Του Χάρη Κουρή,
Πριν από μερικές βδομάδες, στην αυτόνομη Πολιτεία του Karakalpakstan, του Ουζμπεκιστάν, συνέβησαν διαδηλώσεις με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Από τη 1 μέχρι τις 3 Ιουλίου, χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους του Nukus, πρωτεύουσα του Karakalpakstan, για να διαμαρτυρηθούν για μία τροποποίηση του Συντάγματος του Ουζμπεκιστάν, η οποία θα ακύρωνε το καθεστώς αυτονομίας αυτής της περιοχής. Το Karakalpakstan, περιοχή με έκταση που αντιστοιχεί στο 40% της συνολικής έκτασης του Ουζμπεκιστάν, και πληθυσμό δύο εκατομμυρίων (από τον συνολικό αριθμό των 34 εκατομμυρίων), αποτελείται κυρίως από μία αλμυρή έρημο, λόγω της αποξήρανσης της Αράλης. Αυτή η περιοχή παραμελήθηκε αρκετά κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Islam Karimov, με αποτέλεσμα τη συνέχιση των προβλημάτων υγείας που τη μαστίζουν, αλλά η άνοδος του Shavkat Mirziyoyev, το 2016, την έχει ωφελήσει σε κάποιον βαθμό.
Δεν είναι η πρώτη φορά φέτος που η κεντρική Ασία βιώνει διαδηλώσεις, καθώς συνέβησαν και τον Ιανουάριο στο Καζακστάν και τον Μάιο στο Τατζικιστάν. Αν και ξεχωριστές μεταξύ τους, παρατηρείται ένα μοτίβο σε αυτές τις διαδηλώσεις, αφού η περιοχή έχει πληγεί από την παγκόσμια οικονομική κρίση που χειροτέρευσε με την έλευση του κορωνοϊού και την αρχή του Ρωσοουκρανικού Πολέμου, ενώ, παράλληλα, οι τοπικές αυταρχικές κυβερνήσεις προσπαθούν να κρατηθούν στην εξουσία.
Οι ταραχές ξεκίνησαν, όταν ο πληθυσμός του Karakalpakstan έμαθε ότι ο Πρόεδρος θα πρότεινε μία τροποποίηση του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία το αυτόνομο κρατίδιο θα μετατρεπόταν σε μία απλή επαρχία. Μαθαίνοντας για τις ταραχές, ο Πρόεδρος διέταξε την τοπική απενεργοποίηση του διαδικτύου και ταξίδεψε από την Τασκένδη στο Nukus, για να ανακοινώσει την ακύρωση του νομοσχεδίου. Μαζί με τον τοπικό αποκλεισμό του διαδικτύου, έχει επιβληθεί και κατάσταση εκτάκτου ανάγκης σε όλη τη χώρα μέχρι το τέλος αυτού του μήνα. Η κυβέρνηση κατηγόρησε τους διαδηλωτές ότι επιτέθηκαν σε αστυνομικούς, άναψαν φωτιές και προσπάθησαν να καταλάβουν κτίρια της κυβέρνησης. Παράλληλα, σύμφωνα με μία κοινή δήλωση της αστυνομίας, του Κοινοβουλίου και του Υπουργικού Συμβουλίου της αυτόνομης περιοχής, προβοκάτορες προσπάθησαν να καταλάβουν κρατικούς θεσμούς, να διχάσουν την κοινωνία και να αποσταθεροποιήσουν την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας!
