Της Αριστονίκης Ντάλντα,
«Πρώτα στο δρόμο που θα πας θα φτάσεις στις Σειρήνες,
που όλους μαγεύουν τους θνητούς, όσοι κοντά τους φτάσουν».
(Όμ, Οδ. μ 39-55, μετ. Ζ. Σίδερης)
Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του, μετά το μακρύ ταξίδι τους έως το τέρμα του Ωκεανού, για να φτάσουν στην είσοδο του Άδη, βρέθηκαν στο νησί των Σειρήνων. Στην ομηρική Οδύσσεια, αναφέρονται ως δύο Σειρήνες και αυτό γίνεται κατανοητό από τον δυικό αριθμό. Κατά τον Λιβάνιο, γεννήθηκαν από το αίμα του Αχελώου, όταν τον πλήγωσε ο Ηρακλής, και ήταν κόρες της Μούσας Μελπομένης ή της Στερόπης ή της Μούσας Τερψιχόρης. Δεν είναι βέβαιη η ταυτότητά τους, ούτε και το πόσες, τελικά, παρουσιάζονται στα κείμενα άλλων αρχαίων ποιητών. Τα ονόματα που αναφέρονται σε διάφορα κείμενα είναι τα εξής: Αγλαόπη και Θελξιέπεια ή Παρθενόπη, Λευκωσία, Λιγεία ή Αγλαόφωνος, Μόλπη, Θελξινόη ή Θελξιόπη και Πεισινόη, Τελής, Ραιδνή. Κάποια από τα ονόματα έως και σήμερα δεν είναι βέβαιο ότι υπήρξαν. Ανάλογα την εξωτερική εμφάνιση, τον τρόπο που μιλούσαν, αλλά και τον τρόπο σκέψης τους, τους δίνονταν τα αντίστοιχα ονόματα. Πολλές φορές καταγράφονται οι ακριβείς θέσεις τους στην τριφωνία ή την τετραφωνία. Οι Σειρήνες είναι γυναικείες οντότητες, με κεφάλι και μισό σώμα γυναίκας και μισό ενός πτηνόμορφου αρπακτικού. Πάντως, συχνά εμφανίζονται με ανθρώπινα χαρακτηριστικά και με τη δυνατότητα να μεταμορφώνονται σε πέτρες. Το νησί τους, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, τοποθετείται κατά μήκος της ακτής της Ν. Ιταλίας, στα ανοιχτά της χερσονήσου του Sorrento.
Ο κίνδυνος και τα δεινά που προκαλούσαν στους ναυτικούς και τους ταξιδιώτες ήταν μεγάλος και κανένας δεν κατάφερνε να σωθεί από αυτές. Οι Αργοναύτες ήταν οι μόνοι που έως τότε κατάφεραν να περάσουν από το νησί και να σωθούν, χάρη στη μουσική του Ορφέα. Η διάσωσή τους σήμαινε και τη μεταμόρφωση των Σειρήνων σε βράχους και, συνεπώς, τον θάνατό τους. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο και τον Υγίνο, η μοίρα των Σειρήνων επιφύλασσε τον θάνατο, όταν ένα πλοίο θα περνούσε από αυτό το νησί. Κατά άλλους, οι Σειρήνες πέθαναν, επειδή ηττήθηκαν σε μουσικό αγώνα. Σε όλη τη μυθολογική ιστοριογραφία, υπήρξε μια πληθώρα πληροφοριών και περιγραφών για τη διττή φύση τους. Κατά τον Οβίδιο, οι Σειρήνες ήταν συνοδοί της Περσεφόνης. Η απαγωγή της από τον Άδη ήταν και η αφορμή να δοθούν σε αυτές φτερά και να ξεκινήσουν την αναζήτηση της κοπέλας στη στεριά και τη θάλασσα. Σε άλλες εκδοχές, η μεταμόρφωσή τους οφείλεται στην οργή της Δήμητρας για την αρπαγή της κόρης της ή της Αφροδίτης, λόγω του ότι δεν τιμούσαν την ομορφιά τους και τις χάρες του έρωτα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η μαγευτική φωνή τους και τα μελωδικά τραγούδια τους ήταν αυτά που τις καθιστούσαν ως τη μέγιστη καταστροφή, σε περίπτωση που οποιοδήποτε πλοίο τις συναντούσε. Το πλήρωμα δεν θα επέστρεφε ποτέ ξανά στον προορισμό του.
Η Κίρκη ήταν αυτή που έσωσε τον Οδυσσέα και το πλήρωμά του από τη βέβαιη καταστροφή. Ο Ποσειδώνας, οργισμένος με την τύφλωση του Πολύφημου, φρόντιζε να σταλεί το πλοίο στα πιο επικίνδυνα μέρη. Ο Οδυσσέας, προσεγγίζοντας το νησί, φρόντιζε να εξασφαλίσει την άμυνά τους. Ξαφνικά ο δυνατός άνεμος, που καθοδηγούσε το πλοίο, σταμάτησε. Εκείνη τη στιγμή, ο Οδυσσέας ξεκίνησε να κόβει κομμάτια από κερί μέλισσας και τα έπλαθε μέχρι να μαλακώσει, για να γεμίσει τα αυτιά των συντρόφων του. Μερικοί κωπηλατούσαν το πλοίο, ενώ οι υπόλοιποι φρόντισαν να δέσουν τον Οδυσσέα στο κατάρτι. Περνώντας το νησί, οι Σειρήνες παρατηρούσαν ποιοι επέβαιναν στο πλοίο και αμέσως, με τη μελωδική φωνή τους, τραγούδησαν για τον Οδυσσέα, ο οποίος δεν είχε καλύψει τα αυτιά του. Ενθουσιάστηκε αμέσως από το κάλεσμα των σειρήνων, διατάζοντας τους άντρες του να τον ελευθερώσουν. Επιμένοντας στις προηγούμενες οδηγίες του, τα δύο μέλη του πληρώματος που ήταν υπεύθυνοι για αυτόν, ο Περιήδης και ο Ευρύλοχος, έσφιξαν μόνο τα σχοινιά, ενώ οι υπόλοιποι κωπηλατούσαν το πλοίο μακριά από τις Σειρήνες.
Πολλές από τις προκλήσεις στο ταξίδι του Οδυσσέα απεικονίζονται ως η αδυναμία του ανθρώπου στην απληστία και τη λαγνεία και οι Σειρήνες είναι μόνο μία από τις πολλές δοκιμασίες που θα αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Η περιέργεια είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτελέσει κίνδυνο για έναν άνθρωπο. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, ο πειρασμός των Σειρήνων δεν είναι αποπλάνηση με την κυριολεκτική, σαρκική έννοια, αλλά περισσότερο μια διανοητική υπόσχεση ανείπωτης γνώσης, κάτι που ο Οδυσσέας βρίσκει ιδιαίτερα δελεαστικό. Οι πειρασμοί δεν είναι τίποτα άλλο από μια απόμακρη ηχώ των μελωδικών τραγουδιών των Σειρήνων. Μόνο τότε ο Οδυσσέας σκεφτόταν και αποφάσιζε πια λογικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- awesomestories.com, Odysseus and the Sirens. Διαθέσιμο εδώ
- brittanica.com, Siren. Διαθέσιμο εδώ
- ancient-literature.com, Sirens in The Odyssey: Beautiful Yet Deceitful Creatures. Διαθέσιμο εδώ
- Cartwright, Mark, Siren, worldhistory.org. Διαθέσιμο εδώ
