανίζουν εσφαλμένες αισθητηριακές αντιλήψεις. Ο ήχος από το θρόισμα των δέντρων μπορεί να ακουστεί σαν κάποιος να φωνάζει το όνομά τους. Ένα καπέλο μπορεί να το μπερδέψουν με ένα κεφάλι. Ο θόρυβος από το κλιματιστικό είναι εφικτό σε αυτήν την κατάσταση να φανεί σαν ψαλμωδία, και άλλα πολλά. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου, καθώς σε περιπτώσεις αυξημένης συναισθηματικής φόρτισης, είναι πιο πιθανό να εμφανίσει παραισθήσεις. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να τονιστεί ότι παραισθήσεις, αλλά και ψευδαισθήσεις μπορούν να εμφανίσουν και υγιή άτομα. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι και οι περιβαλλοντικές συνθήκες διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην εμφάνιση παραισθήσεων.
Ψευδαισθήσεις
Οι ψευδαισθήσεις είναι αντιληπτά, αυτήν τη φορά, βιώματα τα οποία στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Αφορούν αισθητηριακές εμπειρίες ανθρώπων που φαίνονται αληθινές, αλλά δημιουργούνται από το μυαλό. Οι ψευδαισθήσεις επηρεάζουν το σύνολο των αισθήσεων, αφού έχει αποδειχθεί ότι μπορεί κάποιος να ακούει κάποια φωνή, ενώ δεν υπάρχει κάποιος γύρω του (επηρεασμός της ακοής) ή να βλέπει κάποια εικόνα που δεν υπάρχει. Ψευδαισθήσεις προκαλούνται από διάφορες ιατρικές καταστάσεις, όπως:
- Ψυχική διαταραχή
- Έλλειψη ύπνου
- Χρήση ουσιών
- Φάρμακα
- Επιληψία
- Υψηλός πυρετός
- Προβλήματα όρασης
- Κώφωση
- Απομόνωση από τον κοινωνικό περίγυρο.
Οι ψευδαισθήσεις απασχολούν ιδιαίτερα τον τομέα της ψυχιατρικής και ερμηνεύονται δυσκολότερα από άλλες ψυχοπαθολογικές έννοιες. Υπάρχουν έξι είδη ψευδαισθήσεων. Το πρώτο είδος είναι οι ακουστικές ψευδαισθήσεις. Σε αυτές, εμπλέκονται ψευδαισθήσεις που σχετίζονται με ήχους, θορύβους και ομιλίες. Στο δεύτερο είδος ανήκουν οι οπτικές, οι οποίες μπορεί να είναι απλές- στοιχειώδεις, όταν το ερέθισμα είναι μια λάμψη, ένα φως ή σύνθετες, όταν το ερέθισμα αντιστοιχεί σε ανθρώπινη μορφή ή μορφή ζώου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τρίτη κατηγορία, οι οσφρητικές ψευδαισθήσεις, όπου είναι δυνατό να μυρίζει κανείς οσμές που δεν υπάρχουν, είτε από τον ίδιο του τον εαυτό, είτε από άτομα τριγύρω του. Οι γευστικές ψευδαισθήσεις, με τη σειρά τους, βιώνονται μέσω μίας παράξενης, ξένης και πολλές φορές δυσάρεστης γεύσης σε τροφές.
Σε αυτό το σημείο, θα αναρωτηθεί κανείς «γιατί αυτό να αποκαλεστεί ψευδαίσθηση;». Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν τις γευστικές ψευδαισθήσεις στις περιπτώσεις όπου ο περίγυρος αξιολογεί θετικά τη γεύση του φαγητού. Μία ακόμα μορφή ψευδαίσθησης είναι οι απτικές. Οι απτικές ψευδαισθήσεις επικεντρώνονται στην αφή. Είναι αυτό το αίσθημα ότι κάτι μας ακουμπάει, τρίβεται πάνω μας ή ακόμα και μας χτυπάει. Τελευταίες, αλλά εξίσου σημαντικές είναι οι κιναισθητικές ψευδαισθήσεις. Σε αυτού του είδους τις ψευδαισθήσεις, περιλαμβάνονται βιώματα μεταβολής του μεγέθους, του σχήματος ή της λειτουργίας εσωτερικών οργάνων του ασθενούς, καθώς ακόμα και βιώματα απόφραξης και νέκρωσης των οργάνων του.
Συμπερασματικά, στις παραισθήσεις υπάρχει αντικείμενο που μπορεί να γίνει αντιληπτό, αλλά με λάθος τρόπο. Αντίθετα, στις ψευδαισθήσεις δεν υπάρχει κάποιο αντικείμενο. Αξιοσημείωτη ειδοποιός διαφορά αποτελεί και η παρακάτω. Σε μια παραίσθηση παρατηρείται το φαινόμενο της εναισθησίας. Σύμφωνα με αυτό, το άτομο γνωρίζει και αποδέχεται αυτό που του συμβαίνει. Δυστυχώς, σε μια ψευδαίσθηση απουσιάζει η εναισθησία. Είναι δυνατό να αντιμετωπίσουμε περιστατικά ψευδαισθήσεων και παραισθήσεων, χωρίς αυτό να συνεπάγεται κάποιο ψυχιατρικό ζήτημα. Εντούτοις, όταν τα συμπτώματα επιμένουν, ωφέλιμο είναι να απευθυνθούμε στον ανάλογο γιατρό-ψυχίατρο, που θα μας παραπέμψει στην κατάλληλη εξατομικευμένη για εμάς θεραπευτική αγωγή.
Η μελέτη των ψευδαισθήσεων και των παραισθήσεων έχει επιφέρει αρκετούς προβληματισμούς σχετικά με την οριοθέτησή τους. Ακρογωνιαίος λίθος για την αντιμετώπισή τους αλλά και γενικότερα, των διαταραχών της αντίληψης, είναι η σημασία που οι ίδιες έχουν για τα άτομα. Ενίοτε μία ψευδαίσθηση (ή παραίσθηση) είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τα εσωτερικά βιώματα, τους πόνους, αλλά και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Δυστυχώς, η κοινωνία συσχετίζει πάντοτε τα φαινόμενα αυτά με ενδείξεις κάποιας τρέλας ή ψυχασθένειας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η απαλλαγή από την ιδέα της καταστροφολογίας και η αποσαφήνιση της έννοιας των αισθητικών διαταραχών θα συνεισφέρει στην καλύτερη αντιμετώπισή τους σε μη ελεγχόμενες καταστάσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παραισθήσεις & ψευδαισθήσεις (2021), Σπύρος Καλημέρης, Νευροεπιστήμη και Ψυχιατρική. Διαθέσιμο εδώ
- Hallucinations: Clinical Aspects and management, Suprakash Chaudhury, Industrial Psychiatry Journal, National Institutes of Health. Διαθέσιμο εδώ