Αν και η σύνδεση στο διαδίκτυο κόπηκε και επεβλήθη στρατιωτικός νόμος, ώστε, σύμφωνα με τον υπεύθυνο τύπου, Sherzod Asadov, να εξασφαλισθούν η ασφάλεια και η ελευθερία των πολιτών, έχουν διαρρεύσει αρκετές εικόνες από το εσωτερικό της χώρας. Οι αρχές της χώρας, όπως και σε παρόμοιες περιπτώσεις σε άλλες γειτονικές χώρες, προσπάθησαν να ελέγξουν τη διαρροή πληροφοριών, και, σύμφωνα με δηλώσεις της κυβέρνησης, προσήχθησαν 516 διαδηλωτές, τραυματίσθηκαν 243 και πέθαναν 18. Υπήρξε περίπτωση, στην οποία η Joanna Lillis, δημοσιογράφος του Eurasianet, κρατήθηκε από την αστυνομία, επειδή μιλούσε με διαδηλωτές, και διέγραψαν σχετικό υλικό από το κινητό της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έσπευσε και αυτή να κάνει δηλώσεις πάνω σε αυτό το θέμα, τονίζοντας ότι πρέπει να γίνει μία ανεξάρτητη και αμερόληπτη έρευνα γύρω από τα γεγονότα που συνέβησαν, ενώ, παράλληλα, παρακάλεσε όλες τις πλευρές να δείξουν αυτοέλεγχο και, συγκεκριμένα, τις αρχές της χώρας να σεβαστούν τα δικαιώματα της ελεύθερης έκφρασης και ελευθέρου συνεταιρισμού, στα πλαίσια των διεθνών υποχρεώσεών της. Μιλώντας με το Al Jazeera, ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού και κεντροασιατικού τμήματος της οργάνωσης Human Rights Watch, Hugh Williamson, επεσήμανε ότι ο αριθμός των θανάτων είναι αρκετά ανησυχητικός και ότι η οργάνωσή του καλεί τον Mirziyoyev να κρατήσει τις υποσχέσεις του περί μεταρρυθμίσεων και να δείξει πόσο σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στο πλευρό της κυβέρνησης του Ουζμπεκιστάν στάθηκαν και τα μέλη της Οργάνωσης της Συνθήκης Συλλογικής Άμυνας (Collective Security Treaty Organisation, Ρωσία, Καζακστάν, Αρμενία, Λευκορωσία, Κυργυστάν, και Τατζικιστάν), μετά από παράκληση του Προέδρου του Καζακστάν Kassym–Jomart Tokayev, ο οποίος είδε θετικά την προσπάθεια του Mirziyoyev να επιδιώξει τη σταθερότητα της χώρας του. Αυτήν την προσπάθεια είδε θετικά και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Dmitriy Pyeskov, τονίζοντας ότι αυτό το ζήτημα είναι ένα εσωτερικό θέμα του Ουζμπεκιστάν και ότι πιστεύει ότι έχει (το Ουζμπεκιστάν) τη δυνατότητα να το αντιμετωπίσει.
Όλο αυτό το συμβάν, σε συνδυασμό με παρόμοια γεγονότα στην υπόλοιπη κεντρική Ασία, έχει δείξει μία σημαντική αδυναμία στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Σύμφωνα με τον Steve Swerdlow, αναπληρωτή καθηγητή της Πρακτικής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, αν και ο Πρόεδρος έχει παραχωρήσει αρκετές ελευθερίες, σχεδόν ποτέ δεν έχει ζητήσει τη γνώμη του λαού για την επόμενη κίνησή του. Αυτή η απαξίωση προς τον λαό έχει δημιουργήσει ένα κλίμα καχυποψίας απέναντι στην κυβέρνηση και μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο της αλήθειας, με αποτέλεσμα να μην καταγράφονται ακριβώς τα γεγονότα. Ακόμη χειρότερα, και σύμφωνα με φόβους του εξόριστου πολιτικού, Pulat Ahunov, η αλήθεια μπορεί να διαστρεβλωθεί, με στόχο την καλλιέργεια διακοινοτικού μίσους μεταξύ Ουζμπέκων και Καρακαλπάκων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Unrest in Central Asia: The Trouble in Karakalpakstan, The Diplomat, Διαθέσιμο εδώ
- What we know about protests in Uzbekistan’s Karakalpakstan region, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
- Uzbekistan Karakalpakstan: At least 18 killed in unrest over right to secede, BBC News, Διαθέσιμο εδώ
