Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τους προηγούμενους μήνες είναι βέβαιο ότι προβλημάτισε και θορύβησε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Τόσο το γεγονός ότι μια πολεμική αναμέτρηση τόσο κοντά μας ήταν κάτι απροσδόκητο και απειλητικό όσο και η ανησυχία για τις τύχες του ουκρανικού λαού, δεν είναι δυνατόν να άφησαν κανέναν ασυγκίνητο. Παρόλα αυτά, αν και η συναισθηματική αντίδραση σε τέτοιου είδους ειδήσεις είναι εύλογη και αναμενόμενη, σημαντικό είναι και το να συζητούνται τα φαινόμενα αυτά στο επιστημονικό επίπεδο από γνώστες των γεγονότων και των υποκειμένων ερμηνειών.
Ένα τέτοιο έργο είναι αυτό που σας παρουσιάζουμε σήμερα. Με το νέο του βιβλίο, που τιτλοφορείται Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης παρουσιάζει τους δύο πόλους ανάμεσα στους οποίους κινείται η σημερινή Ρωσία και τι σημαίνουν τα πρόσφατα γεγονότα σχετικά με αυτούς. Πριν, όμως, περάσουμε στην ανάλυση του βιβλίου, ας γνωρίσουμε τον συγγραφέα. Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης είναι ο καθ’ ύλην αρμόδιος για να μας εισαγάγει σε αυτά τα ζητήματα, καθώς έχει σπουδάσει στο Κίεβο, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο «Ταράς Σεβτσένκο», και κατόπιν πραγματοποίησε σπουδές Θεολογίας στο Α.Π.Θ. Από νωρίς, η ρωσική γραμματεία τον γοήτευσε, με αποτέλεσμα να έχει μεταφράσει ως σήμερα άνω των 130 σημαντικών ρωσικών βιβλίων, τόσο λογοτεχνών όσο και επιστημόνων και κριτικών. Είναι ιδρυτής του περιοδικού Στέπα για τον ρωσικό πολιτισμό, ενώ αρθρογραφεί και δημοσιεύει μελέτες σε πολλά σύγχρονα περιοδικά που αφορούν τη λογοτεχνία και την κριτική.
Ο Τριανταφυλλίδης μάς εισάγει χωρίς περιττά στοιχεία στο θέμα του βιβλίου του από νωρίς. Ξεκινά αναφέροντας την έννοια του «ευρασιανισμού» της Ρωσίας. Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι η χώρα αυτή, ευρισκόμενη σε ένα μεταίχμιο μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, γοητεύεται μεν από τον φιλελευθερισμό του δυτικού πολιτισμού, αλλά, από την άλλη, παραμένει προσηλωμένη και σε κάποιες ασιατικές παραδόσεις των νομαδικών και απολυταρχικών λαών που κατοίκησαν σε αυτές τις περιοχές. Ουσιαστικά, το βιβλίο εξηγεί ότι η Ρωσία ανέκαθεν βρέθηκε ανάμεσα σε τρία επίπεδα επιρροής: το Βυζάντιο στον Νότο, τη στέπα στην Ανατολή και την Ευρώπη στη Δύση. Αρκετοί από τους Ρώσους ηγεμόνες ανά την Ιστορία, όπως η Μεγάλη Αικατερίνη, έδειξαν προσφιλές πρόσωπο προς τη Δύση.
Τη θεωρία περί ευρασιανισμού φαίνεται ότι εισήγαγε πρώτος ο Τρουμπετσκόι, στις αρχές του 20ού αιώνα, αν και πιο πιθανό είναι ότι αυτός απλώς την πλαισίωσε θεωρητικά, καθώς ήδη υπήρχαν κινήματα υπέρ της προσάρτησης άλλων λαών που θεωρούνταν «φίλιοι» της Ρωσίας. Στη σύγχρονη εποχή, ο συγγραφέας παρουσιάζει την περίπτωση του Βαντίμ Λεονίντοβιτς Τσιμπούρσκι, ο οποίος αποτελεί έναν διανοητή, που τον 21ο αιώνα έκανε λόγο για την ενοποίηση σε μια ενιαία επιφάνεια των περιοχών με επιρροή της Ρωσίας. Αυτές οι ιδέες είχαν, φυσικά, εκφραστεί και τον 20ό αιώνα, αποτελώντας μια ρωσική εκδοχή μεγαλοϊδεατισμού, αλλά η συνέχισή τους στις μέρες μας και στο σημερινό περιβάλλον είναι πέρα για πέρα ανησυχητική.
Επιπροσθέτως, ο συγγραφέας εξηγεί ότι, παρά το γεγονός πως πολλοί πιστεύουν ότι η κρίση των ρωσικών βλέψεων ξεκίνησε από την Κριμαία το 2013, στην πραγματικότητα προάγγελος των σημερινών γεγονότων ήταν, πριν από αυτό το σημείο, η κρίση στην Οσετία το 2008. Η επίθεση των Ρώσων στην Ουκρανία ουσιαστικά αποτελεί μια στροφή προς αυτού του είδους τα ιδεολογήματα – πιο ξεκάθαρη αυτή τη φορά από τις προηγούμενες, αλλά συνεπή ως προς τα οράματα που φαίνεται να ενυπάρχουν στο ρωσικό κράτος. Ο Τριανταφυλλίδης, εν κατακλείδι, θεωρεί ότι η επίθεση στην Ουκρανία είναι μια απροκάλυπτη απόδειξη ότι η Ρωσία επιλέγει το ασιατικό μοντέλο και επιτίθεται όχι μόνο στο γειτονικό της κράτος, αλλά και εν γένει στον δυτικό πολιτισμό. Όπως μάς παρουσιάζει και ο ίδιος στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Σήμερα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ουσιαστικά η πρώτη έχει κηρύξει τον πόλεμο ενάντια στη Δύση, στον ελεύθερο κόσμο στον πολιτισμό της ελευθερίας και της επιλογής. Ουσιαστικά, η Ρωσία κομίζει στον 21ο αιώνα το μοντέλο της ασιατικής απολυταρχίας, της λατρείας της ισχύος και της επιβολής διά των όπλων των επιλογών μιας “πεφωτισμένης ηγεσίας”». Πρόκειται για ένα έργο, το οποίο αξίζει να διαβαστεί από τους σπουδαστές των διεθνών σχέσεων, αλλά και γενικότερα από όσους επιθυμούν να κατανοήσουν καλύτερα τη σημερινή περίπλοκη κατάσταση στην περιοχή.
